Part of the debate – Senedd Cymru am 6:42 pm ar 11 Mehefin 2019.
Dyma ni eto. Nid wyf i'n dymuno mynd i ddadl am reolau Sefydliad Masnach y Byd, ond rydych chi'n gwybod yn iawn y bydd y gost am nwyddau y bydd yn rhaid i bobl ei thalu yn cynyddu yn fawr iawn, os byddwn yn mynd i reolau Sefydliad Masnach y Byd, ac mae hynny'n rhywbeth nad yw fy etholwyr i'n dymuno'i dalu. Ond ta waeth; nid ydym ni'n sôn am y rheini. Rydym ni'n sôn am gronfeydd strwythurol, felly, gadewch inni fynd yn ôl at y pwnc yr ydym ni yma i siarad amdano.
Ni allwn anghofio, yn ystod refferendwm 2016—ac mae'n rhaid inni ddal i atgoffa pawb—am y sylwadau a wnaed na fyddem ni geiniog ar ein colled, oherwydd ein dyletswydd ni yw cynrychioli ein hetholwyr a sicrhau bod y bobl hynny sy'n gwneud yr addewid yn cadw'r addewid, a bod y bobl hynny sy'n hyrwyddo ymadael yn gwneud yn siŵr nad ydym ni geiniog yn dlotach ac nad ydym ni'n colli unrhyw bwerau. Eu cyfrifoldeb nhw yw gwneud hynny, a'n cyfrifoldeb ni yw eu hatgoffa. Dylai unrhyw un sy'n dweud 'ymadael' gofio hynny.
Ond a gaf i hefyd atgoffa pobl, mewn gwirionedd, o hanfod economaidd-gymdeithasol y gwaith y mae'r cyllid Ewropeaidd yn ceisio ei gyflawni? Hynny yw codi perfformiad economaidd yr ardaloedd mwyaf difreintiedig i'r safonau gorau ledled Ewrop. Mae'n rhaid inni barhau â hynny ar ôl inni adael yr Undeb Ewropeaidd, ac felly mae'n rhaid inni sicrhau ein bod yn parhau â'r cyllid priodol. A phan fyddaf yn sôn am gyllid—. Fe wnaethom ni sôn am y cyllid Ewropeaidd. Rwy'n credu bod Rhun wedi sôn am yr arian—dyfynnwyd bod y swm a gawn gan Ewrop yn mynd i'r gronfa ffyniant gyffredin. Ni ddylem ni anghofio'r cyfraniad y mae'r DU yn ei wneud yn y cyllid hwnnw hefyd; ni allwn golli golwg ar hynny, oherwydd fel cynghorau ledled Lloegr—. Yn wir, cefais ymateb gan Gyngor Cernyw heddiw i'n cais ar ffyniant cyffredin, ac maen nhw'n ein hatgoffa, nid dim ond y cyllid Ewropeaidd ond cyfraniad y DU a fyddai'n cyd-fynd â hynny, yr arian cyfatebol, hefyd yn gorfod mynd i'r gronfa ffyniant gyffredin honno, fel nad ydym yn colli unrhyw agwedd ar y cyllid hwnnw.
Amlinellodd y pwyllgor ei waith ar gronfeydd strwythurol a'r risgiau amlwg o ddyrannu cyllid yn y dyfodol ar sail unrhyw beth a elwir, fel Barnett, yn bosibilrwydd. Na, mae angen dull arnom sydd wedi'i seilio ar anghenion, fel a nodwyd. Ni allwn wneud dim heblaw hynny, oherwydd dyna'r rheswm y mae'r arian hwn yno, anghenion ein cymunedau, ac mae'n rhaid parhau i fynd i'r afael â hynny.
