7. Dadl ar Adroddiad y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg: Gradd ar Wahân? Effaith Brexit ar Addysg Uwch ac Addysg Bellach

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:10 pm ar 20 Mawrth 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Kirsty Williams Kirsty Williams Liberal Democrat 5:10, 20 Mawrth 2019

(Cyfieithwyd)

Ond gallaf droi yn awr at argymhellion y pwyllgor. Ar argymhelliad 1, rwy'n cytuno ei bod yn hanfodol nad yw polisi mewnfudo Llywodraeth y DU yn creu rhwystrau diangen a di-fudd i allu prifysgolion i ddenu myfyrwyr a doniau o'r UE i ddod i Gymru, ac yn benodol, nad oes iddo effaith wahaniaethol ar Gymru sy'n rhoi ein sefydliadau o dan anfantais benodol. Rhaid imi gytuno â'r sylwadau a wnaed gan Hefin David—mae'r pwynt hwn wedi ei ddeall yn dda. Roedd Jo Johnson yn ei ddeall yn dda, roedd Sam Gyimah yn ei ddeall yn dda, mae Chris Skidmore yn ei ddeall yn dda yn awr, ond wrth gwrs mae'n rhaid iddynt fynd drwy felin y Swyddfa Gartref a'r Prif Weinidog, ac amlinellodd Hefin record y Prif Weinidog ar hyn. Felly, er eu bod yn deall yr heriau, mae arnaf ofn fy mod weithiau'n teimlo drostynt a'r brwydrau y maent yn ceisio'u hennill yn San Steffan. Yr hyn a wyddom yn ogystal yw bod rhai penderfyniadau a wnaed wedi bod yn arbennig o annefnyddiol, ac nid ydynt yn cydnabod realiti'r ddarpariaeth addysg uwch. Felly, er enghraifft, cyrsiau rhan-amser, cyrsiau pedair blynedd, a pheidiwch â dechrau sôn am y senario fisa ôl-gwaith lle cafodd anghenion Cymru eu hanwybyddu'n llwyr ar y dechrau gan San Steffan. 

Ar argymhelliad 2, rwy'n cytuno ei bod hi'n bwysig i brifysgolion ddeall beth sy'n denu neu'n atal myfyrwyr rhag astudio yng Nghymru, ond rwy'n teimlo bod recriwtio'n fater iddynt hwy, ond byddwn yn parhau i weithio gyda CCAUC a'r sector ar y materion hyn, a byddwn yn helpu lle gallwn.

Ar argymhellion 4, 5 a 6 ar Cymru Fyd-eang II, gwnaeth y pwyllgor nifer o argymhellion ar weithrediad manwl, monitro a gwerthuso Cymru Fyd-eang II, a gofynnodd am ragor o wybodaeth fanwl, a gynhwyswyd yn fy ymateb ysgrifenedig yr wythnos diwethaf i lythyr dilynol y pwyllgor. Mae fy swyddogion yn mynd ar drywydd y materion a godwyd gan y pwyllgor mewn trafodaethau gyda CCAUC, sy'n rheoli ein cyfraniad ariannol i Cymru Fyd-eang II ar ran Llywodraeth Cymru, ac rwy'n gobeithio bod rhai o'r manylion ychwanegol ynglŷn â pha bryd y gwneir taliadau a'r dystiolaeth y bydd ei hangen er mwyn gwneud taliadau wedi darparu rhywfaint o sicrwydd i'r Gweinidog.

Ar argymhelliad 7, mewn perthynas â'r rhai sy'n cymryd rhan mewn prosiectau Erasmus arfaethedig yn y dyfodol wedi 2019, mae ein pryder ynghylch y modd y mae Llywodraeth y DU wedi ymdrin â'i gwarant tanysgrifennu arfaethedig, fel y crybwyllwyd eto gan Hefin David, wedi'i rannu â Thŷ'r Arglwyddi, a argymhellodd fis diwethaf y dylid defnyddio'r arian a fyddai wedi mynd tuag at y gwarant tanysgrifennu i roi trefniant newydd ar waith yn y DU, ac rydym yn parhau i bwyso ar Weinidogion y DU i gyflawni hyn.

