Part of the debate – Senedd Cymru am 4:00 pm ar 12 Mawrth 2019.
A gaf i ddiolch i'r Dirprwy Weinidog am ei ddatganiad heddiw? Dirprwy Weinidog, rhoddodd UKIP groeso i'r cyhoeddiad gan Lywodraeth Cymru ym mis Chwefror 2017 eich bod wedi ymrwymo i sefydlu 100,000 o brentisiaethau dros gyfnod o bum mlynedd. Am lawer yn rhy hir bu hon yn elfen o dwf economaidd a gafodd eu hesgeuluso. Rydym ni'n credu hefyd y bu canolbwyntio ar brentisiaethau uwch lefel 3 yn benderfyniad doeth, gan fod meincnodi wedi dangos mai yn y fan hon y ceir yr elw mwyaf ar fuddsoddiad. Dywedwyd ar y pryd hefyd y byddai gwell mesur ar berfformiad, llwybrau mwy amlwg, mwy o ymwybyddiaeth, niferoedd cynyddol yn cymryd pynciau gwyddoniaeth, technoleg, peirianneg a mathemateg, ac integreiddio cynyddol rhwng prentisiaethau ac addysg bellach. A wnaiff y Dirprwy Weinidog gadarnhau bod y dyheadau hyn hefyd yn cael eu cyflawni, yn ogystal â'r cynnydd yn y niferoedd?
Dirprwy Weinidog, mae'r rhai a gafodd eu magu yn y 1960au a'r 1970au wedi elwa ar brentisiaethau a oedd yn para am dros bum mlynedd. Dysgodd y rhain i'r cyfranogwyr nid yn unig y sgiliau ar gyfer eu gwaith, ond sut i ymddwyn yn y gweithle a rhoi ymdeimlad o gyfrifoldeb iddyn nhw. Yn wir, gellid dweud fod hynny wedi gwneud i'r rhai dan sylw fod yn fwy uchelgeisiol, gan eu galluogi i gyfranogi mewn rheolaeth a swyddi uwch o fewn amgylchedd eu gwaith. Canlyniad net hyn yw ei fod wedi rhoi gwerth ychwanegol i'r gymdeithas gyfan.
Mae'n argoeli'n dda fod 31,360 o raglenni dysgu prentisiaeth wedi cychwyn yn 2017-18—cynnydd, rwy'n credu, o 30 y cant o'i gymharu â 2016-17—a 56,635 ers cyflwyno'r targed o 100,000. Ond rwy'n sylwi bod y niferoedd mwyaf yn y sector cyhoeddus a gofal iechyd. Er bod y rhain, wrth gwrs, i'w croesawu, byddai'n braf gweld cynnydd cymharol mewn prentisiaethau yn y sector preifat. Unwaith eto, mae'n hyfryd nodi bod y rhaglen hon mor llwyddiannus, a'i bod wedi rhagori ar ei thargedau gwreiddiol. Serch hynny, rydym yn clywed bod y llwyddiant hwn bellach yn rhoi straen ar gyllid. Ond, yn sicr, Dirprwy Weinidog, mae'r rhaglen hon gyn bwysiced i'n heconomi ni a'r prentisiaid sy'n ymgysylltu â hi fel ei bod yn hanfodol bod y cyllid ar gael. Nid yw hyn ar gyfer y presennol yn unig, ond hefyd ddyfodol Cymru a'r rhai sy'n dewis byw a gweithio yma. Mae'r gwobrau yno i'w gwireddu. Daw'r prawf, wrth gwrs, ar ddiwedd y prentisiaethau hyn, pan welwn faint sy'n cael swyddi amser llawn amser ac o fewn disgyblaethau eu prentisiaethau.
Un cwestiwn y mae'n rhaid imi ei ofyn yw: a yw'r ffigur o 56,635—cyflawniad o dros 50 y cant—yn cynnwys y rhai a oedd eisoes mewn prentisiaethau cyn y cynllun ac wedi cael eu sugno i'r cynllun newydd, neu a ydyn nhw'n newydd sbon?
Hefyd, onid yw'r Gweinidog yn cytuno na ellir cael cydraddoldeb mewn parch rhwng cymwysterau galwedigaethol a rhai yn y maes academaidd heb i brentisiaid gael eu hariannu yn yr un ffordd yn union â'r rhai mewn prifysgolion neu golegau?