Part of the debate – Senedd Cymru am 4:28 pm ar 14 Mai 2019.
Diolch, Llywydd. Mae gennym argyfwng hinsawdd, epidemig gordewdra ac argyfwng o ran ansawdd aer. Mae cael mwy o bobl i deithio mewn ffyrdd sy'n gwella eu hiechyd a'n hamgylchedd yn allweddol i fynd i'r afael â'r holl broblemau hynny. Mae trafnidiaeth yn cyfrif am 13 y cant o'r allyriadau sy'n achosi newid yn yr hinsawdd yng Nghymru, ac mae bron pob un ohonynt yn dod o geir preifat. Mae ein cynllun cyflawni carbon isel a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn sicrhau bod newid moddol yn ganolog, a thrwy hynny rydym yn golygu ei gwneud yn haws i bobl wneud llai o siwrneiau mewn car, drwy ei gwneud yn haws defnyddio dewisiadau eraill. Mae dros hanner yr holl deithiau mewn ceir ar gyfer pellteroedd o lai na phum milltir. Gellid gwneud llawer o'r teithiau hyn drwy gerdded a beicio. Dyna pam mae annog teithio llesol yn flaenoriaeth i'r Llywodraeth hon. Yr hyn sy'n allweddol yw deall beth sydd angen ei newid er mwyn gwneud y dewis hwn yn bosibilrwydd i fwy o bobl.
Er bod gennym ddeddfwriaeth sy'n arwain y byd ar ffurf Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013 a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r dyfodol, nid ydym wedi gweld y cynnydd mewn lefelau cerdded a beicio sydd ei angen ac y byddem yn dymuno ei weld. Rydym wedi trafod y rhesymau am y tanberfformio hwnnw droeon yn y Siambr hon. Mae adnoddau'n allweddol, ac rwyf yn falch o ddweud y byddwn eleni, am y tro cyntaf erioed, yn gwario dros £30 miliwn ar gynlluniau teithio llesol yng Nghymru mewn un flwyddyn.
Ond nid adnoddau yw ein hunig broblem. Gwnaed hynny'n glir iawn yn adroddiad Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau ar weithredu'r Ddeddf. Mae gennym broblem fawr o ran capasiti a'n dull o gyflawni. Rydym yn sôn am gyni'n aml yn y Siambr hon, ond weithiau ni roddir digon o sylw i'r modd y mae wedi gwneud i awdurdodau lleol fod â'r capasiti i gyflawni dim heblaw am wasanaethau statudol hanfodol. Mae teithio llesol yn faes lle mae diffyg staffio difrifol iawn. Yn ogystal â chapasiti, mae problemau hefyd o ran y gallu i ddarparu'r hyn sydd, wedi'r cyfan, yn newid mewn ymddygiad a diwylliant.