Diolch, Ddirprwy Lywydd, a diolch i John Griffiths am gyflwyno'r pwnc hwn ar gyfer y ddadl fer. Mae Llywodraeth Cymru, wrth gwrs, yn cydnabod baich sylweddol clefyd anadlol ar gymdeithas—yr effaith a gaiff ar fywydau beunyddiol pobl sydd â chyflyrau anadlol cronig, yr effaith a gaiff ar wasanaethau gofal anadlol o fewn y gwasanaeth iechyd gwladol , a'r effeithiau cysylltiedig ar ofal cymdeithasol, a'r effaith y mae'n ei chael yn fwy cyffredinol ar ein heconomi.

Yn achos pobl sydd wedi cael diagnosis o gyflwr anadlol, a nodweddir yn aml gan ddiffyg anadl, mae angen inni sicrhau bod amrywiaeth o wasanaethau a chyfleoedd priodol ar gael yn rhwydd i'w cynorthwyo. Bydd hyn yn amrywio o ddulliau rhagnodi cymdeithasol, megis cyfranogiad mewn grwpiau cerdded lleol, i ymyriadau lefel is dan arweiniad megis y cynllun cenedlaethol i atgyfeirio cleifion i wneud ymarfer corff y cyfeiriodd John Griffiths ato, i wasanaeth adsefydlu'r ysgyfaint mwy dwys a chyfannol ar gyfer pobl  â diffyg anadl mwy difrifol, sef prif ffocws yr araith.

Mae pob bwrdd iechyd yn darparu gwasanaeth adsefydlu'r ysgyfaint, ond rwy'n cydnabod bod heriau o ran sicrhau bod y gwasanaeth ar gael bob amser mewn modd amserol, a gwnaeth John Griffiths sylw ar hyn yn ystod ei araith. Gwyddom y ceir llawer o bobl nad ydynt yn gweithredu ar ôl cael eu hatgyfeirio at wasanaeth adsefydlu'r ysgyfaint, o ystyried hyd yr amser y gall ei gymryd i gael mynediad ato a'r gofynion amser y mae'n ei osod ar bobl. Ni fydd nifer sylweddol o bobl yn cwblhau'r cwrs, sy'n gallu para chwech i wyth wythnos cyn i bobl gamu i lawr i lefel lai dwys o gymorth.

Mae Llywodraeth Cymru yn ariannu cyfranogiad y GIG mewn nifer o archwiliadau cenedlaethol o wasanaethau anadlol. Mae'r rhain wedi dadansoddi'r ddarpariaeth o wasanaethau adsefydlu'r ysgyfaint ac wedi gwneud argymhellion i fyrddau iechyd ar gyfer gwella. Yn benodol, maent yn tynnu sylw at bwysigrwydd adsefydlu'r ysgyfaint i'r rheini sydd wedi'u derbyn i'r ysbyty yn ddiweddar wedi i'w COPD waethygu. Dyna pam mai'r dull cenedlaethol yw edrych ar sut y gellir cynorthwyo pobl i gael mynediad at raglen sy'n fwy addas i'w hamgylchiadau a'u dewisiadau unigol.

Felly, rydym yn ymrwymedig i ddatblygu a gwella mynediad at amrywiaeth o ymyriadau wedi'u teilwra, gan gynnwys adsefydlu'r ysgyfaint. Mae gennym waith pwysig wedi'i nodi yn y cynllun cyflawni iechyd anadlol ac roeddwn yn falch o glywed John Griffiths yn ei gydnabod. Mae'r gwaith hwnnw'n cael ei ddatblygu gan arweinwyr yn y GIG a'r trydydd sector, yn enwedig Cynghrair Anadlol Cymru.

Buddsoddwyd yn y gwasanaeth ledled Cymru. Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe yn enghraifft dda—maent wedi symud y gwasanaeth allan o ysbytai ac i mewn i leoliadau cymunedol. Mae'n wasanaeth sydd wedi'i gydnabod â gwobr GIG Cymru, a hefyd yn un rwyf wedi ymweld ag ef i weld yr amrywiaeth o waith y maent yn ei wneud—nid yn unig y rhyngweithio a'r gwelliant corfforol ond hefyd y gwelliant a'r rhyngweithio cymdeithasol wrth i bobl gael lleoliad i fynd iddo, a'r newid ymddygiad sy'n gwreiddio yn sgil hynny o bosibl.

