4. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gynnydd y gwaith o ddatblygu'r cwricwlwm ysgol newydd? OAQ53611

Diolch i'r Aelod am hynna. Ar ôl eu datblygu gan ysgolion arloesi, bydd canllawiau drafft ar gyfer y cwricwlwm Cymru newydd yn cael eu rhoi ar gael ym mis Ebrill. Mae hyn o ganlyniad i gyfnod dwys o ddylunio a datblygu, a bydd hynny'n parhau yn y misoedd i ddod.

Diolch am yr ateb yna. Prif Weinidog, clywodd adroddiad diweddar gan bwyllgor iechyd y Cynulliad dystiolaeth nad yw addysg gorfforol a gweithgarwch corfforol yn gyffredinol yn cael digon o flaenoriaeth mewn ysgolion. Rydym ni eisoes wedi clywed yn y Siambr hon ei bod yn ymddangos bod llawer o ysgolion nad ydynt yn llwyddo i ddarparu'r ddwy awr yr wythnos sy'n ofynnol o dan y gyfraith. Rydym ni'n gwybod bod addysg gorfforol yn helpu i fynd i'r afael â gordewdra, a bod llawer mwy o fuddiannau.

Rydym ni newydd weld penwythnos cofiadwy o chwaraeon. Mae carfan genedlaethol Cymru yn yr ail safle yn y byd erbyn hyn, mae gennym ni feicwyr sydd ymhlith goreuon y byd, ac mae nifer o sêr chwaraeon Cymru ar y llwyfan byd-eang. Rwy'n siŵr y byddwch chi'n cytuno â mi bod gan ysgolion Cymru y llwyfan perffaith ar hyn o bryd i ysbrydoli plant i gymryd rhan mewn addysg gorfforol. Sut bydd eich Llywodraeth yn ymgorffori hyn yn y cwricwlwm ysgol newydd?

Diolch i'r Aelod am hynna. Wrth gwrs, rwy'n cytuno â hi am bwysigrwydd addysg gorfforol, llythrennedd corfforol, yn ein hysgolion a'r cyfraniad y gall hynny ei wneud at atal achosion o ordewdra, y gwyddom o ffigurau eraill—fe'i trafodwyd gennym yma yn y Siambr ddim ond wythnos neu ddwy yn ôl—y gwyddom sydd yno yn y boblogaeth. Ond mae tensiwn yn bodoli, ac mae cwestiwn yr Aelod yn cyfeirio at y tensiwn, rhwng y gwersi a ddysgwyd gennym o adolygiad Donaldson, sy'n ymwneud â phennu dibenion eglur ar gyfer y cwricwlwm, gan ddatblygu'r gwahanol feysydd o ddysgu a phrofiad, ac yna chaniatáu i'r bobl broffesiynol hynny sydd agosaf at y boblogaeth y maen nhw'n ei gwasanaethu—sef arweinwyr ysgolion, yr athrawon yn yr ystafell ddosbarth—i roi'r rhyddid proffesiynol iddyn nhw gymhwyso'r egwyddorion hynny a'r canllawiau hynny yn yr amgylchiadau y maen nhw'n canfod eu hunain ynddynt.

Mae llythrennedd corfforol yn rhan o'r holl ffordd yr ydym ni'n disgwyl i'r cwricwlwm newydd gael ei ddatblygu. Mae'n demtasiwn bob amser—rydym ni wedi ei glywed o amgylch y Siambr lawer gwaith, pan fydd pobl yn cytuno â'r gosodiad cyffredinol y dylai fod fframwaith cenedlaethol ac yna hyblygrwydd lleol i'w gymhwyso, ond yna mae pawb eisiau dweud, 'A, ond, pam nad yw hyn ar y cwricwlwm? Pam nad yw'r llall ar y cwricwlwm?' A chyn i chi wybod ble'r ydych chi, rydym ni wedi gweithio ein ffordd yn ôl o'r math o ddull yr ydym ni i gyd, ar draws y Siambr hon, rwy'n credu, wedi dweud ein bod ni eisiau ei weld yma yng Nghymru, yn ôl i rywbeth sy'n dod hyd yn oed yn fwy rhagnodol.

Felly, rwy'n cytuno gyda gosodiad sylfaenol yr Aelod am y pwysigrwydd. Rwy'n ceisio ei darbwyllo y bydd y ffordd yr ydym ni'n ei wneud yn sicrhau'r canlyniadau y mae hi eisiau eu gweld, a cheisio ei darbwyllo rhag ei chred mai'r ffordd o sicrhau addysg gorfforol yw gwneud y cwricwlwm yn rhagnodol yn y maes hwnnw, oherwydd y cwbl y byddem ni'n ei wneud wedyn fyddai agor y cwricwlwm i ragor o syniadau eto ynghylch sut y gallwn ni ei gulhau o'r Siambr hon, pan ein bod ni eisiau caniatáu i alluoedd, rhyddid, sgiliau a dealltwriaeth broffesiynol athrawon yn yr ystafell ddosbarth ddarparu'r cwricwlwm yr ydym ni'n ei ddatblygu yn y fan yma.

