Ceir diffyg adnoddau yn y rheng flaen, ond nid mater o arian yn unig ydyw; mae'n ymwneud â sut y caiff yr arian ei wario. Gadewch inni edrych ar blant mewn gofal. Ceir tua 6,000 o blant mewn gofal yng Nghymru. Yn y naw mlynedd diwethaf, mae nifer y plant mewn gofal wedi codi 36 y cant. Felly, ceir 1,700 yn fwy o blant mewn gofal. Mae cyfradd y plant mewn gofal yng Nghymru ar hyn o bryd yn 102 o bob 10,000—nifer gryn dipyn yn uwch na'r gyfradd yn Lloegr, ef 64 o bob 10,000. Os awn yn ôl ymhellach ac edrych ar nifer y plant mewn gofal yn 1991, mae wedi mwy na dyblu ers hynny. Pam y mae hyn wedi digwydd? Plant mewn gofal sydd i gyfrif am dros hanner y gwariant a gyllidebwyd ar gyfer gwasanaethau cymdeithasol i blant a theuluoedd yn 2018-19. Mae ceisiadau gofal cyhoeddus yn ystod y 10 mlynedd diwethaf wedi mwy na dyblu. Gwerir swm enfawr o arian ar ymladd achosion yn erbyn rhieni yn y modd mwyaf ymosodol. Mae'n sefyllfa Dafydd a Goliath go iawn, ond yn y rhan fwyaf o achosion, nid oes gan Dafydd ffon dafl hyd yn oed. Unwaith eto, mae'r gost i bwrs y wlad yn enfawr—enfawr. Dylid cyflwyno system eiriolaeth rhieni gyda dannedd er mwyn lleihau nifer y plant sy'n cael eu rhoi mewn gofal. Gallai system o'r fath gefnogi teuluoedd, lleihau costau ac yn allweddol, sicrhau gwell canlyniadau i blant.

Yn ôl Llywodraeth Cymru, mae cost gyfartalog lleoliad awdurdod lleol yn £23,000, o'i gymharu ag asiantaeth annibynnol sy'n costio £43,000 y flwyddyn. Mae rhai o'r bobl ifanc fwyaf cymhleth, ar gyfartaledd, yn costio tua £6,500 yr wythnos. Ym mis Chwefror 2018, yng Nghaerffili roedd y lleoliad a gostiai fwyaf, sef £16,500 yr wythnos. Gwariodd Caerdydd £64,000 y plentyn—pob plentyn sy'n derbyn gofal—yn 2016-17. Nawr, byddai'n rhatach i blentyn fynd i ysgol breswyl ac i fynd ar wyliau yn ystod y gwyliau a chael hynny wedi'i dalu amdano o'r pwrs cyhoeddus na chael eu rhoi mewn gofal. Mae'n sefyllfa anhygoel. Mae rhoi plant mewn gofal wedi dod yn fusnes proffidiol, felly, Weinidog, mae gennych ddiwydiant i'w wynebu.

Gadewch i ni grybwyll enghreifftiau dienw. Nawr, mae adroddiadau teulu A—ni ddywedaf ble—wedi dod i'r casgliad fod y rhieni'n caru'r plant. Nid oes unrhyw fygythiad corfforol i'r plant. Mae gwasanaethau plant yn cyfaddef bod y plant yn caru'r rhieni, ond yn ôl cynghorydd arweiniol y cyngor hwnnw, nid yw sgiliau'r rhieni'n ddigon da. Aeth y rhieni at y gwasanaethau i ofyn am gymorth gydag un plentyn. Cafwyd anawsterau yn ystod genedigaeth y plentyn, dioddefodd yn sgil diffyg ocsigen i'r ymennydd, a threuliodd y plentyn lawer o amser gyda'r fam yn yr ysbyty. Byddai wedi bod yn rhesymegol edrych ar y rhesymau meddygol dros ymddygiad y plentyn, ond gwrthododd y gwasanaethau plant wneud hyn ac roeddent yn beio'r fam. Ar sail ymddygiad un plentyn, cafodd y pedwar plentyn eu rhoi mewn gofal. Ni roddwyd ystyriaeth i'r chwalfa emosiynol a brofodd y plant yn sgil hynny. Gwnaed camgymeriadau wrth asesu—camgymeriadau ffeithiol. Cafodd y fam ei beio am beidio â mynychu apwyntiadau meddygol, a defnyddiwyd hynny fel tystiolaeth o esgeulustod. Ar y dyddiadau hynny, roedd y fam yn yr ysbyty gyda'r plentyn.

Mae'r camgymeriadau difrifol hynny yn dal heb eu cywiro, ac am syndod: mewn 10 mlynedd o brofiad o ymdrin ag achosion o'r fath, mae bron yn amhosibl—amhosibl—cael camgymeriadau ffeithiol mewn adroddiadau wedi'u cywiro, ac mae llawer ohonynt yn mynd gerbron y llysoedd yn y pen draw. Felly, mae barnwyr yn gwneud penderfyniadau ar achosion lle maent wedi cael gwybodaeth anghywir—rhoddir gwybodaeth wael iddynt. Dylid cofnodi pob cyfweliad rhwng rhieni a gwasanaethau plant yn ddigidol. Gellir cadw'r data'n ddiogel ar gwmwl ac yn hollbwysig, byddai tystiolaeth ar gael i ddatrys camgymeriadau gwirionedd ddifrifol weithiau—gwirioneddol ddifrifol.