Nawr, soniwyd yn yr adroddiad hwn—ac mae gen i gopi, os oes unrhyw un eisiau copi—mae hefyd yn adlewyrchu popeth y gwnaethom ni ei ddweud yn ein pwyllgor. Mae'r adroddiad hwnnw'n gwneud 18 o argymhellion, sydd yn y bôn yn ategu'r hyn y buom yn ei ddweud am sut y mae'n rhaid i'r gronfa hon ddiwallu anghenion y gwledydd a'r rhanbarthau ledled y DU. Ni allwn anwybyddu'r ffaith nad Cymru yn unig yw hyn—mae hyn yn effeithio ar leoedd fel Cernyw ac Ynysoedd Sili ac mae'n effeithio ar ogledd-orllewin Lloegr; mae'n effeithio ar Ogledd Iwerddon ac mae'n effeithio ar yr Alban. Mae'n rhaid inni sicrhau bod y gronfa hon yn deg a bod y gwledydd a'r rhanbarthau'n cytuno arni. A dyna un broblem y mae'n rhaid i ni fynd i'r afael â hi. Ar hyn o bryd, nid ydym yn gwybod y manylion, fel y dywedodd Nick Ramsay—nid ydym yn gwybod y manylion, nid oes gennym ni ddim gwybodaeth amdano, ond mae angen inni sicrhau bod yn rhaid i'r gwledydd gytuno ar unrhyw benderfyniad ynglŷn â'r gronfa. Ac mae Alun yn llygad ei lle: mae hyn yn ymwneud â chenhedloedd yn cydweithio ac nid yn cael eu cyfarwyddo gan San Steffan.
Nawr, rydym ni hefyd eisiau i Lywodraeth Cymru gadw golwg ar y cronfeydd hyn ac felly diwallu dibenion yr hyn sydd ei angen arnom, ond, wrth gwrs, mae hynny'n golygu rhoi cyllidebau i awdurdodau lleol hefyd, oherwydd eu bod yn nes at y ddaear. Mae'n ymwneud â gweithio mewn partneriaeth—rhywbeth sy'n rhagorol yng Nghymru yn fy nhyb i, yn y dull ariannu Ewropeaidd hwn. Mae'r bartneriaeth rhwng Llywodraeth Cymru a llywodraeth leol, a phenderfynu sut y mae'r cyllidebau hynny wedi gweithio, wedi bod yn rhagorol ac mae angen inni sicrhau bod hynny'n parhau ac nad yw meini prawf a bennir gan San Steffan a Whitehall yn amharu arni, a'n bod yn parhau i sicrhau bod y meini prawf yn addas i Gymru a bod y penderfyniadau yn cael eu gwneud yma yng Nghymru a bod cyllid yn cael ei ddyrannu.
Llywydd, rydym ni'n un o'r gwledydd mwyaf anghyfartal yn Ewrop. Mewn gwirionedd, mae'r graff cynnyrch domestig gros rhwng Cymru a Llundain yn ein gwneud ni yr aelod-wladwriaeth fwyaf anghytbwys yn yr UE o ran gwahaniaethau economaidd rhanbarthol. Ac, yn wir, mewn gwirionedd, os meddyliwch chi am y peth, mae hwnnw'n ystadegyn brawychus—ein bod yn un o'r gwledydd mwyaf ffyniannus ac eto yn un o'r gwledydd mwyaf anghytbwys yn yr UE. Mae'r bwlch rhwng y cyfoethocaf, sydd yng nghanol Llundain mewn gwirionedd, a'r tlotaf, sy'n un ohonom ni mewn gwirionedd, yn fwy nag mewn unrhyw le arall yn yr UE. Felly, mae angen inni roi sylw i hynny a dyna'r oedd, ac mae'n rhaid i Lundain ddeall na all anwybyddu'r angen i fynd i'r afael â'r bwlch hwnnw. Nid yw'n gallu gorchymyn ac ni all sicrhau bod yr arian hwnnw'n cael ei rannu ymhlith ei ffrindiau yn etholaethau mwy gwledig Lloegr; mae'n rhaid iddo, mewn gwirionedd, fynd i'r afael ag anghenion y cymunedau yr ydym ni'n eu cynrychioli.
Llywydd, rwy'n gweld bod fy amser bron ar ben, ond rwyf i eisiau atgoffa pawb o un peth. Os gwelwch yn dda, i Aelodau'r wrthblaid, pan fyddwch yn siarad â'ch cyd-Aelodau yn Llundain, atgoffwch nhw fod y gronfa hon yn ymwneud â sicrhau ein bod ni i gyd yn gallu bod yn ffyniannus. A dylai gael ei adlewyrchu a dylai ganiatáu i anghenion Cymru gael eu penderfynu yng Nghymru ac nid yn San Steffan. I'r gweddill ohonom: dylem eu dwyn i gyfrif oherwydd nhw yw'r rhai sy'n gwneud y penderfyniadau yn Whitehall. Mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr bod Boris, Dominic, Michael—pwy bynnag sy'n cael y swydd—yn anrhydeddu'r ymrwymiadau a wnaed i bobl Cymru ac na fyddwn geiniog ar ein colled ac na fyddwn yn colli yr un pŵer. Dyna'r gwaith y mae'n rhaid i ni ei wneud.