Rwy'n wirionedddol—. Mewn chwe munud, nid oes unrhyw ffordd y gallaf wneud cyfiawnder â phawb ar hyn. Ond rwy'n falch iawn fod hyn wedi'i dderbyn ar gyfer dadl heddiw. Ni allaf feddwl am y tro diwethaf i mi fwynhau dadl cymaint, yn ogystal â dysgu oddi wrthi. Mae'n debyg mai'r cwestiwn yw pam ein bod yn ei chael o gwbl, ac mewn gwirionedd, fe'm trawodd, ar ôl dilyn rhywfaint o ddarllediadau Twitter o'r hyn y buom yn ei wneud heddiw, fod un sylwebydd wedi dweud, 'Mae'n anghredadwy ein bod yn trafod a ddylai—neu sut y dylai—hanes Cymru gael ei addysgu yn ein hysgolion. Heb hunanymwybyddiaeth, rydym heb wladwriaeth a heb wreiddiau ac yn anwybodus ynghylch ein gwlad ein hunain, sut y cafodd ei siapio, yr arwyddocâd a'r cyfraniadau y mae pobl o Gymru wedi eu gwneud, a byddwn yn cael ein gadael gyda'r argraff o amherthnasedd a diddymrwydd.'

Nawr, rwy'n meddwl efallai fod hynny'n gor-ddweud pethau—yma o hyd ac ati; rydym yma o hyd—ond mae rhai cwestiynau difrifol yn codi ynglŷn â pham rydym lle rydym, ac mae'n debyg ei bod yn werth atgoffa'r Siambr fod hyn yn mynd yn ôl mewn gwirionedd i—roeddem yn siarad am hyn yn 1952, ac roedd y Weinyddiaeth Addysg bryd hynny, ymhell cyn datganoli, eisoes wedi nodi bod hanes Cymru yn cael ei wthio i'r cefndir yn yr hyn a oedd yn cael ei ddysgu bryd hynny. Erbyn Deddf Diwygio Addysg 1988—mae hyn gryn dipyn wedyn—roedd yna ddealltwriaeth o hyd fod angen cwricwlwm Cymreig penodol i ysgolion yng Nghymru. Felly, gallwch ddychmygu, erbyn inni gyrraedd 1995, heb fod yn hir cyn datganoli—mae angen cynnwys diwylliannau Cymraeg a Saesneg yn y wlad yn y cwricwlwm fel y'i dysgid bryd hynny, a'r teimlad oedd nad oedd hynny'n digwydd. Ac erbyn 2013, ymhell ar ôl datganoli ac ymhell i mewn i'r cwricwlwm newydd ar y pryd, roeddem mewn sefyllfa lle—gwaetha'r modd, Vikki, efallai mai chi yw'r paragon yn hyn o beth, gan mai 10 y cant i 15 y cant yn unig o gyrsiau TGAU hanes oedd yn cynnwys deunydd ar Gymru, a hoffwn yn fawr iawn pe bai gweddill Cymru, a'r plant yng ngweddill Cymru, wedi cael y profiad y mae eich plant chi wedi'i gael. [Torri ar draws.] Os rhowch amser ychwanegol i mi. Diolch.