Mewn cyfarfod â dirprwy gyfarwyddwr gwasanaethau plant yn yr awdurdod lleol yn yr achos rwy'n sôn amdano, roedd y dirprwy gyfarwyddwr wedi cael ei friffio gan swyddogion, ac eto llwyddodd i fynegi un ffaith wallus ar ôl y llall. Dywedodd yr un dirprwy gyfarwyddwr wrthyf cyn yr adolygiad achos na fyddai unrhyw newid yn y trefniadau cyswllt—nawr, rwy'n pwysleisio, cyn yr adolygiad. Roedd y dirprwy gyfarwyddwr yn iawn, oherwydd nid oedd unrhyw newid, er bod un plentyn yn erfyn am gael mynd adref. Ar ôl yr adolygiad, gofynnwyd i'r swyddog annibynnol sut y gallai argymell dim newid a'r ateb oedd fod gan yr unigolyn dan sylw 90 o achosion—90—ac ni allai graffu'n briodol ar yr achos. Nid yw'n afresymol dod i'r casgliad fod adolygwyr o'r fath yn cael eu harwain gerfydd eu trwynau ac nad ydynt yn annibynnol; nid oes ganddynt amser i fod yn annibynnol. Ar ôl newidiadau i'r rheolwyr uwch, rwy'n falch o ddweud bod yr achos hwn bellach yn cael ei archwilio, ond bu'n rhaid i mi gyflogi gweithiwr cymdeithasol, gweithiwr cymdeithasol profiadol iawn, i wneud y gwaith ar yr achos hwnnw.

Mae gennyf achos arall hefyd lle mae'r honiadau yn erbyn teulu'r plant yn rhai ffug. Roedd y teulu'n rhan o gamau i gael gweithiwr cymdeithasol wedi'u diswyddo ac mae'r awdurdod lleol wedi ymateb drwy ymddwyn yn ymosodol iawn, ac mae'n achos y byddaf yn mynd ar ei drywydd.

Mae gweithwyr proffesiynol yn y maes yn dweud wrthyf fod rhieni sy'n wynebu heriau iechyd meddwl yn cael cam. Nawr, Weinidog, mae gwir angen edrych ar hyn a rhoi mesurau a chymorth ar waith. Fel rheol gyffredinol, mae gwahaniaethu ar sail dosbarth enfawr ynghlwm wrth roi plant mewn gofal: peidiwch â bod yn ddosbarth gweithiol; peidiwch â bod ar incwm isel; peidiwch â bod heb fod wedi cael addysg ffurfiol; peidiwch â bod yn rhywun a arferai fod yn blentyn mewn gofal; peidiwch â bod yn gyn-ddioddefwr cam-drin plant neu drais rhywiol, oherwydd, rwy'n dweud wrthych, mewn rhai amgylchiadau, caiff hyn oll ei ddal yn eich erbyn ac rwyf wedi gweld yr achosion i brofi hynny. Fe ddywedaf wrthych hefyd: peidiwch â bod yn fam danllyd sy'n ceisio amddiffyn ei phlant, oherwydd fe ddelir hyn hefyd yn eich erbyn—cewch eich galw'n 'ymosodol'; cewch eich galw'n rhywun nad yw'n fodlon cydweithredu. Ac ni roddir ystyriaeth i'r ffaith bod mamau o bosibl yn caru'r plant y maent wedi'u colli yn fawr. Mae'r driniaeth i rai mamau y deuthum ar eu traws yn ymylu ar fod yn annynol. Ni roddir ystyriaeth o gwbl i'r cyflyrau iechyd meddwl a'r trawma a ddaw yn sgil colli eich plant.

Lle ceir bygythiadau difrifol, wrth gwrs y dylid symud plant. Nid oes neb yn dadlau ynglŷn â hynny; mae pawb ohonom yn cefnogi hynny. Ond ceir cymaint o achosion y deuthum ar eu traws lle mae teuluoedd angen cymorth, nid cosb. O ganlyniad, nawr, rwyf ar hyn o bryd yn cyflogi dau weithiwr cymdeithasol i weithio ar fy llwyth achosion.

