Part of the debate – Senedd Cymru am 6:31 pm ar 20 Chwefror 2019.
Nid yw fformiwla Llywodraeth Cymru ar gyfer ariannu ysgolion yng Nghymru yn addas i'r diben. O ganlyniad, mae arweinwyr ysgol a rhanddeiliaid wedi dweud bod diffyg cyllid cronig wedi rhoi ysgolion o dan bwysau ariannol difrifol. Mae'r system yn ddiffygiol, gyda fawr ddim tryloywder, cydlyniant na chysondeb. Mae arwyddion perygl wedi bod yn amlwg ers peth amser. Y llynedd, cynhyrchodd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd adroddiad a oedd yn dadlau bod gwahaniaethau yn y modelau ariannu lleol yn achosi pryderon ynghylch triniaeth anghyfartal i ysgolion mewn amgylchiadau tebyg. Yn ôl yr OECD, gallai diffyg chwarae teg o ran ariannu ysgolion effeithio ar allu ysgolion i weithredu'r cwricwlwm newydd. Aethant ymlaen i ddweud y dylai Llywodraeth Cymru ystyried adolygu'r model cyllido ysgolion os ydynt yn dymuno gwireddu eu huchelgais ar gyfer cydraddoldeb ac addysg a lles myfyrwyr. Nid yw ariannu ac addysg anghyfartal yn bethau dieithr i Lywodraeth Cymru. Ceir bwlch gwariant y disgybl o bron £700 rhwng Cymru a Lloegr, ond caiff y bwlch gwariant hwn ei ailadrodd rhwng awdurdodau lleol yng Nghymru, diolch i'r fformiwla ariannu ddiffygiol hon. Yn ddiweddar tynnodd arweinydd Cyngor Bro Morgannwg sylw at y ffaith bod y gwariant fesul disgybl yn ei awdurdod lleol £600 yn is na chyfartaledd Cymru. Dylai pob plentyn a pherson ifanc yng Nghymru gael yr un lefel sylfaenol o fuddsoddiad yn eu dyfodol. Ni all fod yn iawn fod loteri cod post yn bodoli ar gyfer ariannu ysgolion yng Nghymru.
Mae Cymdeithas Genedlaethol y Prifathrawon hefyd wedi dweud, ac rwy'n dyfynnu,
Mae'n bryd cael dadl onest, agored ac aeddfed am gyllidebau ysgolion yng Nghymru.
Aethant ymlaen i ddweud:
Nid yw arweinwyr ysgolion yn gwybod a oes digon o arian yn y system ysgolion.
Ac maent hefyd yn dweud:
Mae angen archwiliad cenedlaethol ac mae angen inni weld dull o ariannu ysgolion sy'n fwy teg a thryloyw.
Yr wythnos diwethaf, ysgrifennodd Cymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau Cymru at y Gweinidog Addysg. Yn y llythyr hwn, roeddent yn mynegi eu rhwystredigaeth a'u gofid am yr argyfwng ariannu difrifol yn ysgolion Cymru a'r effaith niweidiol a gaiff hynny ar ddisgyblion a phobl ifanc. Roeddent yn tynnu sylw at yr effaith y mae'r argyfwng cyllid yn ei chael ar gynllun gweithredu Llywodraeth Cymru, ac maent yn dyfynnu 'Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein Cenedl'. Maent yn dweud y gellir gweld y canlyniadau mewn dosbarthiadau mwyfwy o faint, gostyngiad yn nifer y staff cymorth, a thorri llawer o weithgareddau y tu allan i'r cwricwlwm gorfodol. Ond roeddent yn codi un mater arall o bryder sylweddol, sef y swm o gyllid ysgol nad yw byth yn cyrraedd y rheng flaen. Ni all fod yn iawn fod tua £450 miliwn o arian addysg yn cael ei gadw gan awdurdodau lleol neu gonsortia rhanbarthol. Mae angen system sy'n ariannu ysgolion yn uniongyrchol ac sy'n rhoi mwy o reolaeth gwario i athrawon. [Torri ar draws.] Ie, ewch chi.