1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad mewn ymateb i'r cyhoeddiad bod Quinn Radiators wedi mynd i ddwylo'r gweinyddwyr? 324

Mae hyn yn amlwg yn newyddion siomedig iawn i'w weithlu. Rydym yn cydymdeimlo â'r gweithwyr ymroddedig a ffyddlon hynny a'u teuluoedd ar yr adeg hynod anodd hon. Ar ôl eu penodi, byddwn yn ceisio gweithio gyda'r gweinyddwyr i wneud popeth y gallwn i leihau'r effaith ar y gymuned leol a'r economi ehangach.

Diolch yn fawr, Weinidog. Weinidog, mae hwn wedi bod yn newyddion torcalonnus, ac fe ddaeth heb unrhyw rybudd. Mae'n ergyd i Gasnewydd, yr ardal gyfagos, ond yn enwedig i'r gweithwyr a'u teuluoedd. Aeth 280 o weithwyr i'r gwaith fore dydd Llun i ddarganfod eu bod wedi colli eu swyddi. Maent yn disgrifio cael gwybod eu bod wedi colli eu swyddi fel sioc aruthrol a slap yn eu hwyneb. Ni chawsant rybudd. Fel yr Aelod lleol, sydd wedi ymweld â ffatri Quinn ar sawl achlysur, mae'n peri pryder na chefais wybod am unrhyw anawsterau. Yn yr un modd, ni chafodd Undeb Unite unrhyw rybudd ymlaen llaw. Y ffatri yng Nghasnewydd oedd y fwyaf datblygedig o'i bath yn Ewrop. Y rheiddiaduron a gynlluniwyd ac a wnaed yng Nghasnewydd sydd â'r effaith amgylcheddol leiaf o unrhyw reiddiaduron ar y farchnad. Quinn Radiators oedd yr unig weithgynhyrchwyr mawr i gynhyrchu eu holl reiddiaduron yn y DU, ac roeddent hefyd yn cael eu dur o Bort Talbot.

Rwy'n ddiolchgar am ymyriad cyflym y Gweinidog yn trefnu cyfarfod arbennig heddiw gyda Gyrfa Cymru, yr Adran Gwaith a Phensiynau, canolfannau Cyngor ar Bopeth, a darpar gyflogwyr. Ymwelais â'r lle y bore yma, ac roedd y straeon dynol y tu ôl i'r swyddi sy'n mynd i gael eu colli yn amlwg. Mae hwn yn weithlu ymroddedig a gweithgar; maent yn deyrngar ac yn fedrus, a byddant yn gaffaeliad i unrhyw gwmni. A gwnaed hyn yn amlwg i mi gan y cyflogwyr lleol a gysylltodd â mi i roi gwybod am swyddi gwag.

Weinidog, rwy'n gobeithio y gallwch roi sicrwydd y bydd cymorth parhaus yn cael ei gynnig yn ystod y dyddiau a'r wythnosau nesaf, ac y bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud popeth yn ei gallu i sicrhau bod y gweithwyr hyn yn cael y gefnogaeth y maent yn ei haeddu.

A gaf fi ddiolch i Jayne Bryant am ei chwestiwn amserol, a diolch iddi hefyd am ei hymateb cyflym i'r mater hwn pan ddaeth i'r amlwg? Sefydlwyd cyswllt ar unwaith, a gwn fod Jayne Bryant wedi bod yn eithriadol o gefnogol i'r bobl yr effeithiwyd arnynt gan y penderfyniad hwn. A hoffwn ategu ei sylwadau am y ffordd y cafodd unigolion yn y cwmni eu hysbysu: roedd yn eithaf gwarthus eu bod wedi cyrraedd y giât lle cawsant glywed gan ddynion mewn siwtiau llwyd—fel y'u disgrifiwyd—eu bod wedi colli eu gwaith. Nid dyna'r ffordd i drin gweithlu, gweithlu ymroddedig. Gallaf sicrhau'r Aelod y byddwn yn rhoi'r holl gymorth posibl i'r gweithwyr yr effeithir arnynt. Rwy'n falch o ddweud y bydd y tasglu a sefydlwyd yn cyfarfod yfory. Bydd yn cynnwys cynrychiolwyr o nifer o sefydliadau sy'n gallu cynnig cyngor a chymorth i'r rhai yr effeithir arnynt. Bydd yn cynnwys swyddogion Llywodraeth Cymru wrth gwrs, bydd yn cynnwys gweithwyr proffesiynol unigol o'r Ganolfan Byd Gwaith, o Gyrfa Cymru, o gyngor Casnewydd, a hefyd o'r canolfannau Cyngor ar Bopeth. Bydd hwn yn gyfnod anodd i'r rhai yr effeithir arnynt gan y cyhoeddiad, ond byddwn yn rhoi cymaint ag y gallwn o gefnogaeth i'r bobl a'u teuluoedd a'u cymuned.

