Part of the debate – Senedd Cymru am 4:44 pm ar 9 Gorffennaf 2019.
Diolch yn fawr iawn. Ynglŷn â'r un diwethaf, yr hyn yr ydym yn bwriadu ei wneud—yn fy natganiad yn ddiweddar iawn ynglŷn â llywodraethau lleol yn gweithio'n rhanbarthol, dywedais ein bod yn cyflwyno cyfrwng newydd ar gyfer gweithio'n rhanbarthol i lywodraeth leol yn y Bil hwnnw, ac mae hynny'n rhywbeth a elwir yn gyd-bwyllgor statudol. Nid yw'r gair 'statudol' yn golygu gorfodol; y cyfan y mae'n ei olygu yw bod gan y pwyllgor endid cyfreithiol yn ei rinwedd ei hun—gall gyflogi ei staff yn uniongyrchol ac ati. Mae'n gyfrwng perffaith ar gyfer y math hwn o ddatblygu economaidd a defnydd tir oherwydd mae'n caniatáu i ni gronni'r adnoddau dynol prin sydd mewn gwirionedd wrth wraidd y broblem hon. Gan fod awdurdodau lleol wedi wynebu cyni yn ystod y naw mlynedd diwethaf, maen nhw wedi colli llawer o'r sgiliau dewisol a arferai fodoli yn yr awdurdod lleol o ran negodi cytundebau 106, sgiliau'r gorchymyn prynu gorfodol, y sgiliau rheoli tir—maen nhw wedi colli'r rheini o reidrwydd gan eu bod wedi canolbwyntio ar y dyletswyddau statudol mawr. Felly, bydd hyn yn eu galluogi nhw i gael eu cyflogi'n rhanbarthol a hefyd i ddal y tir yn rhanbarthol fel na fydd gennym ni broblemau o ran ffiniau. Rydym yn edrych ar ffyrdd y gallwn eu defnyddio i roi tir Llywodraeth Cymru yn rhan o hynny drwy gyfrwng rhyw fath o adran dir. Mae angen inni edrych ar y ddeddfwriaeth ar gyfer hynny, oherwydd bydd pawb sy'n cyflwyno eu tir eisiau rhywfaint o lais yn y ffordd y caiff y datblygiad ei wneud. Ond dyna holl fwriad y trefniant rhanbarthol hwnnw—er mwyn sicrhau bod gennym ni reolaeth ddemocrataidd dros yr hyn sydd, i bob diben, yn drefniant tir rhanbarthol, i gyflogi'r adnoddau dynol prin. Yr adnoddau dynol prin hynny yw gwir graidd hyn.
Mae hefyd yn caniatáu inni siarad yn rhanbarthol am, er enghraifft, cymorth grant, gwahanol ffyrdd o ddyrannu gwahanol fathau o gymorth grant, yn dibynnu ar beth yw'r datblygiad ac ati. Ac rydym yn awyddus iawn i awdurdodau lleol symud oddi wrth werthu eu tir i ddatblygwyr yn unig er mwyn codi tai, a bod yn hytrach ag elfen o berchnogaeth yn y tir hwnnw a chael rhan o'r cynnydd yn y gwerth tir a gewch o ddatblygu'r tir, felly mae'r gwasanaeth cyhoeddus yn cadw gwerth y tir, y cynnydd hwnnw. Felly, mae'n ymwneud yn fawr â chadw'r mathau hynny o gynnydd mewn gwerth ar gyfer y dyfodol mewn datblygiad cymysg o'r math hwnnw.
Rydych chi'n hollol gywir, Dawn, fod yr holl fater ynghylch yr economi sylfaenol yn greiddiol yn hyn o beth. Felly, rydym yn gobeithio defnyddio busnesau bach a chanolig pan fo'n bosib. Rydym yn awyddus i weld a fydd rhai awdurdodau lleol yn gwneud hynny â llafur uniongyrchol hefyd, pan fo hynny'r unig ffordd o wneud hynny. A byddwn yn ceisio defnyddio cyfrifon banc prosiect, sy'n nodwedd o gaffael yng Nghymru, er mwyn sicrhau ein bod yn llyfnhau'r llif arian i adeiladwyr bychain na fydden nhw efallai'n gallu darparu fel arall. Ond rwy'n awyddus iawn i wneud yn siŵr ein bod yn llunio cyfres o fesurau i sicrhau bod adeiladwyr bach yn gallu darparu—hyd yn oed os na allan nhw wneud safle cyfan, pa un a allan nhw wneud rhannau bach o'r safle hwnnw—er mwyn sicrhau ein bod yn cadw'r sgiliau yn yr economi y mae eu dirfawr angen arnom ni.