Part of the debate – Senedd Cymru am 4:48 pm ar 19 Mawrth 2019.
Nid wyf i'n credu mai beirniadaeth o swyddogion yn uniongyrchol neu fel unigolion yw hyn, ond rwy'n derbyn yr hyn a ddywedwch o ran meddwl am yr iaith a ddefnyddiwn ni. Ac, yn wir, bwriadwyd y ddogfen hon i fod yn ddogfen ffeithiol, ond rwy'n derbyn yn llwyr os nad ydym ni'n agored ac yn blaen o ran ystyr y pethau hyn yn ymarferol, gallai hynny fod yn annynoli ac yn dadwleidyddoli a thywys y ddadl i gyfeiriad nad ydym ei eisiau, ac mae angen inni fod yn fwy dewr ac agored ynglŷn â hynny.
Yn amlwg, mae angen i Lywodraeth y DU wneud llawer mwy i fynd i'r afael â'r materion systemig o ran y system fudd-daliadau lles a gwrthdroi'r toriadau niweidiol sy'n cael eu harwain gan ideoleg, sy'n cynyddu tlodi plant. Pan welwch chi effaith gronnol y diwygiadau lles mawr hyn sydd wedi cael eu gweithredu neu sydd heb fod mewn grym yn llawn eto, mae effaith mesurau cyni Llywodraeth y DU yn wirionedd noeth na all neb ohonom ni neu na ddylai neb ohonom ni gilio oddi wrtho.
Un o'r agweddau niferus sy'n peri pryder i hawlwyr newydd y credyd cynhwysol yw sefyllfa'r rhai sy'n ceisio cymorth hanfodol gyda'u costau tai, ac ni fydd llawer yn gallu fforddio i dalu'r rhent i'r landlord nes y daw eu taliad cyntaf i law. Mae awdurdodau lleol lle mae'r gwasanaeth llawn credyd cynhwysol ar waith eisoes yn gweld cynnydd mewn ôl-ddyledion rhent i nifer o denantiaid. Mae hyn yn achosi ac yn gwaethygu problemau â dyled i'r rhai sydd â'r angen mwyaf am gymorth ac wedi arwain at ganlyniadau difrifol i bobl sy'n wynebu cael eu troi allan o ganlyniad i fod heb arian o gwbl i dalu eu rhent. Bydd rhai newidiadau gan Lywodraeth y DU, fel treialu taliadau mwy cyson a thaliadau uniongyrchol i landlordiaid y sector preifat, a amlinellodd y Gweinidog dros gyflogaeth yn ei lythyr yn ymateb i'r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol, yn helpu i greu gwelliannau pe bydden nhw ar waith yn llawn ledled Cymru. Eto i gyd, ni fydd y newidiadau hyn ar eu pennau eu hunain yn mynd yn ddigon pell nac yn ddigon cyflym i ymdrin â phroblemau sylweddol sydd yn nyluniad y credyd cynhwysol.
Dirprwy Lywydd, fel yr amlinellir yn fy sylwadau agoriadol, byddwn ni'n gwrthwynebu gwelliant y Ceidwadwyr, sy'n methu â chydnabod maint y problemau a ddaeth i'r amlwg eisoes. Rwyf hefyd yn awyddus i ailadrodd sut y byddwn ni'n edrych ar yr achos o blaid datganoli gweinyddiad rhai agweddau ar y system budd-daliadau lles, gan edrych a oes ffordd y gallem wneud pethau, yn weinyddol, yn wahanol, yn well ac yn decach yng Nghymru. Rydym wedi gofyn i Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru i'n cynorthwyo wrth ddatblygu'r gwaith hwn. Yn rhan o hyn, byddwn hefyd yn dilyn yn agos ac â diddordeb mawr waith y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau o ran ei ymchwiliad ar hyn o bryd i fudd-daliadau yng Nghymru, dewisiadau ar gyfer darpariaeth well.
Mae'r adroddiad hwn yn dangos yn glir iawn fod effaith diwygio lles Llywodraeth y DU yn niweidiol yng Nghymru. Fel y clywsom ni yma eto heddiw—ac mae llawer ohonom ni'n clywed ac yn gweld y sefyllfa wirioneddol boenus a dinistriol hon, boed hynny yn ein gohebiaeth, yn ein cymorthfeydd neu yn ein cymunedau. Cyn imi gael fy ethol i'r Senedd hon, ymgyrchais dros ddod â'r gyfundrefn o gosbedigaeth greulon a dideimlad i ben. Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i gymryd camau i fynd i'r afael ag effaith diwygio lles ac yn pwyso am wrthdroi'r polisïau niweidiol sy'n cael effaith—[Torri ar draws.]—niweidiol a dinistriol ar fywydau pobl yma yng Nghymru. Diolch.