Part of the debate – Senedd Cymru am 4:34 pm ar 20 Mawrth 2019.
Diolch i chi, Lywydd. A gaf fi ddiolch i'r Aelodau am gymryd rhan yn y ddadl y prynhawn yma? Ar ddechrau'r ddadl, nododd Bethan Sayed y bobl yn y mannau gwan hynny wrth gwrs. Ac er y bydd rhai pobl a allai fod yn gwylio'r ddadl hon yn sgrechian ar y sgrin, ac yn dweud, 'Arhoswch funud, ni allwn gael unrhyw signal o gwbl, pam eich bod yn sôn am 5G?', wrth gwrs, gall un dechnoleg ategu'r llall. Nid yw'n gystadleuaeth rhwng y ddwy, ac wrth gwrs, doedd Bethan ddim yn awgrymu hynny hyd yn oed. Rwy'n falch iawn fod Bethan wedi nodi hynny. A'r hyn y gallaf ei ddweud wrth y bobl yn y mannau gwan hynny yw bod y pwyllgor yn sicr yn gwrando arnynt, ac yn bendant, fy marn i yw y dylai'r ardaloedd hynny fynd yn syth o fod yn fannau gwan i'r dechnoleg ddiweddaraf. Dyna ddylai ddigwydd.
Tynnodd Joyce Watson sylw at nifer o feysydd. Un maes y cyfeiriodd ato, wrth gwrs, yw ei bod yn bwysig i fusnesau gael cysylltedd. Mae hynny'n bwysig tu hwnt—nad ydym yn cael ein gadael ar ôl a bod gan fusnesau gysylltedd da. Ac rwy'n cael fy atgoffa o enghraifft y cyngor a roddir i ffermwyr, o safbwynt iechyd a diogelwch, i gadw eu ffonau symudol yn eu pocedi bob amser—peidiwch â'i adael yn y tractor, oherwydd, os byddwch yn cael damwain, efallai na fyddwch yn gallu cael gafael arno. Ond pa ddefnydd yw'r cyngor hwnnw os nad oes gennych signal, sydd mor aml yn wir mewn ardaloedd gwledig iawn lle mae ffermwyr yn gweithio ar eu pen eu hunain?
Credaf fod Joyce Watson a David Rowlands hefyd wedi crybwyll mastiau uwch a'r angen i weithredwyr rannu seilwaith yn ogystal. Mae gweithredwyr yn gwneud hynny, sydd i'w groesawu, a'r hyn y maent yn ei ddweud wrthym yw eu bod yn fwy tebygol o rannu os yw'n haws iddynt gael mastiau uwch. Wel, nawr ein bod yn gweld y newid hwnnw yn y drefn gynllunio, byddwn yn cadw llygad agos ar y gweithredwyr ffonau symudol i weld eu bod yn gwneud hynny.
Soniodd David Rowlands hefyd—fel y gwnaeth y Dirprwy Weinidog—am arwerthiant sbectrwm 700 MHz Ofcom, ac rwy'n meddwl bod y Dirprwy Weinidog wedi gosod her i'r pwyllgor lobïo Ofcom hefyd i godi'r bar yn y maes hwn o ran gwneud yn siŵr ein bod yn cael chwarae teg gyda gweddill y DU. Ac rydym wedi gwneud hynny. Gallaf ddweud hynny. Ddirprwy Weinidog, rydym wedi ysgrifennu llythyr tebyg iawn at ymgynghoriad Ofcom, ar hyd yr un llinellau â'ch llythyr chi at Ofcom.
Siaradodd Jack Sargeant a David Rowlands am 5G a bod yn barod ar gyfer 5G. Mae'r dechnoleg hon yn dal i fod heb ei chyflwyno eto, ond mae'n bwysig ein bod yn barod ar gyfer 5G. Nid yw'n rhy bell yn y dyfodol. Ac rwy'n meddwl, yn amlwg, fod angen 5G ar gyfer awtomatiaeth a deallusrwydd artiffisial, meysydd y mae'r Dirprwy Weinidog yn frwd yn eu cylch, yn ogystal ag aelodau'r pwyllgor. Felly, mae hwn yn faes pwysig. Nid ydym am fod y genedl olaf yn y DU i fabwysiadu'r dechnoleg hon a'r olaf i fod yn barod ar gyfer 5G. Hoffwn osod yr her: pam na allwn fod ar y blaen i unrhyw genedl arall yn y DU? Pam na allwn arwain y ffordd y tro hwn yn hytrach na bod ar ei hôl hi fel rydym wedi bod mewn agweddau eraill o gysylltedd symudol?
Yn olaf, hoffwn ddiolch i'r holl randdeiliaid a roddodd dystiolaeth, naill ai ar lafar neu'n ysgrifenedig. Diolch i aelodau'r pwyllgor. Diolch i'r tîm clercio a'r tîm integredig am eu cymorth hefyd, a'r rhai a gymerodd ran yn y ddadl heddiw. Hoffwn hefyd ddiolch i'r Dirprwy Weinidog am ddiolch i'w hun. [Chwerthin.] Ond rwy'n cymeradwyo ein hadroddiad heddiw i'r Cynulliad.