Part of the debate – Senedd Cymru am 6:26 pm ar 5 Mehefin 2019.
Hoffwn gysylltu fy hun â sylwadau Lynne Neagle a John Griffiths a'r rhan fwyaf o'r hyn a ddywedodd Leanne Wood. Credaf ein bod yn cytuno bron yn llwyr ar y materion hyn. Mae llawer gormod o bobl yng Nghymru, gan gynnwys llawer o blant, yn byw mewn tlodi, sy'n golygu nad ydynt yn cael digon o fwyd, maent yn byw mewn tai sy'n mynd i fod yn oer pan ddylent fod yn gynnes, ac maent yn byw mewn tai nad ydynt o reidrwydd yn dal dŵr neu'n ddiogel rhag y gwynt. Dengys y mesur mwyaf cyffredin o dlodi a amlinellwyd gan John Griffiths yn gynharach, ac yn ôl Sefydliad Bevan, fod un ym mhob pedwar o boblogaeth Cymru yn byw mewn tlodi. Nid yn unig y mae—[Torri ar draws.] Nid ym mhob ardal yn unig. Pe bai'n un o bob pedwar ym mhob ardal byddai'n wael, ond mewn gwirionedd, mae'n un o bob pedwar ledled Cymru, ond mewn rhai ardaloedd mae'n agos at un o bob dau: plant sy'n byw ar aelwydydd heb waith, oedolion ar aelwydydd heb waith, tenantiaid tai cymdeithasol, unig rieni, pobl o grwpiau ethnig nad ydynt yn wyn. O ran nifer y bobl sy'n byw mewn tlodi, pobl sy'n anabl, pobl sy'n byw ar aelwydydd sy'n gweithio, tenantiaid tai cymdeithasol—.
Rydym wedi gweld twf aruthrol yn y defnydd o fanciau bwyd, ac mae hynny wedi bod yn broblem wirioneddol, fod llawer gormod o bobl mewn gwaith sy'n gorfod mynd i fanciau bwyd i fwyta. Mae'r banciau bwyd wedi dod yn geginau cawl yr unfed ganrif ar hugain. Bu twf aruthrol mewn tlodi mewn gwaith. Er ein bod yn aml yn tynnu sylw at gontractau dim oriau, problem fwy yw'r contractau oriau isel wedi'u gwarantu: rydych yn cael nifer isel o oriau—efallai pump neu saith awr yr wythnos—ond rydych chi fel arfer yn gweithio oriau llawer hwy. Peidiwch â bod yn sâl, oherwydd wedyn byddwch yn mynd yn nôl i'ch saith awr. Neu ar rai wythnosau, pan nad oes digon o waith, ni fyddwch ond yn gweithio'r saith awr hynny. A'r hyn sy'n digwydd wedyn yw eich bod yn lluosi'r oriau gyda'ch isafswm cyflog ac rydych mewn trafferthion difrifol iawn; ni allwch fforddio'r holl bethau sydd eu hangen arnoch i fyw.
Mae llawer yn gweithio sawl swydd, tair, pedair neu bump. Rhaid iddynt gydbwyso gofal plant â'r swyddi hyn, gan obeithio y bydd yr oriau—