Weinidog, mae'r cyhoeddiad am golli 280 o swyddi yn Quinn Radiators wedi bod yn ergyd drom i'r gweithlu hynod fedrus, gweithgar a ffyddlon hwn yng Nghasnewydd. Mae hefyd yn destun pryder i glywed bod y cwmni wedi cael £3 miliwn o gymorth benthyciad gan Lywodraeth Cymru mor ddiweddar â 2016. A allwn gael sicrwydd gennych, Weinidog, y byddwch yn rhoi pob cymorth i ddod o hyd i brynwr i'r cwmni hwn, neu'n darparu cyfleoedd hyfforddi i'r gweithlu ddod o hyd i waith arall? A pha gamau y bwriadwch eu cymryd i sicrhau bod yr arian a fenthycwyd i'r cwmni yn yr achos hwn yn cael ei ddychwelyd? Diolch.

A gaf fi ddiolch i Mohammad Asghar am ei gwestiynau, a dechrau drwy ddweud nad ydym yn ymddiheuro am gefnogi busnes deinamig, busnes arloesol? A phan gyhoeddodd fy rhagflaenydd gefnogaeth Llywodraeth Cymru i'r cwmni hwn, nododd yn gywir mai hwn oedd un o'r cwmnïau mwyaf blaengar yn y sector busnes penodol hwnnw, fel y mae Jayne Bryant wedi ailadrodd heddiw. A'r ffaith amdani yw bod mewnforion rhatach, o safon is, a heb fod mor ddatblygedig—yn y ffordd y mae Jayne Bryant wedi amlinellu—wedi arwain at dranc y cwmni. Mae hynny'n anffodus iawn, oherwydd roedd y cynhyrchion o'r safon uchaf. Do, cafodd y busnes ei sicrhau i Gymru drwy fenthyciad, ac rydym eisoes wedi adennill tua £0.5 miliwn o'r benthyciad hwnnw. Wrth gwrs, fe wneir pob ymdrech i'w adfer, a bydd swyddogion yn gweithio'n agos gyda'r gweinyddwyr. Ac rydym eisoes wedi cyfarfod â Banc Datblygu Cymru i drafod sut i leihau'r diffyg posibl. Ond o ganlyniad i'n buddsoddiad mewn busnesau yng Nghymru, mae gennym y nifer uchaf erioed o fusnesau newydd, y nifer uchaf erioed o fusnesau mewn bodolaeth, a'r lefel isaf erioed o ddiweithdra ac anweithgarwch economaidd. Mae hwn yn newyddion enbyd o ddrwg i'r gweithwyr yr effeithir arnynt. Ond o ganlyniad i ddulliau deinamig Llywodraeth Cymru o weithio, gallaf ddweud yn hyderus y byddwn yn gallu dod o hyd i waith arall yn yr ardal i'r bobl hynny.

Roeddwn yn drist iawn o glywed y newyddion ddydd Llun fod 280 o weithwyr yn fy rhanbarth yn wynebu cael eu diswyddo am fod Quinn Radiators wedi mynd i ddwylo'r gweinyddwyr. Fel y dywedwyd, roeddent yn bobl ffyddlon a gweithgar a roddodd flynyddoedd o wasanaeth rhagorol i'r cwmni. Mae fy nghalon yn gwaedu dros bob un ohonynt a'u teuluoedd. Weinidog, hoffwn wybod a oeddech yn ymwybodol o'r anawsterau a wynebai'r cwmni. Fel y dywedwyd, un o'r agweddau mwyaf erchyll ar yr hyn a ddigwyddodd iddynt oedd na chawsant wybod tan yn hwyr iawn. Cafwyd un cyfweliad gyda dyn ar y BBC a oedd wedi benthyg £6,000 y bore hwnnw. Pe bai gweithwyr tebyg iddo ef wedi cael mwy o wybodaeth, gallent fod wedi ystyried hynny wrth gynllunio ar gyfer y dyfodol.