Gadewch inni symud ymlaen i gynadleddau amddiffyn plant. Weinidog, rwyf wedi cael fy ngwahardd rhag mynychu unrhyw gynhadledd amddiffyn plant yng Nghaerdydd, a hoffwn ddweud wrthych pam oherwydd credaf y cewch eich synnu. Mynychais gynhadledd ac roedd llawer o gamgymeriadau. Roedd y tad yn ddioddefwr cam-drin domestig, ac eto nid oedd unrhyw asiantaeth cam-drin domestig statudol yno i'w gefnogi. Pe bai'n ddynes, byddai wedi cael cefnogaeth, felly mae yna fwlch systemig. Gan symud ymlaen, roedd yr awdurdod lleol wedi nodi'n ysgrifenedig fod bygythiad pedoffilaidd i'r plentyn tra oedd yng ngofal y fam. Ceisiodd cadeirydd y gynhadledd amddiffyn plant gloi'r gynhadledd heb drafod y bygythiad pedoffilaidd. Codais y mater a dywedodd y cadeirydd nad oedd yn berthnasol. Ar ôl i mi nodi'r bygythiad pedoffilaidd, dywedodd person a gefnogai'r fam 'Ni fydd hynny'n digwydd eto'. Mae'r geiriau wedi'u serio ar fy nghof: 'Ni fydd hynny'n digwydd eto'. Gofynnais, 'Beth na fydd yn digwydd eto?' ac wrth gwrs, ni ddaeth ateb. Gofynnais am i bopeth gael ei gofnodi a phan ddaeth y cofnodion, nid oedd cyfeiriad at y bygythiad pedoffilaidd. Fodd bynnag, gwnaethpwyd recordiad cudd o'r gwrandawiad a gwelwyd bod y bygythiad pedoffilaidd yn cael ei grybwyll. Gwneuthum gŵyn i'r bwrdd diogelu lleol a chafodd pob un ond un o fy nghwynion eu cadarnhau. Felly, roeddwn yn iawn i gwyno, cafodd ein cwynion eu cyfiawnhau, ond nid datrys materion oedd yr hyn a wnaeth y gwasanaethau plant ond fy ngwahardd o unrhyw gynadleddau yn y dyfodol gydag unrhyw rieni, ac mae hyn yn rhywbeth y byddaf yn ei herio yn y dyfodol agos. Ac wedyn, aeth yr adran ar ôl y tad mewn modd ymosodol, er mai'r tad oedd y dylanwad diogelu ym mywyd y plentyn. Weinidog, dylid cofnodi pob cynhadledd amddiffyn plant yn ddigidol a chadw'r data ar gwmwl, cwmwl diogel.

Y pwynt pwysig am hyn yw y bydd rhieni sydd ag eiriolwr cryf mewn achosion o'r fath yn cael eu tynnu allan o'r hafaliad a bydd rhieni'n cael eu gadael heb gymorth digonol, ac ni all hynny fod yn iawn. Mae'n gwneud inni gwestiynu hefyd: pwy'n union y mae cynadleddau amddiffyn plant yno i'w hamddiffyn? Yn ôl tystion arbenigol ar y Pwyllgor Deisebau, mae dieithrio plentyn oddi wrth riant yn ffurf ar gam-drin plant. Caiff y gamdriniaeth ei hanwybyddu, a'i goddef yn wir. Dylai'r holl adrannau gwasanaethau plant fabwysiadu strategaeth i gadw'r ddau riant ym mywydau plant. Mae angen ailgydbwyso pŵer gyda gwasanaethau plant. Mae'n llawer rhy hawdd i unigolion gael eu llethu—ac rwy'n dweud llethu—ym mhob ystyr. Mae angen i gyfiawnder a'r drefn briodol fod wrth wraidd popeth a wneir. Ar hyn o bryd, mae gennyf ormod o enghreifftiau lle nad yw hynny'n wir.

Nid yw trefniadau amserlennu llysoedd yn helpu ychwaith, Weinidog, oherwydd yn rhy aml, nid oes gan weithwyr cymdeithasol sy'n brin o adnoddau amser i baratoi adroddiadau digonol, ac mae'r pwyslais wedyn ar dicio bocsys.

Rwyf am sôn yn fyr am y weithdrefn gwyno, oherwydd pan fyddwch wedi cyrraedd lefel cam 3 o broses gwynion annibynnol, mae'r ymchwilydd honedig annibynnol yn cael eu cyflogi a'u talu gan y cyngor. Nawr, os yw'r ymchwilydd yn rhy drylwyr, gadewch i ni ddweud, ni chânt eu cyflogi eto, a cheir achos ar ôl achos ar ôl achos lle mae'n amlwg nad ydynt yn annibynnol, a dyna fwlch arall, Weinidog.

Fy marn i yw y dylid tynnu gwasanaethau plant allan o reolaeth awdurdodau lleol. Dylai fod gan Gymru wasanaeth plant sy'n atebol yn ddemocrataidd, oherwydd ar lefel cyngor ni cheir y nesaf peth i ddim atebolrwydd—dim atebolrwydd. Nid yw aelodau'r cabinet yn gwybod beth sy'n digwydd. Mae gan weithwyr cymdeithasol hawl i ddisgwyl gallu cyflawni eu galwedigaeth yn rhydd o ofn. Mae gan blant ledled Cymru hawl i ddisgwyl cael eu cadw'n ddiogel, ac mae gan deuluoedd hawl i gael eu cefnogi, nid eu cosbi. Mae'n amser newid. Diolch.