5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gynnydd bargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd? OAQ54105

Diolchaf i Hefin David am hynna. Mae bargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd yn parhau i wneud cynnydd o ran camau allweddol, fel ei metro gwerth £30 miliwn ynghyd â chynigion ym maes trafnidiaeth, cronfa buddsoddi mewn tai i helpu i gyflwyno safleoedd heriol sydd wedi arafu, a'i chynllun arloesol i raddedigion sy'n lleoli graddedigion mewn busnesau preifat mewn ardaloedd twf.

Er mwyn mynd i'r afael â phroblemau ceisiadau cynllunio ar hap ar hyd llain yr M4 ar dir â galw uchel amdano, mae'n rhaid i ni weithio gyda'n gilydd ar sail drawsbleidiol, ac mae angen i bleidiau o bob lliw gydweithio i geisio datrys y problemau hyn. Y peth cyntaf a wneuthum pan gefais fy ethol yn 2016 oedd galw ar Lywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol i ddatblygu cynllun datblygu strategol ar gyfer y de-ddwyrain, a darparwyd ar gyfer hynny yn y gyfraith gan Ddeddf Cynllunio (Cymru) 2015, yr oedd Llywodraeth Cymru wedi ei chyflwyno yn 2015.

Mae'n rhaid ei wneud ar sail drawsbleidiol, ac rwy'n falch o weld bod 10 awdurdod lleol y brifddinas-ranbarth yn cydweithio erbyn hyn i lunio'r cynllun rhanbarthol hwnnw ar gyfer y de-ddwyrain a fydd yn galluogi awdurdodau lleol i weithio ar draws ffiniau yng Nghymru nad yw cynlluniau datblygu lleol yn ei ganiatáu. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynnydd gyda'r cynllun datblygu strategol, a hefyd amlinellu'r hyn y mae ef a Llywodraeth Cymru yn ei wneud i dargedu'r angen am dai yn yr ardaloedd lle mae angen i ni adeiladu tai, nid y rhai lle mae'r galw mwyaf, a'r hyn y mae'n ei wneud i frwydro'r datblygwyr mawr nad ydyn nhw'n poeni o gwbl am gymunedau lleol—y datblygwyr cartel, cwmnïau fel Redrow?

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna, a gwn y bydd yn falch o gael cydnabyddiaeth o'r ffaith bod cyd-gabinet bargen ddinesig prifddinas Caerdydd wedi cytuno erbyn hyn i ddatblygu cynllun datblygu strategol ar gyfer y rhanbarth. A, Llywydd, mae hwnnw'n gam sylweddol ymlaen, gan ei fod yn golygu bod pob un o'r 10 cyngor sy'n cyfrannu wedi cytuno'n unigol i ddirprwyo'r cyfrifoldeb hwn i'r lefel ranbarthol honno. Nid oedd datblygu cynllun datblygu strategol yn rhan o'r cydgytundeb gwreiddiol a sefydlodd y fargen ddinesig ac rwy'n credu ei fod yn arwydd gwirioneddol o'r uchelgais sydd gan arweinyddion y fargen eu bod wedi gallu dod at ei gilydd fel hyn. Felly, rwy'n llongyfarch pawb sydd wedi cymryd yr awenau yn y mater, enwebwyd cynghorau Bro Morgannwg a Chaerffili, rwy'n credu, i arwain y broses, ac, wrth gwrs, edrychwn ymlaen at weld canlyniad hynny yma.

Bydd yn rhan o'r ymdrech gyffredinol honno yr ydym ni'n ei gwneud fel Llywodraeth i wneud yn siŵr bod yr angen hwnnw am dai yn ogystal â'r galw am dai yn cael eu cydnabod yn y ffordd yr ydym ni'n cyflawni ein cyfrifoldebau, wrth hyrwyddo adeiladu, fel y dywedais mewn ateb i gwestiwn cynharach, yn y ffordd yr ydym ni'n diogelu tenantiaid yn y sector rhentu preifat, yn y ffordd yr ydym ni wedi atal gwerthu tai cyngor, sy'n lleihau'r stoc tai. Mae'r rheini i gyd yn fesurau y mae'r Llywodraeth hon yn eu cymryd i roi'r pwyslais ar angen yn ogystal â galw, a chredaf y bydd y camau sy'n cael eu cymryd nawr gan gabinet prifddinas Caerdydd yn gyfraniad pwysig iawn at hynny yn y rhan hon o Gymru.