Mae'n ymddangos y byddai argymhellion yr UE mewn perthynas â chyfranogiad y DU yng nghyllideb yr UE ar gyfer 2019 yn cynnig cyfle i ddatrys hyn a rhoi sicrwydd ynghylch mynediad at arian Erasmus i fyfyrwyr sy'n mynd dramor yn hydref 2019. Ond mae'n siomedig, unwaith eto, fod Llywodraeth y DU yn dal heb ddweud beth yw ei safbwynt ar yr ateb arfaethedig hwn. Ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig nodi nad myfyrwyr prifysgol yn unig, na myfyrwyr addysg bellach yn wir, sy'n elwa o brosiectau Erasmus+; mae ysgolion Cymru wedi bod yn arbennig o lwyddiannus yn cael gafael ar yr arian hwn a darparu cyfleoedd ar gyfer eu myfyrwyr. Fel y dywedais, nid wyf am achub croen Llywodraeth San Steffan yma mewn unrhyw fodd, ond gallaf sicrhau'r Aelodau ein bod yn parhau i weithio ar gynlluniau wrth gefn ar gyfer ateb Cymreig os byddant yn wirioneddol angenrheidiol. Ond Llywodraeth San Steffan a ddylai dalu'r gost ariannol. Rhaid imi ddweud: rydym wedi bod wrthi'n rhagweithiol yn darparu gwybodaeth i Lywodraeth y DU ynglŷn â phwysigrwydd y cynllun hwn, ond unwaith eto, mae'r wybodaeth honno'n diflannu i mewn i'r Trysorlys ac nid ydym yn cael unrhyw adborth ganddynt. Ond o ran gwerth am arian, weithiau mae'n ymwneud â gwybod cost popeth a gwerth dim. Credaf na fyddai cynllun newydd gan y DU yn rhoi'r manteision a fwynhawn ar hyn o bryd fel cyfranogwyr yn rhaglen Erasmus+.

Ar argymhelliad 8, ynghylch y gwerthusiad o'r cynllun treialu symudedd tramor, caiff hwn ei dderbyn gan y Llywodraeth yn ystod haf 2021 pan fyddwn yn gallu rhannu'r canlyniadau gyda'r pwyllgor. Mewn perthynas ag argymhellion 9 a 10, mae'n destun pryder nad yw Llywodraeth y DU wedi rhannu ei syniadau hyd yma am ddyfodol cyllid datblygu rhanbarthol. Byddwn yn parhau i bwysleisio ein blaenoriaethau wrthynt fel y'u nodir ym mhapur polisi Llywodraeth Cymru ar y mater hwn, ac rwy'n falch iawn fod y safbwynt hwnnw'n cael ei gefnogi'n llwyr gan Prifysgolion Cymru a'n his-gangellorion Cymreig.

Ar argymhelliad 11, ar anghenion sgiliau sy'n newid, mae swyddogion yn gweithio gyda'n partneriaid i sicrhau y datblygir y cynlluniau presennol i ganolbwyntio ar anghenion sy'n newid yng Nghymru o ganlyniad i aflonyddu'n ymwneud â Brexit, ac yn datblygu opsiynau ar gyfer camau gweithredu y gellid eu rhoi ar waith i fynd i'r afael â phroblemau cydnerthedd yn deillio o Brexit 'dim bargen'. Bydd angen ystyried goblygiadau ariannol cynigion sy'n deillio o'r broses hon fel rhan o waith ehangach Llywodraeth Cymru ar gydnerthedd yn sgil Brexit.

A chredaf mai'r hyn sy'n wirioneddol bwysig i mi, wrth i mi ystyried pam rydym yn y sefyllfa hon yn y lle cyntaf—efallai mai anallu Llywodraethau blaenorol i ymateb i newid diwydiannol sydd wedi arwain at wneud i ni a llawer o bobl yn cymunedau hynny efallai i deimlo bod Brexit yn opsiwn iddynt hwy, ac ni allwn fethu mynd i'r afael â'r newidiadau diwydiannol ac economaidd hynny eto, neu fel arall byddwn yn creu mwy o broblemau ar gyfer y dyfodol.

Ac yn olaf, Ddirprwy Lywydd, os caf, ar argymhelliad 12—gweithredu adolygiad Reid—rwyf wedi darparu £6.6. miliwn ac mae Llywodraeth Cymru yn sefydlu'r swyddfa yn Llundain. Mae Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru hefyd yn lleoli aelod o staff rhan-amser yno fel y gallwn ddefnyddio ein cyfran deg o arian UKRI. A byddaf yn rhoi ymrwymiad i'r Siambr y byddaf yn gweithio gyda hwy, gyda'r sector, i sicrhau bod y risgiau gwirioneddol a phresennol y mae Brexit, a Brexit 'dim bargen' yn enwedig, yn eu creu i'r sector—byddwn yn parhau i wneud popeth a allwn i gynorthwyo'r sector i'w lliniaru.