Part of the debate – Senedd Cymru am 4:36 pm ar 21 Mai 2019.
A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad, ac rwy'n croesawu yn fawr y weledigaeth ar gyfer y ganolfan newydd ym mhen uchaf Cwm Dulais, fel y dywedodd Dai Lloyd, ardal sydd, yn amlwg, â hanes o fwyngloddio ac sydd bellach yn ystyried datblygu cyfeiriad newydd yr hoffech chi fynd iddi yn fy etholaeth gyfagos yng Nghastell-nedd?
Fe wnaethoch chi gyfeirio at rai pwyntiau rwy'n credu, yr hoffwn i sôn wrthych chi yn eu cylch, ac rwy'n croesawu gweledigaeth cynghorau Castell-nedd Port Talbot a Phowys hefyd wrth gydnabod y cyfleoedd a ddaw yn sgil prosiect o'r fath, a bydd cydweithio yn hyn o beth yn hollbwysig yn y dyfodol, ac rwy'n falch iawn eu bod wedi ymuno â Llywodraeth Cymru mewn cytundeb ar y cyd. Y cwestiynau yr hoffwn i eu holi: fe wnaethoch chi sôn am brifysgolion—pa drafodaethau ydych chi wedi'u cael gyda phrifysgolion er mwyn iddyn nhw fod yn ymwybodol ac fel y byddant yn cymryd rhan yn y gwaith datblygu a'r agweddau ymchwil y mae hyn yn eu cynnig? Oherwydd os ydych chi'n sôn am gadair, mae'n gyfle ledled y Deyrnas Unedig i'r prifysgolion hynny, ond a ydych chi wedi cael trafodaethau gyda phrifysgolion Cymru a'r DU o ran y cyfleoedd?
A ydych chi wedi edrych ar gyllid ymchwil y DU? Rydych chi'n sôn am ariannu ymchwil arloesol yn y DU, ac yn amlwg bydd yn rhaid i'r DU roi rhywfaint o arian at hyn—nid wyf yn sôn am gyllid yr UE yn awr; rwy'n sôn am ariannu arloesi yn y DU—i edrych ar sut maen nhw'n mynd i ystyried y cyfle hwn, fel y gallan nhw fuddsoddi mewn gwirionedd yn hyn?
Mae sôn am Network Rail yma, ac rydych chi eisiau i Network Rail edrych mewn gwirionedd ar eu rhaglen a sut y gallwn ni fod yn rhan o hynny. Faint o drafodaeth a fu o ran sut y bydd Network Rail yn ystyried cymryd rhan yn y prosiect hwn? Ac a ydyn nhw'n mynd i ymrwymo eu hunain ar ryw adeg i ddweud mewn gwirionedd, 'byddwn, byddwn yn defnyddio'r ganolfan hon yn rhan o'n rhaglen hefyd'? Mae hynny'n mynd i fod yn hollbwysig, rwy'n credu, i'r dyfodol.
Hoffwn ofyn hefyd am fesur rheilffyrdd. Rydym ni i gyd yn meddwl mai un trac yw'r rheilffordd, ond, mewn gwirionedd, mae sawl mesur ar gael. A fydd y ganolfan yn edrych ar sawl mesur neu fesur unigol? A yw'n mynd i ystyried cludo nwyddau yn ogystal â theithwyr? A yw'n mynd i ystyried rheilffyrdd o wahanol fesuriadau, oherwydd os ydych chi'n mynd i ddenu buddsoddiad Ewropeaidd a chwmnïau o Ewrop, efallai y bydd angen ichi edrych ar wahanol fesuriadau i ddiwallu eu hanghenion hwythau hefyd? Felly, a fydd y ganolfan yn gwahaniaethu o ran y mesur a ddefnyddir, ac, o ganlyniad, a ydych chi wedi meddwl am hynny yn y cais cynllunio? Mae'n iawn dweud ein bod ni'n mynd i gael cais cynllunio, ond beth yw'r diben? Ai ar gyfer y trac yn unig y mae, ai ar gyfer y seilwaith cyfan, ai ar gyfer y ganolfan gynnal a chadw? A fydd y cais cynllunio yn un cyfan, neu a fydd yn dameidiog yn yr ystyr hwnnw hefyd?
Ac yn olaf, a thynnodd Russell sylw at hyn, ac rwy'n credu ei fod yn bwysig—yr agenda sgiliau. Bydd hyn, os bydd yn llwyddiannus ac yn gweithio, fel y gwnaethoch chi ddweud, yn creu 150 o swyddi parhaol yn y lle cyntaf, swyddi medrus iawn, y bydd rhai ohonyn nhw, ac, fel y gwnaethoch chi ddweud, mae gan y canolfannau cyffelyb yn Ewrop hyd at oddeutu 400. Byddan nhw eisiau cael cyfleuster mwy newydd; os oes un newydd sbon o fewn cyrraedd iddyn nhw, byddant yn rhoi ystyriaeth i hynny. Felly, yn y pen draw fe allem ni weld tipyn o ehangu o ganlyniad i hyn. A ydych chi wedi rhoi cynlluniau ar waith i ddatblygu sgiliau'r gweithlu presennol yn yr ardal, a hefyd y sgiliau i raddedigion mewn prifysgolion a fydd yn rhan o'r cynllun hwn, er mwyn sicrhau y gallwn ni nid yn unig gael cyfleusterau, ond y gallwn ni gael y bobl a fydd mewn gwirionedd yn gweithio yno?