Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae'r mis hwn yn nodi pymtheg mlynedd ar hugain o flynyddoedd ers dechrau streic y glowyr 1984-85. Cafodd y streic effaith sylweddol ar gymunedau glofaol ledled y DU, gan gynnwys y rheini yma yng Nghymru, a chan gynnwys y rhai rwy'n eu cynrychioli yng Nghwm Cynon. Yn wir, wrth dyfu fyny mewn pentref fel Cwmbach, lle yr effeithiwyd yn uniongyrchol ar lawer o fy ffrindiau a fy nghymdogion gan y streic, roedd yn amhosibl i mi a chenhedlaeth gyfan o bobl ifanc a menywod, yn ogystal â'r glowyr a'r teuluoedd eu hunain, beidio â chael ein siapio a'n mowldio gan ei heffeithiau.

Ni ddechreuodd y streic yng Nghymru, ond erbyn 14 Mawrth, roedd pob pwll glo yn ne Cymru ar streic, ac o'r 21,500 o lowyr yn ne Cymru, cymerodd gymaint â 99.6 y cant ohonynt ran yn y streic. Yn rhyfeddol, roedd 93 y cant yn dal i fod ar streic flwyddyn gyfan yn ddiweddarach. Mae'r ffigur hwnnw'n llawer uwch na ffigurau mewn ardaloedd eraill, sy'n dyst i benderfyniad ac undod y glowyr a'u cymunedau. Eto i gyd, mae hefyd yn adlewyrchiad o faint roedd eu trefi a'u pentrefi yn dibynnu ar y pyllau glo. Dioddefodd y glowyr a'u teuluoedd galedi nas gwelwyd o'r blaen, ac eto mae haneswyr wedi ysgrifennu am yr ymdeimlad o gymuned a grëwyd, ac nid yn yr ardaloedd glofaol yn unig. Rwy'n siŵr ein bod i gyd yn gyfarwydd â'r ffilm ysbrydoledig Pride, a adroddai stori o'r fath. Yng Nghwm Cynon, roedd grŵp cymorth y glowyr wedi gefeillio ag Islington a chymuned Dwrcaidd Llundain. Dywedodd y glowyr fod gan Lywodraeth y DU gynllun hirdymor i anrheithio eu diwydiant, ac wrth i ni nodi dechrau eu brwydr, ni allwn ond ystyried pa mor graff yr oeddent.