Part of the debate – Senedd Cymru am 6:06 pm ar 3 Ebrill 2019.
Diolch yn fawr, Lywydd. A gaf fi ddweud bod Darren Millar wedi dechrau'r ddadl hon drwy ddweud bod dadleuon iechyd meddwl ymhlith y dadleuon gorau a gawn yn y Cynulliad? A bu'r Gweinidog yn hael wrth gydnabod naws adeiladol y ddadl hon, a chredaf y byddem oll yn cytuno iddi fod yn ddadl ystyrlon a phriodol iawn. Aeth Darren ymlaen i siarad hefyd am y straeon personol a roddwyd gan nifer o ACau dros y blynyddoedd mewn perthynas â'u problemau iechyd meddwl eu hunain—fy hun yn eu plith—a chredaf ei bod hi'n bwysig iawn i bobl gyhoeddus, ac enwogion yn enwedig, i siarad allan. Mae'n caniatáu inni chwalu'r mythau sydd ynghlwm wrth y mater, ac mae hynny'n bwysig tu hwnt. Aeth Darren ymlaen wedyn i siarad am yr ymgyrch 'Amser i Newid', sydd, wrth gwrs, â'r math hwnnw o amcan wrth ei wraidd. Yna siaradodd am bwysigrwydd y ddadl hon gan ein bod yn aml yn anwybyddu pwysigrwydd timau iechyd meddwl cymunedol ac yn benodol, tynnodd sylw at yr angen am dimau argyfwng 24 awr y dydd, saith diwrnod yr wythnos, y cyfeiriodd Aelodau eraill a'r Gweinidog ato hefyd.
Dywedodd Helen Mary fod amseroedd aros yn broblem go iawn, a chredaf ei bod yn briodol inni ganolbwyntio ar hynny. Mae angen gwella'r data hwnnw ac mae angen inni sicrhau bod y terfyn amser ar gyfer y cynllun data newydd yn digwydd cyn gynted â phosibl. A threuliodd y Gweinidog beth amser yn sôn am hynny yn yr ymateb hwn.
Soniodd Mohammad Asghar am yr amrywioldeb a'r anghysondeb ar draws Cymru, sy'n her go iawn, rwy'n credu—fod angen inni godi safonau yn gyffredinol a sicrhau bod pobl yn cael gwasanaeth o'r radd flaenaf lle bynnag maent yng Nghymru.
Soniodd David Rees am yr angen am ymateb amserol i gyd-adroddiad AGIC/AGC, a gwahoddodd y Gweinidog i ddweud pryd y byddai'r Llywodraeth yn ymateb. Mae arnaf ofn y bydd yn rhaid eich siomi ar yr achlysur hwn oherwydd ni chawsoch wybod yn union pa bryd fyddai hynny'n digwydd. Er hynny, er tegwch i'r Gweinidog, fe roddodd rai manylion ynglŷn â dull y Llywodraeth o weithredu. Ac yna siaradodd David am le teulu a gofalwyr yn hyn, ac yn aml nid ydynt hyd yn oed yn gwybod sut i gysylltu â'r timau argyfwng a thu allan i oriau. Mae hwnnw'n fethiant allweddol.
Soniodd Janet am y ffaith bod gan bob math o bobl anawsterau iechyd meddwl. Mae pawb ohonom yn agored i niwed. Byddai'r rhan fwyaf ohonom, o orfod wynebau ffactorau penodol, yn debygol o ddioddef rhyw ffurf ar drallod meddwl neu salwch meddwl. Ac mae hynny'n wirioneddol bwysig. Ac yna fe siaradodd yn briodol iawn yn fy marn i am yr angen am fwy o fodelau iechyd meddwl mewn hyfforddiant meddygol, a chredaf fod y pwyntiau a wnaethoch yno wedi creu argraff ar bob un o'r Aelodau.
Dywedodd Andrew R.T. ei bod hi braidd fel pe baem wedi bod yma o'r blaen: 2007, Jonathan Morgan yn ennill y balot. Rwyf bob tro braidd yn amheus o'r ymadrodd eich bod yn 'ennill balot', ond beth bynnag, cafodd ei enw ei ddewis, a dewisodd Fesur iechyd meddwl. A chefais y fraint o gadeirio'r pwyllgor trosolwg deddfwriaethol a edrychodd ar hynny. Ac roedd yn garreg filltir wirioneddol bwysig mewn gwirionedd yn ein gwaith. A soniodd Andrew hefyd am werth consensws gwleidyddol yn hyn o beth.
A gaf fi gymeradwyo ymateb y Gweinidog at ei gilydd? Credaf iddo geisio mynd i'r afael â'r prif gwestiynau a godwyd—nid er boddhad llwyr i ni o reidrwydd ym mhob achos, ond ni chredaf iddo osgoi unrhyw beth. Mae'r cyd-adroddiad thematig yn cydnabod bod cynnydd yn cael ei wneud, ond bydd y Llywodraeth yn ymateb i bob un o'r argymhellion ac yna bydd yn datblygu cynllun cyflawni. Credaf fod hynny'n bwysig. Mae gwaith ar y set ddata'n parhau a rhaid iddo fod yn drylwyr. Yn amlwg, mae'n rhaid i'r terfyn amser adlewyrchu hynny, ond rydym ei angen cyn gynted â phosibl.
Cydnabu hefyd fod angen i dimau argyfwng a thu allan i oriau fod yn brif flaenoriaeth ac yna fe wnaeth bwynt pwysig iawn yn fy marn i. Fe fyddaf yn gorffen gyda hyn, a diolch i chi am eich amynedd, Lywydd. Wrth i'r galw gynyddu, i raddau helaeth am ein bod bellach yn siarad mwy am iechyd meddwl ac rydym yn ceisio cael mwy o bobl i ofyn am gymorth, rydym yn gwella'r math o gymorth y gallant ei gael gan y timau gofal sylfaenol, ac yn yr achos hwn, y timau gofal cymunedol. Felly, mae'r ffaith ein bod yn gweld cynnydd yn y galw yn dangos i raddau helaeth ein bod yn gwella, o leiaf o ran y canfyddiad cyffredinol o bwysigrwydd gofyn am gymorth. Gyda hynny, rwy'n dod â'r ddadl i ben.