5. Datganiad gan y Dirprwy Weinidog a'r Prif Chwip: Diwrnod Rhyngwladol y Menywod

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:52 pm ar 5 Mawrth 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jane Hutt Jane Hutt Labour 3:52, 5 Mawrth 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Helen Mary Jones, ac a gaf i ddweud fy mod yn credu eich bod yn un o'r hyrwyddwyr allweddol a oedd, bryd hynny, fwy na thebyg yn gweithio gyda Val Feld yn y Comisiwn Cyfle Cyfartal? Rwyf hefyd eisiau crybwyll y ffaith na fyddem ni'n rhoi'r sylw dyledus hwnnw i gyfle cyfartal oni bai am Julie Morgan, a oedd yn AS ar y pryd yn San Steffan, yn llwyddo i'w gael drwy Ddeddf Llywodraeth Cymru, a heddiw yw'r amser pan fyddwn yn gallu atgoffa ein hunain mewn gwirionedd ein bod yn rhan o hanes, ac, yn y dyfodol, bydd rhai yn cofio bod y menywod hynny a oedd i lawr yno yn y Senedd a wnaeth wir chwarae eu rhan i symud hyn ymlaen. Ond rydych chi wedi gwneud pwyntiau pwysig iawn, oherwydd, nawr bod gennym y sylw dyledus, bellach mae angen i ni gyflawni. O ran strategaeth genedlaethol trais yn erbyn menywod a sut yr ydym erbyn hyn yn cefnogi ac yn ariannu llochesi a grwpiau Cymorth i Fenywod, mae gennyf bob cydymdeimlad â'r hyn yr ydych yn ei ddweud. Ac, wrth gwrs, rwy'n gwybod o fy ngrwpiau Cymorth i Fenywod lleol, a ledled Cymru, bod y rhain yn faterion y maen nhw'n cael trafferth yn eu cylch o ganlyniad i wahanol drefniadau comisiynu.

Rwyf yn gobeithio tawelu eich meddwl ynglŷn â'r ffaith bod gennym ni grŵp cyllid cynaliadwy. Cadeirir hwnnw yn wir gan yr ymgynghorwyr cenedlaethol sydd gennym: Yasmin Khan, sydd, rwyf yn gobeithio bod aelodau—mae llawer o Aelodau wedi cwrdd â'n ymgynghorwyr Cenedlaethol, a benodwyd fel ymgynghorwyr cenedlaethol—a Nazir Afzal hefyd. Maen nhw'n cynghori ar ddatblygu model ariannu cynaliadwy, a'r hyn sy'n bwysig, wrth gwrs, o ran gwneud yn siŵr y ceir cydweithio rhwng grwpiau trydydd sector yn y maes hwn. Felly, mae'n golygu gweithio gyda nhw; maen nhw'n rhan o'r grŵp ariannu cynaliadwy i symud hyn ymlaen. Ond credaf hefyd ei bod yn bwysig iawn ein bod yn cydnabod, ar lefel leol, fod gennym y grant Cefnogi Pobl, a'n bod wedi ei gadw yng Nghymru, ac mae hwnnw'n cael ei dalu i awdurdodau lleol; mae'n cael ei weinyddu i 22 o awdurdodau lleol, fel y gwyddoch. Maen nhw'n gweithio â phwyllgorau cydweithredol rhanbarthol ar gyfer cyngor ar gynllunio a chomisiynu, ond mae honno'n ffordd hollbwysig y mae llochesau, yn arbennig, yn cael eu cefnogi. A dweud y gwir, wrth edrych ar y grant Cefnogi Pobl, ac rydym ni i gyd wedi ei ddiogelu ar draws y Siambr hon—er gwaethaf cyni, rydym wedi ei gadw i fynd—gwariwyd dros £9 miliwn ar wasanaethau cam-drin domestig y llynedd o ran Cefnogi Pobl. Ond rydym yn derbyn eich pwynt o ran y materion hynny.

