Iawn. Wel, mae'r ymchwil ar gyfer hynny wedi dod o waith Dr Elin Jones, a wnaeth y gwaith rhagarweiniol ar gyfer y Cwricwlwm Cymreig yn ôl yn 2013 a 2015, ac mae tystiolaeth lawer mwy diweddar wedi dod gan Martin Johnes, rwy'n credu, o Brifysgol Abertawe, sy'n dangos, er bod hynny ar gael i athrawon ei addysgu, nid yw'r mwyafrif helaeth ohonynt yn gwneud defnydd o'r modiwlau hynny. A'r mwyafrif enfawr—ac mae'n fwyafrif enfawr; mae'n ddrwg gennyf, nid yw'r manylion gyda mi, ond rwy'n siŵr y gallwn eu cael i chi—yw fod—. Mae'r Natsïaid ac America yn mynd â'r rhan fwyaf o amser y cwricwlwm. Ac fel y dywedodd y Gweinidog, mae yna elfennau yn hynny lle mae'r cysylltiad â Chymru a sut y mae hynny'n ein helpu i edrych arnom ein hunain yn bwysig iawn mewn gwirionedd, ond nid wyf wedi fy argyhoeddi, ar sail yr arolwg bach a wneuthum heddiw, fod hynny'n dod trwodd o gwbl. Oherwydd er hyn i gyd—ac nid yw hyn yn wyddonol o gwbl, ond bûm yn siarad â phobl iau na fi heddiw ar y llawr yma yn Nhŷ Hywel, ac o'r un, dau, tri, pedwar, 10 o bobl y siaradais â hwy a oedd yn iau na fi, nid oedd dau ohonynt yn cofio unrhyw beth o gwbl heblaw dysgu am y 'Welsh not' yn yr ysgol gynradd—roedd llawer ohonynt yn cofio hynny—roedd rhai'n cofio cael eu dysgu am derfysg Rebecca, rhai am y Siartwyr—roedd yn dibynnu o ble roeddent yn dod yng Nghymru—ond mewn gwirionedd, ni allai'r rhan fwyaf ohonynt gofio dim roeddent wedi'i ddysgu yn yr ysgol am hanes Cymru. A dyna pam rydym yn cael y ddadl hon, oherwydd, fel y gwyddoch, mae gennyf rywfaint o gydymdeimlad â—wel, mwy na chydymdeimlad, rhyw obaith o—y cwricwlwm newydd, ac mae popeth rydych wedi'i ddweud heddiw, Weinidog, yn wir, mae'n mynd i fod yn agored i athrawon ledled Cymru ymgorffori hanes Cymru i raddau mwy neu lai, cymaint ag y dymunant, y geiriad sydd ynddo ar hyn o bryd—ac rwyf wedi darllen yr arweiniad ar y maes dysgu a phrofiad, fel y mae ar hyn o bryd; rwy'n deall y gallai ddatblygu—nid oes dim ynddo sy'n dweud bod angen i hyn ddigwydd am y rhesymau hynny, fel nad ydym yn cael ein gadael gyda'r argraffiadau o amherthnasedd a diddymrwydd.

Nid oes gennyf lawer—. Hoffwn orffen gyda phwynt yn nes ymlaen, ond rwyf am ymdrin â rhai cyfraniadau yn gyntaf. Siân, fe wnaethoch chi ddechrau drwy ddweud am hanes, fod yna dân yn y bol ynglŷn â hyn—oes, mae hynny'n wir ar hyn o bryd, ond os na wnawn rywbeth am hyn yn awr, mae'n mynd i fynd allan, oherwydd, fel roedd Delyth yn dweud, wyddoch chi, 'cofiwch', wel, os nad ydym dysgu unrhyw beth, beth ar y ddaear rydym ni'n mynd i'w gofio? Ac mae'n ymwneud â chwestiwn hunaniaeth—yr hyn sydd ar goll o wybodaeth pobl na allwn ei gofio. Rwy'n meddwl ei fod wedi fy nharo fod mwy o bobl wedi dweud eu bod wedi dysgu mwy o raglen Huw Edwards am hanes Cymru yn weddol ddiweddar nag a wnaethant o'u cwricwla ysgol eu hunain.