Prif Weinidog, ddydd Gwener diwethaf, roeddwn i'n bresennol mewn digwyddiad tebyg i Pawb â'i Farn ar gampws Coleg Castell-nedd ar gyfer myfyrwyr ifanc, a mynegwyd diddordeb mawr iawn ganddyn nhw yng nghwricwlwm y dyfodol. Un o'r cwestiynau a godwyd gyda mi—ac rwy'n siŵr y bydd hyn yn y cwricwlwm—yw addysg dinasyddiaeth, mewn un ystyr, a mudiadau gwleidyddol, oherwydd, yn amlwg, bydd posibilrwydd o bleidleisio yn 16 a 17 oed yn y blynyddoedd i ddod, ac mae'r Cynulliad yn mynd i gyflwyno'r Bil hwn. Rwy'n tybio, ymhlith y pethau hynny yr ydym ni i gyd eu heisiau yn y cwricwlwm, y bydd hyn yn rhan o'r cwricwlwm hwnnw. Ond, hefyd, beth ydych chi'n mynd i'w wneud fel Llywodraeth i sicrhau ei fod ar waith ar gyfer 2020-1, oherwydd mae'n debyg na fydd y cwricwlwm ar waith tan tua 2020. Bydd y bobl ifanc hyn wedi mynd heibio hynny. Sut yr ydym ni'n mynd i sicrhau bod pobl ifanc yn cael yr addysg fel bod ganddyn nhw ddealltwriaeth, pan fyddan nhw'n cymryd rhan yn y broses ddemocrataidd, o'r broses honno a'r hyn y gall ei olygu?

Dirprwy Lywydd, rwyf i wedi bod mewn llawer o gyfarfodydd ar gynnig Llywodraeth Cymru i ostwng yr oedran pleidleisio i 16 ar gyfer etholiadau llywodraeth leol, a gwn fod y Llywydd o'r farn y dylai hynny fod yn wir ar gyfer etholiadau'r Cynulliad hefyd. Pan roeddwn i gerbron cynulleidfaoedd amheus, gan gynnwys pobl ifanc weithiau a oedd yn amheus ynghylch eu gallu i gymryd y cyfrifoldeb hwnnw, un o'r dadleuon yr oeddwn i'n teimlo oedd yn cael yr effaith fwyaf ar gynulleidfaoedd amheus oedd y ddadl, os bydd gennych chi bleidleisio yn 16 oed, mae gennych chi gyfnod pan fydd pobl ifanc yn dal mewn addysg a phan allwch chi ddarparu'r fath o wybodaeth a sylfaen iddyn nhw yn strwythurau democratiaeth, y ddealltwriaeth o gysyniadau gwleidyddol, yr hawliau a'r cyfrifoldebau democrataidd y gallwch baratoi pobl ar gyfer y cyfrifoldeb hwnnw yn 16 oed, gallwch argymell cyflwyno'r arfer o bleidleisio yn gynnar, a gwyddom fod pobl sy'n pleidleisio yn yr etholiad cyntaf y mae nhw'n cael cyfle i bleidleisio ynddi yn llawer mwy tebygol o barhau i bleidleisio mewn etholiadau dilynol, ac mae'r rhai nad ydyn nhw'n pleidleisio y tro cyntaf yn llai tebygol o bleidleisio yr ail waith, ac os nad ydych chi wedi pleidleisio yn yr etholiad cyntaf neu'r ail etholiad mae gennych chi gyfle i wneud hynny, mae'r tebygolrwydd y byddwch chi'n gwneud hynny ar y trydydd achlysur yn llawer iawn llai.

Felly, mae'r pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud yn bwysig iawn. Rydym ni'n gweithio gyda'r Comisiwn Etholiadol, gyda'r Comisiwn yma yn y Cynulliad, i wneud yn siŵr y bydd maes dysgu'r dyniaethau a phrofiad yn darparu hyn yn yr ystafell ddosbarth, ond ein bod ni'n gwneud ymdrech ychwanegol yn y cyfamser i wneud yn siŵr bod y bobl ifanc hynny a fydd yn gobeithio cael y cyfle cyntaf un i bleidleisio yn 16 ac yn 17 oed wedi eu paratoi cystal ag y gallwn eu paratoi ar gyfer y posibilrwydd newydd hwnnw.