Rwy'n ymwybodol, unwaith eto, fel y dywedwyd, fod digwyddiad wedi'i gynnal y bore yma i gynnig cymorth i'r cyn-weithwyr. A fyddech cystal â dweud wrthym faint oedd yn bresennol yn hwnnw, a pha gynlluniau sydd ar y gweill i gysylltu â'r rheini nad oeddent yn gallu bod yn bresennol?

Hoffwn wybod hefyd sut y byddwch yn sicrhau bod pawb yn gwbl ymwybodol o'r cymorth sydd ar gael drwy'r cynllun ReAct, er enghraifft. A fyddwch yn cynnig cymorth iddynt i hawlio tâl a gollwyd a thaliadau dileu swydd? A allech hefyd ymrwymo i fuddsoddi'r arian y byddwch yn ei adfer, gobeithio, o'r benthyciad a roddwyd i'r cwmni i greu swyddi yn yr ardal ac i uwchsgilio gweithwyr y bydd angen iddynt ddod o hyd i waith arall?

Ac yn olaf, Weinidog, hoffwn ailadrodd yr alwad a wnaed gan Adam Price a Bethan Sayed am gynnal archwiliad o gyflogwyr mawr presennol yng Nghymru fel y gall Llywodraeth Cymru fabwysiadu ymagwedd ataliol tuag at gynaliadwyedd swyddi drwy gael syniad clir o ble mae problemau'n debygol o ddatblygu fel y gallant weithredu'n bendant er mwyn diogelu swyddi yn hytrach nag adweithio pan fyddant yn cael eu colli.

Wel, a gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei chwestiynau? Rwy'n rhannu ei dicter ynghylch yr hyn a ddigwyddodd, ond gallaf sicrhau'r Aelod ein bod wedi bod yn cynnal proses gofrestr risg ers cryn amser. Yn amlwg, nid ydym mewn sefyllfa—. Ac ni fyddem yn dymuno cyhoeddi archwiliad neu gofrestr risg o gyflogwyr yng Nghymru, oherwydd, wrth gwrs, yn achos unrhyw gwmnïau y canfyddir eu bod mewn sefyllfa ddiamddiffyn neu fregus, pe bai hynny'n cael ei wneud yn gyhoeddus, ni fyddai eu sefyllfa ond yn gwaethygu ac yn debygol o arwain at fethiant. Felly, lle mae'r gallu gennym i gael gwybodaeth, a bod y wybodaeth honno'n seiliedig ar bartneriaeth o wybodaeth yn cael ei rhannu gyda ni, gallwn asesu a yw busnes mewn trafferthion ac yna gallwn ymwneud yn rhagweithiol â'r busnes hwnnw.  

Yn achos Quinn Radiators, daethom yn ymwybodol o anawsterau yn hwyr yr wythnos diwethaf. Nid oeddem yn gallu rhannu'r wybodaeth honno oherwydd bod yn rhaid penodi gweinyddwyr a bod yn rhaid rhoi gwybod i'r gweithlu hefyd. Ond fel y dywedodd Jayne Bryant, y gwir amdani yw na chafodd wybod am unrhyw anawsterau; ni chafodd Undeb Unite wybod am unrhyw anawsterau. Hyd y gwn i, nid oedd yr awdurdod lleol wedi cael gwybod am anawsterau, na'r gweithlu. Daeth hyn yn ddirybudd i'r gweithlu ac i'r holl randdeiliaid a phartneriaid yn y Llywodraeth ar bob lefel. Ac unwaith eto, hoffwn ailadrodd yr hyn a ddywedais ynglŷn â pha mor gywilyddus oedd hi fod pobl wedi cael gwybod am y penderfyniad wrth y gatiau wrth iddynt gyrraedd ar ddechrau'r diwrnod gwaith.  

