Cefais y fraint o fod yn aelod o'r pwyllgor tra oedd yr ymchwiliad i atal hunanladdiad yn cael ei gyflawni. Hoffwn ddiolch i'r Cadeirydd, cyd-aelodau ar y pwyllgor, y clercod a'r rhai a roddodd dystiolaeth yn ystod yr ymchwiliad. Fel y mae Dai'n nodi'n gwbl briodol yn y rhagair i'r adroddiad, mae nifer y marwolaethau drwy hunanladdiad yng Nghymru yn wirioneddol syfrdanol.

Yn 2017, dewisodd 360 o bobl roi diwedd ar eu bywydau eu hunain, ffigur sydd bron 12 y cant yn uwch na'r flwyddyn flaenorol er bod nifer y marwolaethau drwy hunanladdiad wedi gostwng yng ngwledydd eraill y DU. Dynion yw mwyafrif llethol y rhai sy'n marw drwy hunanladdiad. Mae dynion dair gwaith yn fwy tebygol o gyflawni hunanladdiad. Rhaid inni ofyn pam. Beth rydym yn ei wneud yn anghywir fel cenedl? Yn ystod yr ymchwiliad roedd un neges yn sefyll allan i mi: mae'n rhaid inni wella mynediad at therapïau seicolegol. Gall amseroedd aros am therapïau siarad fod ymhell dros flwyddyn, ac mae hyn yn annerbyniol. Gall siarad achub bywydau, yn llythrennol.

Rhaid inni hefyd oresgyn y stigma—y stigma sy'n gysylltiedig â hunanladdiad a'r stigma sy'n gysylltiedig ag iechyd meddwl. Yfory, mae Amser i Newid Cymru yn lansio ymgyrch i fynd i'r afael â'r stigma ynghylch iechyd meddwl ymhlith dynion yng Nghymru. Mae cannoedd o ddynion yn marw bob blwyddyn oherwydd ein bod fel cymdeithas wedi parhau'r myth fod cyfaddef bod gennych broblem iechyd meddwl yn arwydd o wendid. Nid yw hynny'n wir. Ni allai fod ymhellach o'r gwir. Mewn gwirionedd, mae'n dangos cryfder i gyfaddef eich bod yn dioddef. Mae angen inni gydnabod hyn gyda'n gilydd fel cymdeithas nad yw'n trin iechyd meddwl yn wahanol i iechyd corfforol. Ni fyddech yn beirniadu rhywun sydd wedi torri ei fraich, felly pam y byddech yn trin rhywun sy'n dioddef o iselder yn wahanol?

Rhaid inni ddileu'r ymadrodd hynod atgas 'bod yn ddigon o ddyn' o'n geirfa gyfunol. Mae'n gorfodi dynion i ddioddef yn dawel ac yn ddi-os mae'n cyfrannu at gyfraddau hunanladdiad uwch. Bydd yr ymgyrch Mae Siarad yn Hollbwysig yn annog dynion i fod yn fwy agored am eu problemau iechyd meddwl heb bryderon ynglŷn â theimlo'u bod yn cael eu barnu neu deimladau o embaras. Canfu ymchwil Amser i Newid Cymru fod llawer o ddynion yn methu siarad â theulu a ffrindiau oherwydd ofn a phryder am ganlyniadau negyddol.

Ni ddylai fod unrhyw ganlyniadau negyddol. Dylai dynion fod yn rhydd i siarad am eu hiechyd meddwl â rhywun y maent yn eu caru, ffrind y maent yn ymddiried ynddynt, neu eu meddyg teulu. Rhaid inni ddileu'r stigma sy'n gysylltiedig ag iechyd meddwl ac i'r perwyl hwnnw, rwy'n cymeradwyo ymgyrch Mae Siarad yn Hollbwysig Amser i Newid Cymru yn llwyr. Lleihau'r stigma yw'r cam cyntaf, ac er bod gan Lywodraeth rôl i'w chwarae, Amser i Newid Cymru sydd yn y sefyllfa orau i yrru'r sgwrs. Yr hyn y gall Llywodraeth Cymru ei wneud yw sicrhau, pan fydd rhywun yn goresgyn y stigma, fod cymorth a chefnogaeth ar gael ar unwaith.

Rwy'n falch fod y Gweinidog wedi derbyn deuddegfed argymhelliad y pwyllgor. Rhaid inni gyflymu mynediad at therapïau seicolegol. Mae'r sector gwirfoddol a sefydliadau, er enghraifft y Samariaid, yn chwarae rhan unigryw yn y gymdeithas, a gwn am lawer o bobl sydd wedi elwa ac wedi goroesi drwy amseroedd tywyll yn eu bywydau o'u herwydd. Felly, rwy'n talu teyrnged i'r gwirfoddolwyr hyn ac yn diolch iddynt o waelod calon am fod yno.

Hoffwn ddweud bod gennym orddibyniaeth ar feddyginiaeth wrth-iselder. Mae gan Gymru un o'r cyfraddau presgripsiynau gwrth-iselder uchaf yng ngorllewin Ewrop. Mae meddygon teulu yn presgripsiynu digon o'r cyffuriau hyn i allu darparu cyflenwad 19 diwrnod i bawb yng Nghymru. Mae'r cyffuriau hyn yn effeithiol i rai pobl, ond nid i bawb, a gallant achosi sgil-effeithiau erchyll i lawer o gleifion. Dangoswyd bod therapi gwybyddol ymddygiadol yn effeithiol ac mae treialon wedi dangos bod cleifion yn llai tebygol o fynd yn sâl eto wedi i'r driniaeth ddod i ben.

Mae'n bryd rhoi diwedd ar y stigma ac mae'n amser gwella mynediad at therapïau siarad. Mae siarad yn achub bywydau; gadewch i ni fod yn agored ynglŷn â'n hiechyd meddwl a chymryd cam pwysig tuag at wneud Cymru yn genedl lle nad oes neb yn cyflawni hunanladdiad. Ac wrth i ni gael y sgwrs am ein hiechyd meddwl, rwy'n gobeithio bod Llywodraeth Cymru yn mynd ati ar fyrder i weithredu 31 argymhelliad y pwyllgor. Diolch yn fawr.