Part of the debate – Senedd Cymru am 6:09 pm ar 19 Mawrth 2019.
Diolch, Dirprwy Lywydd. Wyddoch chi, ar adegau penodol yng Nghyfnod 3, rydym ni'n mynd at wraidd y mater, ac mae'r ddeddfwriaeth hon, y Bil hwn, i fod i ymwneud â diogelu tenantiaid rhag taliadau anghyfreithlon. Yr un peth nad yw'n ei wneud yn effeithlon yw ad-dalu taliad anghyfreithlon, ac rwy'n credu y byddai unrhyw un sy'n gwylio hyn mewn penbleth. O leiaf yn Lloegr, beth bynnag fo'r diffygion y mae'r Gweinidog yn eu gweld yno, mae'n ymdrechu i wneud hynny.
Cyfeiriodd y Gweinidog at fy ngwelliant i ac, wyddoch chi, awgrymodd nad oedd ganddo'r pŵer i gael ei orfodi o hyd. Wel, o leiaf mae ar y statud, a gallech chi fod wedi cyflwyno gwelliant i sicrhau ei fod yn cael ei gryfhau o ran ei ddarpariaethau gorfodi. Mae gennych chi'r holl rym yna y tu ôl i chi o ran eich gallu i ddeddfu a chynghori, ond rydych chi wedi dewis peidio â gwneud hynny. Ac rwy'n credu ei bod hi'n gwbl wrthnysig, y bydd gennym ni bellach system lle mae'n rhaid i denantiaid orfod mynd trwy system gyfreithiol astrus sydd eisoes yn rhan o'r broblem. Nid oes ganddyn nhw'r hyder na'r modd, yn aml, yn ariannol i ddechrau ar hynny. Hyd yn oed pe byddent yn gallu cael cyngor, nid ydyn nhw o reidrwydd yn mynd i fod yn ymwybodol ohono na theimlo'n ddigon cryf i ysgwyddo'r cyfrifoldeb. Efallai eu bod yn ofni'r adnoddau a fydd yn eu herbyn o ran y landlord neu'r asiant.
Rwyf yn diolch i Jenny Rathbone am yr hyn yr wyf yn casglu yw cymorth, i'r graddau y gall Aelodau'r meinciau cefn ei roi o dan y chwip. Gwn nad yw'n hawdd. Ond rwy'n credu ei bod yn sefyllfa drist nad yw'r diffyg canolog hwn wedi'i ddatrys gan y Llywodraeth. Roedd angen dull cyflym ac effeithlon arnom ni er mwyn datrys hyn. Dyna pam y gwnaethom ni gyflwyno cosbau penodedig, fel nad yw'r troseddwyr eu hunain yn mynd trwy weithdrefn llys llawn, ond rydym yn derbyn egwyddor wahanol iawn o ran y tenantiaid, ac mae'n ddrwg gennyf, rwy'n credu bod hynny'n wrthnysigrwydd sydd wedi mynd yn rhy bell. Mae'n gamweithredol.
Yr ail bwynt, o ran maint y gosb benodedig, sef ei phennu ar £2,000 yn hytrach na £1,000. Rwy'n cydnabod bod £1,000 yn well na £500. Mae'n cynnwys elfen o atal, oherwydd mae'n mynd y tu hwnt i'r costau gweinyddol. Ond, wyddoch chi, yn y Pwyllgor, clywsom gan landlordiaid ac asiantau gosod da nad oeddynt yn credu mai £500, na hyd yn oed £1,000, oedd y lefel y dylid ei phennu arni. Maen nhw eisiau marchnad deg. Maen nhw eisiau eu hamddiffyn eu hunain rhag gweithredwyr twyllodrus, oherwydd mae'r gweithredwyr twyllodrus yn tanseilio model busnes y rheini sydd yn y farchnad am y bwriadau gorau. A byddent yn croesawu £2,000, yn hytrach na £1,000. Wyddoch chi, nid yw £1,000 yn llawer o rwystr, yn fy marn i, mewn gwirionedd, oherwydd yr hyn sydd wedi digwydd yn y fan yma—wyddoch chi, yw gosod taliadau anghyfreithlon gan denantiaid sydd mewn sefyllfaoedd sy'n eu gwneud yn agored i niwed, sy'n chwilio am dai sydd weithiau'n brin, ac yna, wyddoch chi, y gwahaniaeth yn y berthynas pŵer, os dim byd arall. Ac rwy'n credu bod angen inni osod arwydd cryfach o lawer ar hyn o bryd. Rwy'n sylweddoli y gall gael ei newid yn y dyfodol gan reoliadau, ond rwy'n credu ei bod hi'n ddyletswydd ar y Cynulliad hwn i anfon neges gref, ac anogaf yr Aelodau, hyd yn oed ar y cam hwyr hwn, i gefnogi ein gwelliannau. Maen nhw'n amlwg yn cryfhau'r Bil, ac maen nhw wedi'u llunio i wneud hynny. Rwy'n credu y dylai pob plaid gefnogi'r diwygio mawr ei angen hwn i'r farchnad i'w gwneud yn fwy teg ac effeithlon. Rwy'n cynnig felly.