Roeddwn yn aelod o Bwyllgor y Rhanbarthau am ddwy flynedd o'r blaen yn y Cynulliad diwethaf, gyda Rhodri Glyn fel eilydd. Roeddem yn gweithio'n dda gyda'n gilydd, gan ymdrin â chynifer o'r meysydd allweddol o ddylanwad sy'n berthnasol i Gymru ag y gallem, o'r polisi economaidd a chymdeithasol yn yr UE i'r polisi amgylcheddol. Cafodd y ddau ohonom nifer o lwyddiannau'n ymwneud yn uniongyrchol â materion neu bolisïau Cymreig. Yn fy marn i, nid yw Pwyllgor y Rhanbarthau wedi cael ei werthfawrogi agos digon, oherwydd mae'n galluogi trefi a dinasoedd, gwladwriaethau ffederal, llywodraethau a threfniadau llywodraethu is-genedlaethol i ddod at ei gilydd, ac mae'n darparu fframwaith ar gyfer datblygu polisi yr UE, mynediad at Gomisiwn yr UE, Senedd a Chyngor yr UE ac mae wedi chwarae rhan enfawr yn y gwaith o gynllunio systemau trafnidiaeth metro rhanbarthol, dinasoedd clyfar, cynllunio amgylcheddol, ailgylchu, llywodraethu rhanbarthol, prosiectau economaidd ac adfywio rhanbarthol, ac mae llawer o'r hyn a weithredwyd gennym yma â'i wreiddiau mewn datblygiadau mewn gwledydd Ewropeaidd eraill, ac yna wedi'i hyrwyddo a'i ddatblygu'n strategaethau drwy Bwyllgor y Rhanbarthau.

Ar hyn o bryd, er enghraifft, rwy'n aelod o dasglu Pwyllgor y Rhanbarthau ar Ukrain, ac mae Pwyllgor y Rhanbarthau yn chwarae rôl sylweddol yn y broses o ddatganoli a democrateiddio yn Ukrain, gan efeillio mentora rhanbarthau ledled Ewrop â rhanbarthau Ukrain. Mae sefydlogrwydd economaidd a chymdeithasol a diogelwch yn Ukrain yn hanfodol i sefydlogrwydd a ffyniant economaidd Ewrop yn y dyfodol. Ni ellir gorbwysleisio gwerth geowleidyddol y math hwn o waith.

Mae Pwyllgor y Rhanbarthau wedi gwneud cyfraniad sylweddol hefyd i bolisi rhyngranbarthol ar ddiwylliant, y celfyddydau ac ieithoedd lleiafrifol. Yn bwysig, mae ganddo hefyd swyddogaeth gyfansoddiadol sylweddol a phŵer deddfwriaethol fel gwarcheidwad sybsidiaredd. Mewn byd ôl-Brexit, bydd angen i Gymru fel gwlad, a'r Cynulliad hwn a Llywodraeth Cymru, ddatblygu ei pherthynas benodol ei hun ag Ewrop. Byddwn am ddiogelu'r enw da rydym wedi'i sefydlu a'i ddatblygu, a datblygu cysylltiadau newydd Cymreig mwy ffurfiol, yn enwedig ym maes arloesi ac ymchwil, a phrosiectau megis Erasmus. Bydd angen inni ddangos ein bod yn barod i wneud yr hyn sy'n angenrheidiol i oresgyn ynysu gwleidyddol, economaidd a chymdeithasol sydd mewn perygl o fwrw cysgod dros ein hunaniaeth yn y dyfodol.

Yn ystod cyfarfodydd diweddar o Bwyllgor y Rhanbarthau, mae dirprwyaeth y DU wedi bod yn hyrwyddo deialog newydd, i sefydlu fformat newydd ar gyfer statws cyswllt ôl-Brexit. Mae hyn wedi'i dderbyn mewn egwyddor, ond mae'n colli ei drywydd yn sgil ansicrwydd y negodiadau Brexit. Hyd nes y ceir eglurder ynghylch safbwynt y DU a'r trefniadau terfynol ar gyfer y berthynas rhwng y DU a'r Undeb Ewropeaidd, mae Pwyllgor y Rhanbarthau a sefydliadau eraill yr UE yn amharod, yn ddealladwy, i ddatblygu a ffurfioli trefniadau a strwythurau newydd.

Cyfyd materion allweddol mewn perthynas ag ymgysylltiad y DU yn y dyfodol. Bydd yn rhaid iddo gynrychioli buddiannau Llywodraeth ddatganoledig ac amrywiaeth wleidyddol y DU yn briodol. Byddwn eisiau hybu perthynas Gymreig benodol o fewn hynny, nad yw wedi'i chyfyngu gan drefniadau blaenorol ar gyfer y DU. Bydd yn rhaid mynd i'r afael â materion ariannu. Er enghraifft, mae'n debygol y byddwn am barhau gydag Erasmus, un o'r polisïau cymdeithasol a ddefnyddiwyd yn fwyaf llwyddiannus sy'n galluogi pobl ifanc o bob rhan o Ewrop i ymgysylltu â'i gilydd, astudio a hyfforddi mewn gwahanol wledydd yn Ewrop. Yr hyn sy'n amlwg i mi yw y bydd angen llais Ewropeaidd Cymreig. Nid ynysu a mewnblygrwydd yr eithafwyr yn y Blaid Doraidd ac UKIP yw ein ffordd ni o edrych ar bethau. Rhaid inni barhau i fod yn rhyngwladolaidd ac yn genedl sy'n edrych tuag allan. Mae'n debygol iawn y bydd cynnydd sylweddol wedi'i wneud erbyn diwedd cynhadledd nesaf Pwyllgor y Rhanbarthau ym mis Mawrth, ond bydd amlinelliad o strwythur y prototeip ar gyfer y berthynas yn y dyfodol wedi symud ymlaen. Pwrpas y cynnig heddiw yw i'r Cynulliad gymeradwyo'r dull o weithredu y mae Bethan a minnau wedi'i fabwysiadu, ac i gyfarwyddo Llywodraeth Cymru i gymryd perchnogaeth ar y broses yn awr. Ar ôl 29 Mawrth, bydd ein mewnbwn fel aelodau o Bwyllgor y Rhanbarthau wedi dod i ben. Felly, mae'n hanfodol fod Llywodraeth Cymru yn llenwi'r gwagle hwnnw ac yn parhau'r broses hyd nes y bydd trefniant ffurfiol ar waith. Mae'r cynnig, felly, yn galw ar Lywodraeth Cymru i ymgysylltu'n uniongyrchol â Phwyllgor y Rhanbarthau a sefydliadau eraill yr UE, a hefyd i fynd ar drywydd yr amcan hwn gyda Llywodraeth y DU, fel rhan o'r negodiadau Brexit parhaus. Diolch ichi, Lywydd.