Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 4:01 pm ar 15 Mai 2019.
Diolch yn fawr, Lywydd. Ddirprwy Weinidog, buaswn yn cynghori'n garedig iawn na ddylai'r Llywodraeth amddiffyn y ddeddfwriaeth heb ystyried y beirniadaethau a wneir ohoni. Natur deddfwriaeth yw y dylid ei hadolygu, ac mae'r Llywodraeth yn y gorffennol, yn sicr yn fy nyddiau i, wedi derbyn adolygiadau o ddeddfwriaeth. Mae craffu ar ôl deddfu wedi bod yn rhan gadarnhaol o'r broses ddeddfwriaethol. Felly, buaswn yn gobeithio y byddai'r Llywodraeth yn mabwysiadu ymagwedd fwy agored at hyn. Bydd yr Aelodau'n gwybod am fy mhryderon ynglŷn â deddfwriaeth—wyddoch chi, nid ydych yn gwneud Cymru'n ddwyieithog mewn 50 mlynedd drwy ddatgan eich bod chi'n mynd i wneud Cymru'n ddwyieithog mewn 50 mlynedd; rydych yn ei wneud drwy ddeddfu mewn gwahanol ffyrdd, ac mae'r Llywodraeth, wrth gwrs, wedi rhoi'r gorau i'r ddeddfwriaeth a allai fod wedi cyflawni hynny. Felly, buaswn yn cynghori'r Llywodraeth i fod yn ofalus ar y mater hwn. Mae llawer ohonom yn ystyried nad yw datganiadau datganiadol gyda phwysau'r gyfraith y tu ôl iddynt yn fawr mwy na gobeithion defosiynol oni chânt eu cefnogi gan gamau gweithredu go iawn. Yn sicr, hoffwn i'r Llywodraeth adolygu gweithrediad y ddeddfwriaeth y mae'r pwyllgor perthnasol—rwy'n credu bod fy nghyd-Aelod o Bontypridd wedi sôn y gallai'r pwyllgor cynaliadwyedd wneud hynny, ac yn sicr, credaf y byddai'n ymarfer da pe bai'n gwneud hynny. Ond mae dim ond pasio deddfwriaeth a'i hamddiffyn yn ffordd wael iawn o weithredu yn fy marn i. Mae angen inni edrych yn ofalus: a yw'n cyflawni'r uchelgeisiau a bennwyd ar ei chyfer? A yw'n cyflawni'r gweledigaethau a osodwyd ar ei chyfer? Ai'r un ddeddfwriaeth yw hi heddiw ag y gobeithiem y byddai pan bleidleisiasom drosti? A yw'n cyflawni'r amcanion a osodwyd ar ei chyfer? A phe baem yn gwneud hynny, rwy'n llai hyderus na'r Gweinidog y byddem yn rhoi 10 allan o 10 i ni ein hunain. Efallai y caem dros y 50 y cant, ond yn sicr, mae angen inni feddwl yn galetach o lawer am effaith deddfwriaeth, ac yn sicr fy mhrofiad i yn y Llywodraeth yw bod y ddeddfwriaeth hon yn cael ei haddoli'n fwy fel damcaniaeth nag yn ymarferol.