Ond lle rwy'n mynd i gytuno gyda'r Gweinidog, a siaradwyr eraill yma mewn gwirionedd, yw na ddylem or-bennu'r cynnwys. Pan wnaeth Mark Isherwood ei gyfraniad, roeddwn yn meddwl bod hynny yr un mor bwysig â chael 'Cofiwch Dryweryn' fel rhywbeth y dylem ystyried ei wneud. Yr ymateb i'r ddadl hon yw y dylem gael cymaint â phosibl am hanes Cymru ar y cwricwlwm. Nid un hanes a geir yng Nghymru—credaf mai chi efallai oedd y person a ddywedodd hynny, Weinidog. Pwy sydd i ddweud bod diddymu'r mynachlogydd wedi cael mwy o effaith neu lai o effaith na boddi Capel Celyn? Nid wyf yn gwybod. Dyna bwynt cael cyfle i'w drafod yn y cwricwlwm hwn, ond rhaid i'r cynnwys fod yno i'w drafod, a chredaf mai dyna sydd y tu ôl i'r ddadl hon—wel, mae hynny'n wir i mi yn sicr.

Yr un cwestiwn a oedd gennyf amdano yw, pan fyddwn yn sôn am hanes Cymru, i mi, rhaid i hynny gynnwys hanes Prydain—Cymreig, Prydeinig a rhyngwladol—gan fod Cymru a Phrydain, unwaith eto, yn ddarn arall o dir ffrwythlon yn y cwricwlwm hwn, ein bod yn gallu siarad am yr hyn y mae hunaniaeth Cymru yn ei olygu. Ac i ymateb i rywbeth a ddywedodd Mick Antoniw—rydych chi'n llygad eich lle am arwyr lleol, ond mewn gwirionedd nid oes gennyf broblem gyda siarad am Nelson a Wellington, er nad ydynt yn swnio'n arbennig o Gymreig. Maent yn arwain at drafodaeth ynglŷn â pham fod gennym frenhiniaeth o hyd, a pham fod gennym frenhiniaeth o hyd a ninnau wedi ein hamgylchynu gan Weriniaethau. A'r cwestiwn wedyn fyddai: pam fod cymaint o bobl yng Nghymru yn cefnogi'r frenhiniaeth? Gallwch weld o ble rwy'n dod.

Nid oes ffordd y gallaf ymdrin â hyn i gyd, mae'n ddrwg iawn gennyf. Roedd yr holl syniad o brofi hanes, cyffwrdd â hanes, y soniodd Alun Davies amdano, a'i ddilyn gan Jayne Bryant—yn hollol. Pan welais y Deddfau Uno—ac mae'n rhaid eu bod yn wenwyn i'r bobl ym mhen arall y Siambr hon—roeddent yn fy nghyffroi'n fawr, oherwydd, am y tro cyntaf, roeddent yn dangos i mi mai dyna'r darn o bapur a oedd yn caniatáu i'r Cymry fynd i'r Senedd, ac roedd hynny'n rhywbeth a oedd yn wirioneddol bwysig i mi, o safbwynt hanesyddol. Felly, unwaith eto—[Torri ar draws.] Nid oedd gennym Gymry yno—[Torri ar draws.] Dyna ni; edrychwch, rydym yn gwneud yn union beth y dylai'r cwricwlwm cenedlaethol ei wneud, cyhyd â bod y Gweinidog yn derbyn y cynnig hwn, ac rydych wedi gwneud hynny.

Ac os caniatewch i mi wneud y pwynt olaf hwn, mae hyn yn wych, y ddadl hon, ond oni fydd gan athrawon adnoddau i addysgu hyn, ni ddaw dim o'r holl uchelgeisiau hyn ar gyfer trosglwyddo'r cynefin trwy'r cwricwlwm cyfan, ac mae'n dal i fod yn destun pryder i mi, os nad oes adnoddau gan yr athrawon sydd gennym yn y system ar hyn o bryd, os nad ydynt yn gwybod sut i wneud yr hyn rydych am iddynt ei wneud, byddant yn dal i ddysgu'r un pethau ac yn gwthio rhywfaint o'r uchelgais hwn i mewn ato wedyn. A bydd hynny'n fethiant, o ran dyhead ac o ran y cwricwlwm ei hun. Os ydym yn dal i sôn am Natsïaid ac America ymhen 10 mlynedd, heb gyd-destun priodol, rwy'n credu y bydd yn siom i bawb ohonom.