Gwyddom fod ysmygu'n gyfrifol am lawer o'r anabledd a welsom mewn perthynas â chlefydau'r ysgyfaint. Mae'n bwysig inni ystyried pwysigrwydd rhoi'r gorau i ysmygu i bobl sydd â chlefyd yr ysgyfaint yn ogystal â'r boblogaeth gyffredinol sy'n ysmygu, oherwydd mae ysmygu'n dal i achosi dros 5,000 o farwolaethau bob blwyddyn yng Nghymru ac mae'n costio mwy na £300 miliwn y flwyddyn i GIG Cymru. Erys ysmygu'n un o'r prif resymau dros anghydraddoldebau mewn iechyd, ac mae cyfraddau ysmygu yn ein cymunedau lleiaf cefnog yn fwy na dwbl y rhai yn ein cymunedau mwyaf cefnog.

Y peth gorau y gall unrhyw ysmygwr ei wneud i wella ei iechyd yw rhoi'r gorau i ysmygu. Ceisiodd dros 40 y cant o ysmygwyr roi'r gorau iddi yn y flwyddyn ddiwethaf. Mae'n bwysig fod cymaint â phosibl yn ceisio help i roi'r gorau iddi, am fod hynny'n cynyddu eu siawns o roi'r gorau iddi'n llwyddiannus. Felly, ein prif nod yw gweld mwy o ysmygwyr yn defnyddio ein brand Helpa Fi i Stopio ar gyfer gwasanaethau rhoi'r gorau i ysmygu yng Nghymru.

Rydym wedi ystyried y dystiolaeth wrth benderfynu ar y ffordd orau o gynorthwyo ysmygwyr i roi'r gorau iddi. Mae pobl sy'n dymuno rhoi'r gorau i ysmygu, gan ddefnyddio cymorth ymddygiadol yn seiliedig ar dystiolaeth yn ogystal â meddyginiaeth neu therapi disodli nicotin y mae gwasanaethau Helpa Fi i Stopio y GIG yn ei darparu—os ydynt yn gwneud hynny, maent dros bedair gwaith yn fwy tebygol o roi'r gorau iddi na'r rhai sy'n ceisio rhoi'r gorau iddi heb gymorth.

Lluniwyd y gwasanaeth integredig Helpa Fi i Stopio i annog ysmygwyr i ddod i gysylltiad drwy ddefnyddio'r llinell gymorth, gwefan neu drwy neges destun. Bydd cynghorydd hyfforddedig yn rhoi esboniad clir o'r gwahanol wasanaethau sydd ar gael yn lleol ac yn helpu'r sawl sy'n ffonio i ddewis y gwasanaeth sy'n gweddu orau i'w amgylchiadau a'i ddymuniadau—gall hynny fod mewn grŵp a gynhelir yn lleol, fel arfer mewn lleoliad gwasanaeth iechyd neu gymunedol. Er enghraifft, yng Nghasnewydd, cynhelir grwpiau yng nghanolfan hamdden Casnewydd a Chlwb Gwasanaeth Sifil Betws yn ogystal ag mewn nifer o gyfleusterau gofal sylfaenol, neu gallai ysmygwr ddewis cael cymorth mewn fferyllfa leol neu dros y ffôn. Hefyd, mae gennym ap Smoke Free—Quit Smoking Now i helpu pobl i gael cymorth ychwanegol.

Rwy'n falch o rannu enghreifftiau pellach o arferion da gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan. Mae gwasanaethau adsefydlu'r ysgyfaint yn y bwrdd iechyd yn sicrhau bod pob claf sy'n ysmygu yn cael cynnig atgyfeiriad at Helpa Fi i Stopio er mwyn cael cymorth ymddygiadol a ffarmacotherapi. Yn benodol, yng Nghasnewydd dros y flwyddyn ddiwethaf, fel rhan o'u rhaglen ofal, nyrsys adsefydlu'r ysgyfaint sydd wedi bod yn rhoi'r gwasanaeth rhoi'r gorau i ysmygu i'r cleifion a fu'n derbyn gwasanaeth adsefydlu'r ysgyfaint. Hyfforddwyd y nyrsys hyn gan y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Rhoi'r Gorau i Ysmygu a Hyfforddiant ac mae ganddynt y wybodaeth a'r sgiliau sydd eu hangen i gefnogi cleifion sy'n ysmygu i'w helpu i roi'r gorau iddi yn llwyddiannus, er mwyn helpu i wella eu hiechyd a rheoli'r cyflwr ar eu hysgyfaint. Fel gyda gwasanaethau Dim Smygu Cymru, caiff y rhaglenni adsefydlu'r ysgyfaint hyn gan y GIG eu darparu mewn amrywiaeth o leoliadau.

