Part of the debate – Senedd Cymru am 4:26 pm ar 26 Mehefin 2019.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Codaf i siarad fel hyrwyddwr rhywogaeth y llysywen Ewropeaidd, sy'n greadur hynod o brydferth. Mae gwaith rhagorol yn cael ei wneud gan grwpiau yn fy etholaeth, gan gynnwys Salmon and Trout Conservation Cymru ac Ymddiriedolaeth Afonydd De-ddwyrain Cymru, gyda chefnogaeth rhai o bysgotwyr Merthyr a Cyfoeth Naturiol Cymru, i geisio adfer ein stociau llyswennod.
Yn 2018, rhyddhawyd llyswennod Ewropeaidd gennym i lyn Cyfarthfa ym Merthyr Tudful. Cafodd y llyswennod penodol hyn eu magu mewn tanciau yn Ysgol Gynradd Trelewis, a ddoe gwnaethom yr un peth ar lyn Taf Bargoed ar safle hen gloddfa ddrifft Trelewis. Mae'r prosiect cadwraeth hefyd yn cynnwys cael gwared ar rwystrau, fel coredau, o'n hafonydd fel y gall llyswennod fudo'n haws. Mae'r llysywen Ewropeaidd yn greadur rhyfeddol, ond fel y gwelodd rhai ohonoch efallai ar raglen Countryfile yn ddiweddar, mae'n wynebu amrywiaeth o fygythiadau, gan gynnwys smyglo i Asia, lle mae'r llysywen yn ddanteithfwyd arbennig. Mae bywyd llyswennod Ewropeaidd yn dechrau fel wyau ym môr Sargasso ger Bermuda ac maent yn treulio 18 mis yn arnofio ar gerhyntau cefnforol tuag at arfordiroedd Ewrop a Gogledd Affrica. Maent yn mynd i mewn i afonydd a llynnoedd ac yn treulio rhwng pump ac 20 mlynedd yn bwydo ac yn tyfu i fod yn llyswennod aeddfed. Yna, maent yn dychwelyd i'r môr ac yn nofio 3,000 milltir am dros flwyddyn yn ôl i silio ym môr Sargasso.
Fel hyrwyddwr y rhywogaeth, hoffwn ddiolch i'r grwpiau, gwirfoddolwyr, ysgolion a'r canolfannau addysg lleol hynny sydd bellach yn helpu gyda'r dasg bwysig hon o achub y llyswennod Ewropeaidd. Yn y Siambr hon, gwn y gall fod peth anghytuno ynghylch yr UE, ond rwy'n siŵr y gall pob un ohonom fod yn gytûn yn ein cefnogaeth i ddiogelu dyfodol y llysywen Ewropeaidd.