Diolch i'r grŵp Torïaidd am gyflwyno'r cynnig, ac rwy'n ei gefnogi, er fy mod yn rhyfeddu bod gennym gynifer o ofalwyr ifanc yn 2019. Cyfarfûm â gofalwr 18 oed dros y penwythnos sy'n gofalu am ei mam sy'n sâl a'i chwaer anabl. Nid oes ganddi fywyd ei hun. Mae'n haeddu medal, mae'n haeddu cael cefnogaeth, ond yn fwy na hynny, mae'n haeddu ei bywyd ei hun, ac mae'r awdurdodau'n ei hamddifadu o hynny. Mae'r Llywodraeth wedi siarad yma ynglŷn â chefnogi mentrau yn erbyn caethwasiaeth fodern, ond wedyn maent yn caniatáu i hyn ddigwydd i filoedd o blant ein gwlad. Pe bai'r ferch y cyfarfûm â hi y diwrnod o'r blaen wedi cael ei masnachu yma a'i chadw mewn caethwasiaeth ddomestig, byddai'n briodol ceisio ei hachub, felly pam nad yw hi a'i theulu'n cael y gefnogaeth sydd ei hangen i'w rhyddhau hi a miloedd o bobl eraill?

Dywed Llafur mai hwy yw plaid y GIG a'r rhai sy'n agored i niwed, ond eto mae gennym system iechyd a gofal cymdeithasol sy'n cynyddu anghydraddoldeb. Ni fydd plant teuluoedd cyfoethog yn cael eu llyffetheirio yn eu haddysg neu eu gyrfa drwy orfod gofalu am aelod o'r teulu. Bydd eu cyfleoedd mewn bywyd yn parhau i gynyddu, tra bydd y plentyn o deulu tlawd yn cael ei ddal yn ôl—nid gan y ffaith bod ganddynt aelod o'r teulu sydd angen gofal, ond gan y wladwriaeth sy'n eu hamddifadu o'r cymorth y gallai ei ddarparu pe bai'n dymuno gwneud hynny, y cymorth y mae yno i'w ddarparu mewn gwirionedd. Dyna beth oedd ein system les i fod yno i'w wneud, fel na fyddai plant yn gweithio ac yn ysgwyddo'r rhan fwyaf o'r cyfrifoldeb am ofalu am berthynas sâl.

Mae gofalwyr ifanc yn gweithio am ddim, ac nid ydynt yn cael yr isafswm cyflog hyd yn oed. Nawr, mae rhai pobl yn amddiffyn y sefyllfa drwy ddweud bod pobl ifanc yn awyddus i helpu i ofalu am eu hanwyliaid. Mae hynny'n wir iawn ac mae'n gwbl ganmoladwy ac yn hyfryd fod plant a phobl ifanc eisiau helpu aelodau o'u teulu sy'n sâl, ond nid yw'r ffaith eu bod am wneud hynny'n golygu y dylem adael iddynt ei wneud—y dylem adael iddynt aberthu eu bywydau, eu bywydau ifanc, i wneud gwaith y dylai'r system gofal cymdeithasol fod yn ei wneud.  

Mae digonedd o bethau nad ydym yn caniatáu i bobl ifanc eu gwneud er eu diogelwch eu hunain, ac rydym yn cyfyngu ar eu hoedran i'w rhwystro rhag eu gwneud. Yn 2019 mae'n hurt fod gennym blant sy'n gorfod rhoi gofal. Rydym yn genedl fodern; mae cymaint wedi cael ei ddarganfod yn ystod y 50 mlynedd diwethaf ac mae bywyd wedi ei weddnewid. Gallwn wella pob math o afiechydon na ellid eu gwella 50 o flynyddoedd yn ôl, pob math o ddatblygiadau technolegol, ac eto mae gennym blant o hyd sy'n cael eu gorfodi i ofalu am nad yw'r wladwriaeth yn rhoi'r cymorth sydd ei angen arnynt.

Felly, rwy'n gefnogol iawn i gynnig y Torïaid, ond gwnaf hynny â chalon drom, a chan resynu'n enfawr fod y cynnig hwn yn angenrheidiol. Felly, byddaf yn cefnogi gwelliant Plaid Cymru ond nid y gwelliant gan Lafur, oherwydd mae'n nodweddiadol o Lywodraeth sy'n cymryd ei dinasyddion yn ganiataol, gan ochri gyda chynghorwyr Llafur a swyddogion cyngor ar draul y bobl y maent i fod i'w gwasanaethu. Nid yw'r Llywodraeth hon yn gorfodi cynghorau lleol i wneud llawer. Y peth lleiaf y gallant ei wneud yw mynnu eu bod yn gweithredu cerdyn adnabod i ofalwyr ifanc. Dylai hyd yn oed y Llywodraeth hon allu gwneud hynny, bid siŵr. Diolch.