Mae'n bwysig fod llwybrau atgyfeirio'n cael eu cryfhau ar draws y GIG fel bod pob ysmygwr yn cael eu hannog i feddwl am geisio rhoi'r gorau iddi. Mae fy swyddogion, gan weithio gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru, wedi bod yn datblygu dau fesur perfformiad newydd ar gyfer y GIG. Byddai'r cyntaf yn ei gwneud yn ofynnol i ymarferwyr gofal sylfaenol ac eilaidd adrodd ar ganran y cleifion sy'n oedolion mewn categorïau penodol sy'n cael eu sgrinio am eu statws ysmygu. Byddai'r ail fesur yn ei gwneud yn ofynnol i adrodd ar ganran yr ysmygwyr yn y categorïau hynny a atgyfeiriwyd at wasanaethau rhoi'r gorau i ysmygu y GIG. Yn y flwyddyn gyntaf, rydym yn argymell y dylai'r mesurau hynny gynnwys menywod beichiog, cleifion cyn llawdriniaeth a phobl sydd â chlefyd yr ysgyfaint.

Wrth gwrs, nid y GIG yn unig sy'n gallu helpu i ledaenu'r gair am Helpa Fi i Stopio. Gall y trydydd sector fod â rôl hefyd. Felly, mae swyddogion Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cysylltu â gwefan Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint, ac o ganlyniad, bydd ymwelwyr yng Nghymru â gwefan Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint sydd am gael help i roi'r gorau iddi yn cael eu atgyfeirio yn awr at wefan Helpa Fi i Stopio. Yn ogystal, bydd ymarferwyr Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint sy'n gweithio ar y rhaglen adsefydlu'r ysgyfaint, Helping You Help Yourself, yn cael eu hyfforddi i roi cyngor byr ar roi'r gorau i ysmygu. Rydym yn gobeithio y bydd hyn yn arwain at fwy o atgyfeirio at wasanaethau arbenigol Helpa Fi i Stopio o blith y grŵp hwn o bobl.

Mae pob un ohonom yn awyddus i'n negeseuon fod yn rhan o ddull gofalgar a chefnogol o weithredu. Mae'n bwysig fod ysmygwyr yn sylweddoli nad oes stigma ynghlwm wrth gael cefnogaeth, ond ei fod yn arwydd o gryfder mewn gwirionedd. Mae'r gwasanaethau Helpa Fi i Stopio yma i roi'r cyfle gorau i ysmygwyr roi'r gorau iddi am byth, a bob blwyddyn, mae tua 15,000 o ysmygwyr ledled Cymru yn cael y cymorth hwnnw. Rwy'n falch o nodi bod adroddiad diweddar gan Goleg Brenhinol y Meddygon yn ganmoliaethus ynghylch y gwasanaethau rhoi'r gorau i ysmygu yma yng Nghymru. Mae'n nodi bod y nifer gynyddol o ysmygwyr sy'n cymryd rhan yn y gwasanaethau yn cyferbynnu â rhannau eraill o'r DU.

I grynhoi, mae Llywodraeth Cymru yn gefnogol i weld y GIG a'r trydydd sector yn gweithio'n agosach byth gyda'i gilydd i gefnogi cleifion sydd â chlefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint. Rwy'n croesawu'r rhaglen gan Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint a'r cysylltiadau sy'n cael eu gwneud a'u gwella gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru. Gwyddom pa mor bwysig yw adsefydlu'r ysgyfaint i bobl sydd â chlefyd anadlol cronig ac rydym yn gweithio i wella mynediad at ddarpariaeth y GIG ymhellach. Pan wnawn hynny, mae'n hollbwysig fod pobl yn gweithredu ar eu hatgyfeiriad ac yn cwblhau'r cwrs cymorth sydd ar gael iddynt. Rydym yn cydnabod bod angen gwella amseroldeb y cymorth hwnnw. Felly, mae Llywodraeth Cymru yn parhau'n ymrwymedig i weithio gyda phartneriaid i ysgogi rhagor o welliannau. Gall pawb ohonom weithio gyda'n gilydd i roi'r ansawdd bywyd gorau posibl i bobl. Diolch.