Mae malltod a llygredd plastig yn ofid byd-eang. Mae hefyd yn broblem enfawr i ni yma yng Nghymru, ac yn Aberconwy yn enwedig. Rwy'n siŵr nad fi yw'r unig Aelod Cynulliad—rydym wedi cynnal sesiynau glanhau traethau gyda'r Gymdeithas Cadwraeth Forol, NFU Mutual, a llawer o'n trigolion. Mae'r pethau y cawn hyd iddynt yno—plastig yn bennaf, o boteli i stympiau sigaréts, sy'n cynnwys plastig hefyd. Pan gymerais ran mewn sesiwn lanhau traeth ddiwethaf, treuliodd un aelod o'r cyhoedd oddeutu hanner awr yn glanhau o gwmpas un o'r meinciau ar y promenâd yn Llandudno, lle cafodd hyd i 308 o stympiau sigaréts. Yn anffodus, mae hynny'n nodweddiadol o gynifer o'n traethau ledled Cymru. Am bob 100 metr o draethau Cymru a gaiff ei lanhau, ceir hyd i 53 o gynwysyddion diod ar gyfartaledd. Mae preswylwyr yn rhoi gwybod am wastraff plastig mewn gwrychoedd ger yr A470. Mae cyngor cymuned Trefriw yn gweithio'n rhagorol i wrthsefyll y gwastraff a achosir gan wersylla gwyllt o gwmpas Llyn Geirionydd. A dydd Gwener diwethaf, cefais gyfarfod â phreswylydd a oedd yn hyrwyddo dewisiadau amgen yn lle plastig. Roedd hi wedi bod yn Kenya mewn gwirionedd ac wedi dod yn ôl â—. Hyd yn oed yn Kenya, draw yno, maent mor ymwybodol o'r hyn sy'n digwydd, ac maent bellach yn gwahardd y defnydd o fagiau plastig mewn archfarchnadoedd a siopau a phethau felly.

Yn amlwg, mae mynd i'r afael â gwastraff plastig yn flaenoriaeth, felly rwy'n croesawu'r ddadl heddiw i dynnu sylw at sut y gallai ac y dylai Llywodraeth Cymru fod yn gwneud mwy dros Gymru, a'r mwyafrif llethol o'r trigolion sydd bellach yn ymwybodol o'r broblem, ac maent yn anhapus ynglŷn â'n cymdeithas sy'n defnyddio ac yn taflu plastig. Canfu adroddiad 'Pa Mor Lân yw ein Strydoedd?' Cadwch Gymru'n Daclus mai prin fu'r newid yn lefelau sbwriel diodydd ers 2013-14. Mae digwyddiadau cysylltiedig â phlastig y rhoddwyd gwybod i'r RSPCA amdanynt wedi cynyddu bron 29 y cant rhwng 2015 a 2018, ac yn ôl WRAP Cymru, er bod Cymru'n cynhyrchu 400,000 tunnell o wastraff plastig y flwyddyn—ffigur sy'n cynyddu—dim ond 33 y cant o blastigion sy'n cael eu hailgylchu.

Gallai Cymru fod yn un o arweinwyr y byd ar ailgylchu, ac mae'n ymhonni ei bod yn un eisoes, ond mae 17 o awdurdodau lleol wedi nodi gostyngiad yn y cyfraddau ailddefnyddio ac ailgylchu. Mae'r sefyllfa'n waeth byth, fel y gwyddom—nododd Andrew Davies yn gwbl briodol fod gwastraff plastig a allforiwyd o Gymru wedi'i ganfod wedi'i ddympio ym Malaysia, ac yn bersonol, nid wyf yn beio Malaysia am ddychwelyd gwastraff plastig, oherwydd credaf fod gennym ninnau hefyd gyfrifoldeb moesol ac amgylcheddol i dargedu a thrin ein trafferthion sbwriel ein hunain.  

Yn y pen draw, mae rheoli gwastraff yn wael a pheidio â mynd i'r afael yn briodol â llygredd plastig yn gwrth-ddweud y nod—un o'r prif nodau—yn Neddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, o sicrhau bod Cymru'n wlad gyfrifol yn fyd-eang. Gellir gwneud cynnydd cadarnhaol drwy greu economi blastig cylchol, a allai gael ei hwyluso'n fawr gan grantiau gwell i helpu busnesau i hybu'r defnydd o blastigion a ailgylchir. Gellir defnyddio cyllid fel cymhelliad i'r cyhoedd ehangach ailgylchu hefyd, yn enwedig drwy ddefnyddio cynllun dychwelyd blaendal, ac roeddwn yn credu bod y fenter y cyfeiriodd David Melding ati'n gwbl wych. Nid oes gennyf syniad pam nad oes gennym y rheini yn y Cynulliad yn awr.

Mae'r ateb hwn yn agos iawn at fy nghalon. Mae'r angen am hyn yn glir wrth ystyried y plastigion y deuir o hyd iddynt yn awr, fod ein cyfradd ailgylchu ar gyfer poteli yn is na rhannau eraill o Ewrop—tua 70 y cant yma o'i gymharu â 94.5 y cant yn Norwy—a'r ffaith bod 3 biliwn o boteli plastig yn cael eu taflu yn y DU. Mae Lloegr a'r Alban wedi ymrwymo i gyflwyno cynllun dychwelyd blaendal, ac mae'n ymddangos mai'r cyfan a wnawn yma yw siarad amdano, ymgynghori yn ei gylch, ond nid ei weithredu mewn gwirionedd. Mae YouGov ac MCS wedi dangos bod 71 y cant o bobl Cymru o blaid cyflwyno'r cynllun, fel y mae fy Aelod cyfatebol, Julie Morgan. Felly, erfyniaf ar y Gweinidog i roi un inni.

Yn yr un modd, mae angen inni roi ystyriaeth ddifrifol i feysydd eraill lle mae Llywodraeth Geidwadol y DU yn arwain y ffordd. Mae'r rhain yn cynnwys y bwriad i wahardd, gydag eithriadau rhesymol, gwerthiant gwellt plastig, ffyn cotwm â throwyr diodydd plastig yn Lloegr. Mae'n debyg y gallwn enwi 100 o eitemau eraill yr hoffwn eu gweld yn cael eu gwahardd. Yn ôl Surfers Against Sewage, mae hwn yn gam cadarnhaol a beiddgar iawn i'r cyfeiriad cywir yn y frwydr yn erbyn llygredd plastig.

Rwy'n cytuno, ac yn gynharach y mis hwn ysgrifennais at fy nghyd-Aelod, Hannah Blythyn AC, i holi ynghylch y defnydd o wellt plastig ym Maes Awyr Caerdydd, a chanfod mai WHSmith yn unig sy'n dal i fod â gwellt o'r fath yn eu siopau. Yn gyffredinol, mae'r DU yn ail yn yr UE o ran y defnydd y pen o wellt a throwyr diodydd ac yn gyntaf o ran ffyn cotwm. Nid yw'r ffigurau hyn, sy'n creu embaras, yn syndod o ystyried bod nifer y gwellt plastig a ddefnyddir yn y sector cyhoeddus yn cynyddu mewn gwirionedd, a gwelwyd cynnydd o dros 0.25 miliwn ohonynt ers 2013-14. Felly, wrth inni siarad amdano yma heddiw, mae'n dal i ddigwydd. Felly, Weinidog, gwrandewch ar ein dadl, os gwelwch yn da. Peidiwch â 'dileu popeth'. Cefnogwch ein cynnig, a gadewch i bawb ohonom gydweithio ar draws y Siambr hon i sicrhau bod plastig yn cael ei ddileu ym mhobman. Diolch.