Diolch, Lywydd. Rwyf wedi rhoi munud i Dawn Bowden yn y ddadl hon. Mae'r ddadl yn ymwneud â thlodi mewn gwaith. Mae cydberthynas rhwng cyflwr economi Cymru, tlodi a chyflogau isel.

Dylai economi Gymreig lwyddiannus godi cyflogau a lleihau tlodi. Mae gormod o'r bobl sy'n byw yng Nghymru yn cael eu cyflogi ar gontractau 'hyblyg'—contractau a alwaf yn rhai 'camfanteisiol'—contractau heb unrhyw sicrwydd o incwm wythnosol yn seiliedig ar oriau amrywiol a'r isafswm cyflog a bennir gan y Llywodraeth. Er bod llawer o'r drafodaeth ddiweddar wedi canolbwyntio ar gontractau dim oriau, yn anffodus nid dyma'r unig arfer cyflogaeth 'hyblyg' a ddefnyddir gan gyflogwyr. Mae arferion cyflogaeth hyblyg eraill yn cynnwys oriau gwarantedig byr, rhannu sifftiau, oriau blynyddol a defnyddio staff asiantaeth. Yn ogystal â'r contractau byrdymor a dros dro traddodiadol, gwelwyd cynnydd yn nifer yr arferion cyflogaeth newydd hyn.

Mae nifer gynyddol o gwmnïau yn cyflogi staff ar gontractau dim oriau, lle mae pobl yn cytuno i fod ar gael i weithio yn ôl yr angen, ond heb unrhyw oriau nac amseroedd gwaith gwarantedig. Mae contractau dim oriau yn darparu cronfa o bobl ar alwad i gyflogwyr, ac mae hynny'n rhoi'r holl risg ariannol ar ysgwyddau'r cyflogai nad yw eu hincwm wedi'i warantu. Dyma enghraifft o'r hen 'aros y tu allan i'r dociau i gael eich galw', ond nawr rydych yn aros gartref am neges destun.

Un amrywiad ar gontractau dim oriau yw lle ceir gwarant o gyn lleied ag awr y dydd, a phan fydd pobl yn cyrraedd y gwaith byddant yn darganfod bryd hynny pa mor hir fydd y sifft. Gan ddechrau am 8 a.m., efallai y byddwch yn gorffen am 9.00 a.m. neu efallai bydd rhaid i chi weithio tan yn hwyr gyda'r nos, tan 9.00 p.m. o bosibl, yn dibynnu ar y llwyth gwaith a nifer y bobl sydd ar gael y diwrnod hwnnw. Mae hwn yn batrwm gwaith aflonyddgar iawn gan na allwch wneud cynlluniau ar gyfer unrhyw ran o'r diwrnod tan y diwrnod ei hun, ac mae cyflogau hefyd yn amrywio o wythnos i wythnos. Un pryder, os caiff contractau dim oriau eu gwahardd, yw mai dyma a ddaw yn eu lle, ac i lawer gormod o bobl—byddant yn mynd i mewn, yn dechrau gweithio, ac yna'n darganfod pryd y byddant yn mynd adref. Ond os ydych yn gofalu am blant neu os oes gennych gyfrifoldebau gofalu am rieni neu bobl eraill, mae'n gwneud bywyd yn eithriadol o anodd pan nad oes gennych unrhyw oriau gwarantedig. Pan ddeuthum i mewn y bore yma, roeddwn yn gwybod fy mod yn mynd i adael tua 7.30 p.m., a phan fyddaf yn dod i mewn yfory rwy'n gwybod y byddaf yn gadael tua 1.30 p.m. Mae gormod o bobl yn mynd i'r gwaith ac nid oes ganddynt syniad pryd y byddant yn mynd adref. Mae'n amharu'n llwyr ar eu bywydau.