4. Datganiadau 90 Eiliad

– Senedd Cymru am 3:44 pm ar 20 Mawrth 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Ann Jones Ann Jones Labour 3:44, 20 Mawrth 2019

(Cyfieithwyd)

Datganiad 90 eiliad yw eitem 4. Vikki Howells.

Photo of Vikki Howells Vikki Howells Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae'r mis hwn yn nodi pymtheg mlynedd ar hugain o flynyddoedd ers dechrau streic y glowyr 1984-85. Cafodd y streic effaith sylweddol ar gymunedau glofaol ledled y DU, gan gynnwys y rheini yma yng Nghymru, a chan gynnwys y rhai rwy'n eu cynrychioli yng Nghwm Cynon. Yn wir, wrth dyfu fyny mewn pentref fel Cwmbach, lle yr effeithiwyd yn uniongyrchol ar lawer o fy ffrindiau a fy nghymdogion gan y streic, roedd yn amhosibl i mi a chenhedlaeth gyfan o bobl ifanc a menywod, yn ogystal â'r glowyr a'r teuluoedd eu hunain, beidio â chael ein siapio a'n mowldio gan ei heffeithiau.

Ni ddechreuodd y streic yng Nghymru, ond erbyn 14 Mawrth, roedd pob pwll glo yn ne Cymru ar streic, ac o'r 21,500 o lowyr yn ne Cymru, cymerodd gymaint â 99.6 y cant ohonynt ran yn y streic. Yn rhyfeddol, roedd 93 y cant yn dal i fod ar streic flwyddyn gyfan yn ddiweddarach. Mae'r ffigur hwnnw'n llawer uwch na ffigurau mewn ardaloedd eraill, sy'n dyst i benderfyniad ac undod y glowyr a'u cymunedau. Eto i gyd, mae hefyd yn adlewyrchiad o faint roedd eu trefi a'u pentrefi yn dibynnu ar y pyllau glo. Dioddefodd y glowyr a'u teuluoedd galedi nas gwelwyd o'r blaen, ac eto mae haneswyr wedi ysgrifennu am yr ymdeimlad o gymuned a grëwyd, ac nid yn yr ardaloedd glofaol yn unig. Rwy'n siŵr ein bod i gyd yn gyfarwydd â'r ffilm ysbrydoledig Pride, a adroddai stori o'r fath. Yng Nghwm Cynon, roedd grŵp cymorth y glowyr wedi gefeillio ag Islington a chymuned Dwrcaidd Llundain. Dywedodd y glowyr fod gan Lywodraeth y DU gynllun hirdymor i anrheithio eu diwydiant, ac wrth i ni nodi dechrau eu brwydr, ni allwn ond ystyried pa mor graff yr oeddent.