5. Datganiad gan Ddirprwy Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth: Prentisiaethau: Buddsoddi Mewn Sgiliau ar gyfer y Dyfodol

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:45 pm ar 12 Mawrth 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Bethan Sayed Bethan Sayed Plaid Cymru 3:45, 12 Mawrth 2019

Diolch am y datganiad yma. Mae wedi bod peth llwyddiant yn y maes yma, felly hoffwn groesawu'r prif ffigurau, ond mae'r datganiad yn darlunio llun delfrydol iawn sydd yn masgio rhai o'r problemau a'r penblethau sydd yn datblygu yn y maes yma.

Y peth cyntaf sy'n rhaid imi ofyn yw: a allem ni gael system ddelifro gwell yn nhermau y ffordd i addysgu yn y gweithle? Yn bresennol, bydd arian yn cael ei gaffael gan ddarparwyr hyfforddiant, sydd, i ryw raddau, wedi creu marchnad ffals, gan eu bod nhw yn cael eu cynnal gan arian Llywodraeth Cymru. A ydych chi'n credu y byddai'n well mynd i'r afael â phrentisiaethau trwy gael gwasanaeth addysg i unigolion ac ariannu prentisiaethau mewn ffordd sy'n adlewyrchu hynny? Ydych chi wedi ystyried modelau amgen a fyddai'n gweld partneriaethau newydd gydag awdurdodau lleol a cholegau addysg bellach, er enghraifft, gan gysylltu cyflogwyr yn uniongyrchol, neu drwy sefydliad dielw, yn hytrach na darparwyr hyfforddiant preifat? Yn Nenmarc, er enghraifft, mae prentisiaethau a hyfforddiant yn seiliedig ar waith yn cael eu hariannu trwy'r Llywodraeth ganolog a'r Llywodraeth ranbarthol gan weithio yn uniongyrchol â chyflogwyr a sicrhau bod prentisiaethau, a'r rheini sy'n derbyn yr hyfforddiant, yn cael eu hariannu trwy wasanaethau addysg gyhoeddus? Mae hyn yn rhoi mwy o hyblygrwydd a hygludedd—portability—os, er enghraifft, hoffai rywun newid eu prentisiaeth wrth aros yn yr amgylchedd addysg hynny. Felly, rwy'n gofyn ichi a ydych chi wedi edrych ar fodelau amgen.

A allwch chi hefyd amlinellu'n fyr y penderfyniad a wnaed i hepgor ymarferiad caffael presennol ar gyfer rhaglen gymorth cyflogaeth Cymru'n Gweithio? Gwnes i geisio gofyn cwestiwn wythnos diwethaf, ond nid oedd wedi cael ei ddewis, ond roedd y sector wedi cael darganfod bod y gwaith caffael yma wedi cael ei hepgor, ond nid oedd Aelodau'r Cynulliad wedi cael y datganiad hyd nes ddiwedd yr wythnos diwethaf. Os yw hon yn strategaeth newydd gydag agenda newydd, sut felly fydd parhau â'r hen system yn adlewyrchu hynny? Hoffwn i ddeall yr hyn sydd tu ôl i feddylfryd y Llywodraeth yn hynny o beth.

I symud ymlaen at brentisiaethau iaith Gymraeg, mae nifer ohonom ni yn poeni yn fawr ynglŷn â'r ffigurau dwi wedi'u gweld gan Gymdeithas yr Iaith o 2017 i 2019. Dim ond 230 allan o 58,665, neu 0.39 y cant o'r cyfanswm, oedd yn brentisiaethau trwy gyfrwng y Gymraeg. Os ydyn ni wir yn ddifrifol am gyrraedd y filiwn o siaradwyr rydym ni'n trafod yma o ddydd i ddydd, yna mae angen amryw o broffesiynau a chrefftau ar gael trwy brentisiaethau yn yr iaith Gymraeg. Sut ydych chi'n mynd i fynd ati i ehangu ar y nifer yma yn sylweddol a sicrhau bod ardaloedd priodol yng Nghymru yn gallu cael mwy o brentisiaethau trwy gyfrwng y Gymraeg? Er enghraifft, os ydym ni'n cael cymdeithasau tai mewn ardaloedd lle mae'r Gymraeg yn gryf, oni ddylai prentisiaethau gael mwy o fynediad i'r fath hynny o brentisiaethau trwy gyfrwng y Gymraeg? Beth ydych chi'n mynd i'w wneud ar hyn?

Fel sydd wedi cael ei nodi yn gynharach, mae'r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol yn dweud bod angen gwneud lot mwy o waith i gael menywod i mewn i brentisiaethau, ac nid dim ond yn y prentisiaethau hynny y mae menywod yn cael eu cysylltu â nhw yn hanesyddol. Mae nifer o gyfleon yn y byd adeiladu, gweithgynhyrchu, ond dynion ar hyn o bryd sydd yn cael mynediad atyn nhw, ac wedyn yn cael cyflog gwell yn sgil hynny. Felly, beth ydych chi'n mynd i'w wneud i sicrhau bod yr anghysondeb yma yn dod i ben?

Rwyf wedi dod â'r mater yma i chi o'r blaen ynglŷn â potentially rhoi trafnidiaeth am ddim i bobl sydd ar brentisiaethau, os ydyn nhw, efallai, yn byw ymhell i ffwrdd o'r lle maen nhw angen ei gyrraedd. Dwi wedi cael pobl yn fy ardal i yn dweud ei bod yn amhosib iddyn nhw fynd at brentisiaeth oherwydd dŷn nhw ddim yn gallu cyrraedd y lle maen nhw'n disgwyl gorfod ei gyrraedd i wneud y brentisiaeth hynny. Felly, beth ydych chi'n ei wneud ar hynny?