Prif Weinidog, rwy'n ddiolchgar iawn o gael gwrando ar yr ateb yna a'r model gweithio mwy cydweithredol sy'n bodoli yn y cysyniad bargen ddinesig. Un peth sydd wedi newid yw polisi'r Llywodraeth, yn eithaf sylweddol, yn yr ychydig wythnosau diwethaf gyda'r datganiad o argyfwng newid yn yr hinsawdd, gwahanol safbwyntiau a wnaed gan y Gweinidog ar aer glân, er enghraifft, mae gennym ni lleihau carbon y prynhawn yma, ac arwyddion o ddeddfwriaeth yn y dyfodol a allai gael ei chyflwyno yn ystod y ddwy neu dair blynedd nesaf. Sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda bwrdd y fargen ddinesig i sicrhau bod nodau ac uchelgeisiau'r hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ceisio ei gyflawni drwy ei chynigion deddfwriaethol a'i safbwyntiau polisi yn hysbysu'r penderfyniadau ar lefel bwrdd y fargen ddinesig, a fydd, yn amlwg, yn gyfrifol am weithredu llawer o hyn ar lawr gwlad, yn enwedig o ran prosiectau adfywio ac adnewyddu?

Llywydd, a gaf i adleisio'r pwynt y mae Hefin David ac Andrew Davies wedi ei wneud am bwysigrwydd gallu cynghorau i weithio ar draws nid dim ond ffiniau daearyddol ond ffiniau gwleidyddol hefyd? Credaf fod hwnnw wedi bod yn un o gryfderau bargen prifddinas Caerdydd—ei bod wedi cael pleidiau o wahanol argyhoeddiad gwleidyddol a heb un sydd wedi llwyddo i ddod at ei gilydd ar agenda gyffredin. Felly, cytunaf â'r ddau gyfraniad o ran pwysleisio pwysigrwydd hynny. Gellir gweld y cyfraniad y gall y fargen ei wneud o ran y newid yn yr hinsawdd mewn cyfres o gamau y mae eisoes yn eu cymryd. Cyfeiriais at y rhaglen metro a mwy gwerth £30 miliwn y mae'r fargen ddinesig wedi ei chytuno, ac mae hynny'n golygu trafnidiaeth integredig yn ogystal â mathau newydd o drafnidiaeth. Mae'n gwneud yn siŵr bod pobl yn gallu gwneud defnydd mor hawdd â phosibl o'r cyfleusterau trafnidiaeth gyhoeddus yr ydym ni fel Llywodraeth Cymru a'r gwahanol awdurdodau lleol yn eu cefnogi yn eu hardaloedd. Mae hefyd yn golygu, i ddychwelyd at gwestiwn Hefin David, pwyslais newydd ar adeiladu a safonau adeiladu mewn datblygiadau newydd. Rydym ni'n gwybod, fel Llywodraeth ac fel cenedl, bod gennym ni her wirioneddol o ran ôl-ffitio tai a adeiladwyd yn y gorffennol heb gydymffurfio â'r safonau cywir, a lle, er mwyn sicrhau niwtraliaeth garbon, y mae'n rhaid i ni fynd yn ôl a chyflwyno mesurau newydd yno. Ni allwn fforddio bod yn adeiladu heddiw y genhedlaeth nesaf o dai y bydd angen eu hôl-ffitio yn y dyfodol. Mae gwaith cabinet y fargen ddinesig o wneud yn siŵr bod y gwaith y mae'n ei wneud ym maes tai a chynllunio yn adeiladu tai a fydd yn para ar gyfer y dyfodol ac yn chwarae eu rhan i fynd i'r afael â'r newid yn yr hinsawdd yn rhywbeth yr wyf i'n siŵr y byddan nhw'n ymwybodol iawn ohono.