Nid oes gennyf fanylion ynglŷn â faint oedd yn bresennol yn y digwyddiad y cyfeiria'r Aelod ato, a gynhaliwyd heddiw. Fodd bynnag, gallaf sicrhau'r Aelod y bydd y tasglu'n cyfarfod yfory. Bydd gan y tasglu fynediad uniongyrchol at bawb y mae'r penderfyniad yn effeithio arnynt. Bydd y cymorth a gynigir yn cynnwys y rhaglen ReAct sydd wedi profi'n effeithiol, ac rwyf hefyd wedi mynnu y dylai cynghorwyr ariannol fod wrth law i allu cynorthwyo unigolion sydd wedi gwneud buddsoddiadau diweddar mewn modd tebyg i'r unigolyn a nododd yr Aelod heddiw. Fel y dywedais, bydd hwn yn gyfnod hynod o anodd i'r rheini yr effeithir arnynt, ond byddwn yn cynnig yr holl gymorth sydd ar gael iddynt.

Mae bob amser yn anffodus dros ben pan welwn gyflogwr mawr yn mynd i ddwylo'r gweinyddwyr ac rydym i gyd yn ymwybodol o'r trallod a'r ansicrwydd a ddaw i'r gweithwyr a'u teuluoedd yn sgil hynny. Rwy'n siŵr bod yr holl Siambr hon yn cydymdeimlo â'r teuluoedd hynny ar yr adeg ofidus hon. Ond fel y dywedwyd, yr hyn a oedd mor ofidus am y cau hwn yw'r ffordd y cafodd ei gyflawni. Mae i weithwyr ddod i'r ffatri i gael clywed bod eu ffatri'n mynd i gael ei chau yn ymddygiad cwbl annerbyniol, ac yn enwedig gan fod y cwmni hwn yn cael arian gan Lywodraeth Cymru. Roeddwn yn mynd i ddweud y dylent fod wedi rhoi gwybod ichi, o gwrteisi fan lleiaf, ond rydych chi'n dweud eu bod wedi gwneud hynny, ond yn hwyr iawn yn y broses. A gawn sicrwydd gennych y ceir craffu ariannol llawn ar y cwmni hwn a'r modd y maent wedi bod yn gweithredu dros y misoedd diwethaf fel y gallwn fod yn sicr ei fod wedi cael ei redeg mewn modd priodol?

Gallaf sicrhau'r Aelod o hynny ac fel yr Aelodau eraill, rwy'n rhannu dicter David Rowlands ynglŷn â'r ymddygiad a ddangoswyd yn gynharach yr wythnos hon gan unigolion sy'n sicr o fod yn teimlo cryn dipyn o gywilydd. Ond a gaf fi ddweud, Ddirprwy Lywydd, fod y mwyafrif helaeth o fusnesau a chyflogwyr yng Nghymru yn gyflogwyr cyfrifol, yn gyflogwyr tosturiol, yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru, gydag awdurdodau lleol, gydag asiantaethau eraill y Llywodraeth? Nid yw'r ymddygiad a'r camau a gymerwyd gan nifer fechan yn unig o bobl yn Quinn Radiators yn adlewyrchiad o economi Cymru yn gyffredinol. Fel Llywodraeth Cymru, mae gennym bartneriaeth hynod gryf â'r sector preifat a'n holl bartneriaid cymdeithasol, ac wrth inni gyflwyno a dwysáu ein camau gweithredu drwy'r cynllun gweithredu economaidd, byddwn yn datblygu ffyrdd cryfach o weithio a fydd yn arwain at fod yn genedl gwaith teg. Byddwn yn gweithio gyda busnesau a grwpiau sy'n cynrychioli busnesau i sicrhau ein bod yn cefnogi cwmnïau i ddiogelu eu hunain ar gyfer y dyfodol a'n bod yn cynorthwyo gweithwyr i sicrhau urddas yn y gwaith a'u bod yn mynd i'r gwaith gan edrych ymlaen at ddiwrnod o waith.

Diolch yn fawr iawn, Weinidog.