Part of the debate – Senedd Cymru am 3:24 pm ar 18 Mehefin 2019.
Hoffwn ofyn i'r Trefnydd am ddau ddatganiad. Yn gyntaf, gan ddilyn eich ymateb i Joyce Watson o ran sefyllfa ymgais y gymuned yn Solfach i brynu fferm Trecadwgan, mae gen i ddiddordeb mawr yn y pwyntiau a wnaeth Joyce am Ddeddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol; rwy'n credu y gwnaed y rheini'n dda iawn. Tybed a fyddai'n bosibl, yng nghyd-destun yr ymdrechion y mae'r gymuned honno'n eu gwneud, i'r Llywodraeth gyflwyno datganiad, datganiad ysgrifenedig efallai, ar y cymorth sydd ar gael gan Lywodraeth Cymru i alluogi cymunedau i ddatblygu cydnerthedd a diogelu asedau cymunedol? Gallai hwn fod gan Ddirprwy Weinidog yr Economi o bosibl yn rhan o'i gyfrifoldebau menter gymdeithasol ac economi gymdeithasol. Credaf y byddai o gymorth i'r trigolion hynny, ond credaf ei fod yn astudiaeth achos, a byddai o gymorth i drigolion eraill a allai fod yn wynebu sefyllfaoedd tebyg mewn mannau eraill gael gwybod pa fath o gymorth a allai fod ar gael iddyn nhw, pa un a fyddai hynny trwy grantiau uniongyrchol neu mewn unrhyw ffordd arall.
Yr ail ddatganiad yr hoffwn ofyn amdano yw yr hoffwn wneud cais i Lywodraeth Cymru fod yn barod i wneud datganiad ar ôl i'r achos cyfreithiol presennol sy'n cael ei ddwyn yn yr Uchel Lys ar hyn o bryd gan fenywod y 1950au, yr ymgyrch Menywod yn erbyn Anghydraddoldeb Pensiwn y Wladwriaeth ac eraill—pe gallai'r Llywodraeth fod yn barod pan gaiff y penderfyniad hwnnw ei wneud i wneud datganiad ar sut y bydd hynny'n effeithio ar Gymru. Rwy'n sylweddoli bod hwn yn fater a gadwyd yn ôl, ac rwy'n siŵr bod y Trefnydd, fel finnau, yn siomedig iawn â llythyr ymateb Llywodraeth y DU a rannwyd gan Lywodraeth Cymru yn ddiweddar.
Rydym ni'n dal i gredu ar y meinciau hyn y dylai Llywodraeth Cymru roi ystyriaeth, yn enwedig os bydd camau cyfreithiol pellach, i ba un a allent gael rhywfaint o lais yn yr achos, oherwydd y golled enfawr i economi Cymru, nid yn unig i'r menywod unigol hynny, ond y golled enfawr i economi Cymru, o ganlyniad i'r penderfyniadau anghyfiawn iawn a wnaed ynghylch codi'r oedran pensiwn.
Felly, byddwn yn gofyn i'r Trefnydd ofyn i ba Weinidog bynnag—boed y Dirprwy Weinidog a chyfrifoldeb am gydraddoldebau neu'r Cwnsler Cyffredinol—gadw llygad allan am yr ymateb cyfreithiol hwnnw, am y penderfyniad, ac i fod yn barod efallai i wneud datganiad am beth arall y gallem ni ei wneud i gefnogi'r menywod, yn dibynnu, wrth gwrs, ar natur canlyniad yr achos.