Clywsom yr wythnos diwethaf gan Lynne Neagle fod problemau yng Nghwm Taf dros 16 mlynedd yn ôl, ac yn amlwg, rhaid inni sicrhau bod y problemau a ganfuwyd bryd hynny wedi cael eu cywiro wedyn, ond yn amlwg, nid yw'n ymddangos mai dyna'r sefyllfa yn yr ystyr fod pobl yn dweud bod problemau wedi parhau drwy gydol yr amser hwn. Y cwestiwn a ofynnais i mi fy hun wrth ddarllen yr adroddiad hwn oedd, 'Ble'r oedd goruchwyliwr y bydwragedd yn hyn oll?' Oherwydd eu dyletswydd hwy oedd sicrhau bod uned yn ddiogel, ac os nad oedd yn ddiogel, roedd ganddynt bwerau i'w chau. Felly, dyna farc cwestiwn mawr yr hoffwn fod wedi'i weld yn cael ei ateb, gan nad yw—. Newidiwyd eu rôl wedyn yn 2017, fel na fyddai ganddynt bwerau ymchwilio o'r fath mwyach, ond yn hytrach, y byddent yno mewn rôl gefnogol, sef yr hyn a ddymunai bydwragedd yn wir. Ac roedd Cymru, i ryw raddau, ar y blaen o ran egluro rôl newydd y goruchwylwyr clinigol bydwragedd. Ond yn ôl yr hyn a ddeallaf, yng Nghwm Taf, ni newidiwyd y rôl yn unol â'r ddeddfwriaeth, a'u bod wedi parhau i gael eu galw i ymchwilio i ddigwyddiadau difrifol yn hytrach na chyflawni'r gwaith o gefnogi a datblygu arferion da ym maes bydwreigiaeth. Roedd yn amlwg fod yna lawer o enghreifftiau o'r rheswm pam fod yna bryderon ynghylch arferion bydwreigiaeth, oherwydd y niferoedd o farw-enedigaethau, nifer y genedigaethau Cesaraidd, a ddylai fod wedi bod yn amlwg i'r bwrdd ar y pryd.

Ac yn amlwg, os nad oedd yr—. Nid yw'n deg â bydwragedd, sydd yno i gynorthwyo genedigaethau normal, os nad oes ganddynt arbenigwyr i alw arnynt pan fydd cymhlethdodau'n dechrau ymddangos. Mae'r ffaith bod yr obstetregydd ymgynghorol yn aml yn absennol ac nad oedd ar gael am hyd at awr, sy'n llawer iawn o amser pan fo beichiogrwydd yn mynd o'i le—. Roedd hi'n amlwg fod y gwasanaeth—. Dylai fod wedi bod yn glir, yn gwbl amlwg, i'r holl staff uwch—yr obstetregydd ymgynghorol, y paediatregydd ymgynghorol—nad oedd hwn yn wasanaeth a oedd wedi'i gyfarparu ar gyfer gofalu am y babanod a gâi eu geni'n gynnar iawn ar ôl 28 wythnos o feichiogrwydd yn unig. A dylent fod wedi chwythu'r chwiban.

Rwy'n credu bod y foment allweddol wedi digwydd pan gyflwynodd y fydwraig ymgynghorol ei hadroddiad ym mis Medi 2018, ac roedd yn amlwg ei fod wedi'i guddio o olwg pawb, oherwydd nid oedd yr aseswyr a aeth i fyny yno ym mis Ionawr yn ymwybodol ohono hyd yn oed tan y diwrnod y cyraeddasant. Ond a yw'n wir nad oedd y bwrdd yn gwybod amdano, neu eu bod yn gwybod amdano ac na wnaethant ddim yn ei gylch? Yn amlwg, nid oedd y Gweinidog yn gwybod am y peth, oherwydd wedyn comisiynodd ymchwiliadau ychwanegol ym mis Hydref y llynedd. Felly, cymerodd gamau priodol, yn fy marn i. Ond rwy'n credu bod rhai materion difrifol iawn na ddylid colli golwg arnynt drwy geisio rhoi'r Gweinidog iechyd ar brawf. Mae'n rhaid i bob un ohonom dderbyn ein dyletswydd gyfunol i sicrhau bod gan fyrddau iechyd bwerau, cylch gwaith a chyfrifoldeb am ddarparu'r gwasanaeth i'r gymuned y maent yn gyfrifol am ei gwasanaethu.

Felly, pa newidiadau, os o gwbl, sydd angen eu gwneud o ran trefniadau llywodraethu byrddau iechyd, a sut y gallwn sicrhau bod y diwylliant o fewn y byrddau iechyd yn un sy'n ceisio gwella'n barhaus a diwallu anghenion poblogaethau'n well? Rhaid inni sicrhau bod staff ar y wardiau mewn amgylchedd lle gallant chwythu'r chwiban os nad ydynt yn credu bod y gwasanaeth yn gweithredu'n ddiogel, ac yn amlwg nid yw'n ymddangos bod hynny wedi digwydd yng Nghwm Taf. Felly, credaf mai dyna'r problemau sydd ger ein bron. Rwy'n credu bod galw am ymddiswyddiad y Gweinidog iechyd, a siarad yn blaen, yn dacteg ddargyfeirio. Mae'n rhaid inni gael y gwasanaeth yn iawn—