6. Datganiad gan Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig: Rheoli'r Risg o Lifogydd ac Erydu Arfordirol

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:40 pm ar 12 Mawrth 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Darren Millar Darren Millar Conservative 4:40, 12 Mawrth 2019

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad? Rwy'n croesawu llawer o'r hyn a ddywedodd heddiw. Hoffwn ddiolch yn arbennig i'r Gweinidog am fuddsoddiad Llywodraeth Cymru ym Mochdre, yn Llanfair Talhaearn ac yn Abergele, sydd i gyd wedi eu nodi'n fras yn y datganiad. A gaf i groesawu hefyd y buddsoddiad sydd wedi digwydd mewn lleoedd fel Bae Colwyn a Bae Cinmel yn y gorffennol, yn fy etholaeth i hefyd? Ac yn wir yn Rhuthun. Fel y gallwch weld o'r rhestr hir o enwau, mae fy etholaeth i yn dueddol o gael llifogydd yn aml, yn enwedig ar hyd yr arfordir, ac un o'r pethau sydd wedi bod yn frawychus yn y blynyddoedd diwethaf yw ein bod wedi cael problemau rheolaidd ar hyd rhai rhannau o'r arfordir hwnnw. Felly, mae Sandy Cove, er enghraifft, yn  dueddol o orlifo'n aml pan fo'r gwyntoedd ar y tir yn cyfuno â llanw uchel. Dyna sefyllfa na fydd yn diflannu. Mae rhai camau gwrthsefyll wedi'u rhoi ar waith, gyda rhai amddiffynfeydd eilaidd, ond mae angen buddsoddiad sylweddol os ydym am ddatrys y broblem unwaith ac am byth.

Nawr rwy'n clywed yr hyn sydd gan y Gweinidog i'w ddweud o ran y fformiwla a ddefnyddir i asesu a phenderfynu ar y blaenoriaethau o ran gwariant, ac yn gwbl briodol, mae'n canolbwyntio'n fanwl ar y nifer o gartrefi a busnesau a fydd yn cael eu gwarchod. Ond wrth gwrs meysydd carafanau yw llawer o'r mannau ar yr arfordir yna sydd yn agored i lifogydd—cartrefi gwyliau ydyn nhw—ond nid ydyn nhw'n bodloni'r un meini prawf â chartref preswyl parhaol. Rwyf yn credu bod angen ystyried y gwahaniaethau bach hyn ychydig yn fwy priodol pan gaiff yr arian ei ddosbarthu er mwyn diogelu'r rhain hefyd i ryw raddau yn enwedig gan fod gennym ni drwyddedau 12 mis ar gyfer llawer o'r cartrefi gwyliau ar hyd y rhan honno o'r arfordir. Mae erydu ar hyd yr amddiffynfeydd môr yn digwydd mewn rhannau o Abergele a Phensarn, ac rwy'n bryderus iawn am eu sefyllfa fregus yn y dyfodol.

Yn amlwg, rwyf wedi gwrando'n ofalus iawn ar yr hyn yr ydych chi wedi'i ddweud, yn gwbl briodol, am yr angen i bartneriaid eraill ddod ynghyd er mwyn ymdrin â phryderon ynghylch ardal Hen Golwyn. Dyna ardal eto lle mae ei seilwaith trafnidiaeth a seilwaith carthffosiaeth yn agored i broblemau, ond nid llawer o gartrefi. Eto, y gwir amdani yw, oherwydd y cyfyngder presennol hwn, mae'r siawns o unrhyw beth yn cael ei ddarparu yno'n fuan yn eithaf annhebygol. Rwyf yn credu, Gweinidog, y bydd angen y math o arweinyddiaeth y buoch chi'n ei roi mewn mannau eraill yng Nghymru er mwyn gweithredu a chael y bobl briodol a'r rheini sy'n gwneud y penderfyniadau at ei gilydd er mwyn gwneud i bethau ddigwydd. Tybed a allai Llywodraeth Cymru alw uwchgynhadledd o wneuthurwyr penderfyniadau, Dŵr Cymru, Network Rail, Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy ac unrhyw un arall sydd â diddordeb yn y rhan honno o'r arfordir er mwyn inni geisio llunio amserlen a chael y buddsoddiad hwnnw sydd ei angen ar gyfer gwneud y gwaith. Oherwydd ni allaf orbwysleisio hwn: Rwyf wedi gweld rhannau o arglawdd y rheilffordd yn cael eu golchi ymaith mewn stormydd yn y blynyddoedd diwethaf. Cawsant eu hatgyweirio, do, ond atgyweiriadau dros dro yw'r rhain ac yn anffodus, ar ryw adeg, fe fydd methiant trychinebus.

Roeddwn yn byw yn Nhywyn adeg y llifogydd yn Nhywyn, ac yno roedd amddiffyniad môr a luniwyd, mewn gwirionedd, i amddiffyn y rheilffordd, a phan ddrylliwyd hwnnw, roedd rhaid i filoedd o bobl adael a chafodd miloedd o gartrefi eu difrodi gan lifogydd. Digwyddodd hyn oherwydd esgeulustod British Rail fel y'i gelwid ar y pryd, a oedd yn bennaf gyfrifol am yr ased hwnnw. Nid wyf eisiau gweld methiant trychinebus ased amddiffyn rhag llifogydd pwysig o'r fath yn digwydd eto, ac rwy'n credu bod angen, mae arnaf ofn, rywfaint o arweiniad, rhyw fath o uwchgynhadledd wedi ei threfnu gan Lywodraeth Cymru, er mwyn symud pethau ymlaen. A tybed a fyddech yn ystyried hynny fel rhywbeth y gallech ei wneud efallai er mwyn gwthio'r prosiect hwnnw ymlaen cam wrth gam a'i gwblhau.