Part of the debate – Senedd Cymru am 6:21 pm ar 20 Mawrth 2019.
Rhaid imi ddatgan buddiant ar y dechrau, oherwydd rwy'n ddynes WASPI. Rwy'n ddynes yr effeithiwyd arni'n annheg gan y newidiadau i oedran pensiwn y wladwriaeth ac un o'r Menywod yn Erbyn Anghydraddoldeb Pensiwn y Wladwriaeth.
Yn 1995, cyflwynodd y Llywodraeth Geidwadol Ddeddf Pensiynau newydd a fyddai wedi codi oedran ymddeol menywod i 65 oed—yr un oedran â dynion—erbyn 2025. Byddai hyn wedi rhoi 15 mlynedd i fenywod newid eu cynlluniau ymddeol; 15 mlynedd yn fwy o gynilion i helpu i lenwi'r diffyg yn eu cronfeydd pensiwn. Fodd bynnag, newidiodd Llywodraeth glymblaid y Ceidwadwyr a'r Democratiaid Rhyddfrydol y cynlluniau hyn. Cyflymodd Deddf Pensiynau 2011 y newidiadau, gan olygu y byddai oedran pensiwn y wladwriaeth i fenywod yn codi o 63 yn 2016 i 65 ym mis Tachwedd eleni. Roedd y Ddeddf hefyd yn datgan y dylai oedran pensiwn y wladwriaeth i ddynion a menywod godi i 66 erbyn 2020.
Fel miloedd o fy nghydwladwyr, ni chefais fy hysbysu'n bersonol ynglŷn â'r newidiadau. Ni chefais lythyr, ni chefais unrhyw esboniad, ac ni ddywedodd neb wrthyf y byddai fy nghynlluniau ar gyfer ymddeol yn gorfod newid.
Ond yn wahanol i lawer o fenywod eraill yn y sefyllfa hon, rwy'n ffodus, rwy'n dal i weithio, ac nid wyf yn wynebu tlodi. Yn anffodus, mae llawer o fenywod wedi'u heffeithio'n ddrwg gan y newidiadau hyn, ac rwyf wedi darllen am o leiaf un ddynes a laddodd ei hun o ganlyniad i'r twll du ariannol roedd hi'n ei wynebu.
Nid oes neb yn anghytuno na ddylai oedrannau ymddeol dynion a menywod fod yr un fath. Fodd bynnag, ni ddylai'r newidiadau hyn fod wedi'u cyflwyno heb ddegawdau o rybudd, blynyddoedd i allu cynllunio, ac amser i wneud trefniadau ariannol ychwanegol. Fel y mae pethau, cyflwynwyd y newidiadau i bensiynau menywod yn rhy gyflym ac yn rhy ar hap.
Ni chlywais am y newidiadau hyd nes i mi glywed sylw wrth basio gan un o fy ffrindiau sy'n dosbarthu parseli. Dywedodd wrthyf ei bod hi'n edrych ymlaen at ddosbarthu parseli'n rhan-amser am nad oedd ei choesau gystal â'r hyn yr arferent fod. Ac roedd hi'n mynd i fynd yn rhan-amser. Yn anffodus, oherwydd y newidiadau hyn, roedd hi bellach yn deall y byddai'n rhaid iddi ddosbarthu parseli am chwe blynedd arall yn amser llawn. Felly, dyna sut y cefais i wybod. Ac mae menywod yn gorfod dioddef oherwydd diffyg rhagofal a chynllunio gan Lywodraethau DU olynol.
Yn anffodus, ni allwn gywiro camgymeriadau'r gorffennol, ond gallwn liniaru effeithiau'r camgymeriadau hynny ar fenywod a anwyd yn y 1950au. Ddeuddeg mis yn ôl yn y Siambr hon, cyflwynais gynnig yn galw am bensiwn pontio sy'n darparu incwm hyd at oedran pensiwn y wladwriaeth, nad yw'n ddarostyngedig i brawf modd; iawndal am absenoldeb pensiwn pontio i'r menywod sydd eisoes wedi cyrraedd oedran pensiwn y wladwriaeth; iawndal i bawb nad ydynt wedi dechrau cael pensiwn pontio erbyn dyddiad priodol, a fyddai'n ddigon i adennill budd ariannol a gollwyd; ac iawndal i fuddiolwyr ystadau'r rhai sydd wedi marw ac wedi methu cael pensiwn pontio. Felly, galwaf ar Lywodraeth Cymru i fynnu cyfiawnder gan Lywodraeth y DU. Mae arnom ddyletswydd i filoedd o fenywod Cymru, menywod sydd wedi talu eu dyledion, i dalu pensiwn y wladwriaeth iddynt. [Cymeradwyaeth.]