Nawr, eich ail bwynt, yn gyflym iawn, wel, ydy, mae'r Gweinidog Iechyd wedi cyhoeddi heddiw—yr ydych fwy na thebyg wedi ei weld—y bydd cynhyrchion misglwyf yn cael eu cynnig am ddim ym mhob ysbyty yng Nghymru i bob claf mewnol yn y GIG yng Nghymru. Mae'n annerbyniol i gael darpariaeth dameidiog. O heddiw ymlaen, mae'r Gweinidog Iechyd, Vaughan Gething, wedi gwneud y cyhoeddiad hwn, felly ni ddylai fod unrhyw broblem. Diwrnod Rhyngwladol y Menywod—weithiau mae'n cymryd rhywbeth fel hyn i ddweud, 'Iawn, wel, gadewch inni fwrw ymlaen â hyn; gadewch i ni afael ynddi.' Yn sicr, dyna oedd fy nghwestiwn cyntaf pan welais y pennawd ddydd Sul, bod hyn yn—. Dywedais, 'ble ydym ni arni yng Nghymru?' Mae hyn yn digwydd yng Nghymru. A gadewch i ni gofio hefyd y £1 miliwn yr ydym wedi'i roi at gynhyrchion misglwyf—yr hyn yr ydym ni'n ceisio ei hyrwyddo yw urddas misglwyf, a chefais fy nghyfarfod â Kirsty Williams ddoe i siarad am ysgolion, oherwydd mewn gwirionedd dyma lle mae angen i ni ddatblygu urddas misglwyf, ac mae hynny hefyd yn cysylltu ag amrywiaeth eang o faterion eraill mewn ysgolion, yr ydym wedi sôn amdanynt ac yr ydym yn mynd i'r afael â nhw. Felly, mae hwnnw'n bwynt allweddol hefyd.

Ie, o ran Menywod yn Erbyn Anghydraddoldeb Pensiwn Gwladol a menywod sydd wedi ymgyrchu mor galed o ran effaith y newidiadau i oedran pensiwn, a'r ffaith ein bod newydd weld bod yr Uchel Lys wedi caniatáu adolygiad barnwrol o faterion sy'n codi o bolisi'r Llywodraeth i gydraddoli oedrannau pensiwn menywod, ac effaith y newidiadau hynny ar fenywod a anwyd yn y 1950au—.Felly, mae hynny o ganlyniad i ymgyrchu, y mae, unwaith eto, llawer ohonom wedi bod yn rhan ohono; rydym wedi cael cefnogaeth ar draws y Siambr hon ar gyfer hyn. Bydd yr achos yn cael ei glywed ar 24 Mai, ac mae'n rhaid i ni eto edrych ar ffyrdd i ni allu ymdrin â chwynion, oherwydd ar hyn o bryd, mae'n rhaid i ni aros am hynny, o ran Ombwdsmon y Senedd a'r Gwasanaeth Iechyd, a fyddai'n gallu ymdrin â chwynion yn ôl penderfyniad gan yr arolygydd achos annibynnol. Ond mae hynny'n—. Rydym ni yn gwneud rhywfaint o gynnydd, rwy'n credu.

Ac yn olaf, ar eich pwynt ynghylch iaith, wel, rwy'n credu bod llawer ohonom yn dysgu am iaith, ond yr ydym yn hollol glir: mae gennym ni ddeddfwriaeth—mae gennym y Ddeddf Gwahaniaethu ar Sail Rhyw, mae gennym y Ddeddf Cyflog Cyfartal, mae gennym y Ddeddf Cydraddoldeb ac mae'n rhaid inni fod yn ymwybodol o'r nodweddion gwarchodedig, sydd, o ran y Ddeddf Cydraddoldeb, wedi ein gwneud yn llawer mwy ymwybodol o groestoriad, yr wyf wrth gwrs, wedi'i grybwyll yn fy natganiad, o ran y ffaith y gallwch chi fod yn fenyw, ond gallwch fod â nodweddion gwarchodedig eraill hefyd. Felly, nid yw'n ymwneud â'ch rhyw neu'ch rhywedd yn unig; mae'n ymwneud â llu o faterion eraill. Ond rydym yn nodi, ac, wrth gwrs, bydd yn rhaid i ni roi sylw dyledus i'r pwyntiau yr ydych yn eu gwneud o ran iaith.