Part of the debate – Senedd Cymru am 4:47 pm ar 9 Gorffennaf 2019.
A gaf i groesawu datganiad y Gweinidog? Mae gennym ni lawer o bobl sy'n ddigartref ac yn byw ar y stryd. Gweinidog, gwelsom nifer ohonyn nhw wrth adael Eglwys y Santes Fair ym mis Rhagfyr ar ôl bod i gyngerdd yr elusen i'r digartref, Crisis. Fodd bynnag, mae gennym ni lawer iawn mwy o bobl yn cysgu ar soffa, yn byw mewn llety gorlawn, ac eraill yn byw mewn cartrefi oer a llaith nad ydyn nhw'n ddiogel rhag y gwynt a'r glaw. Cytunaf â'r Gweinidog nad oes gennym ni ddigon o dai cymdeithasol. A yw'r Gweinidog yn cytuno â mi fod arnom ni angen llawer mwy o dai cyngor wedi'u hadeiladu, ar lefel y 1950au a'r 1960au?
Ac mae'n rhaid i ni gofio hefyd, yn y 1950au a'r 1960au, eu bod yn defnyddio concrit cyfnerthedig wedi ei rag-gastio er mwyn creu rhywfaint ohonyn nhw oddi ar y safle. Rydym ni hefyd yn gwybod, wrth gwrs, eu bod wedi cyflwyno safon Parker Morris, a oedd yn gosod safon uchel iawn ar gyfer tai cymdeithasol. A oes gan y Gweinidog ddiddordeb mewn gosod safon o'r fath eto, nid Parker Morris o reidrwydd, gan fod hwnnw'n perthyn i'w gyfnod, ond yn sicr y safon y mae'n rhaid i bob landlord cymdeithasol—cymdeithasau tai a chynghorau—ei chyrraedd wrth adeiladu? Gwelodd y 1950au a'r 1960au gynnydd mawr mewn codi tai cyngor hefyd. Yr hyn a wnaeth hynny oedd rhyddhau tai cost isel a oedd gynt yn cael eu rhentu'n breifat ar gyfer perchen-feddiannaeth. Y broblem i'n pobl ar gyflogau cymharol isel wrth brynu tŷ nawr yw bod yr holl dai hynny sy'n addas iddyn nhw, i gyd wedi'u bachu gan landlordiaid am £50,000, £60,000 mewn rhannau o'm hetholaeth, ac wedi'u gosod am rent o £400, £500 y mis. Chwedeg mil o bunnau, enillion o £6,000 y flwyddyn—yn ariannol, i'r rhai sy'n gwneud hyn, mae'n dda iawn. Ond yr hyn y mae'n ei wneud yw atal pobl, ar gyflogau cymharol arferol, a fyddai fel arall yn gallu prynu tŷ yn Hafod neu Glandŵr neu Blas-marl neu St Thomas ond nawr nid ydyn nhw'n gallu gwneud hynny bellach am fod landlordiaid yn eu bachu mewn niferoedd mawr. Felly, os cynyddwn ni dai cyngor, oni fydd hynny'n cynyddu perchen-feddiannaeth, gan y bydd y tai sydd yn cael eu rhentu'n breifat ar hyn o bryd yn dychwelyd i fod yn dai perchen-feddiannaeth?
Os caf i orffen gyda hyn, rwy'n hanu o Blas-marl—mae wedi mynd drwy'r cyfnodau i gyd, ac mae'n debyg bod pobl eraill wedi byw mewn ardaloedd tebyg iawn. Yn y 1950au a'r 1960au, roedd bron pob un yn rhentu'n breifat. Yna, ar ddiwedd y 1960au, 1970au a'r 1980au daeth yn ardal berchen-feddiannaeth yn gyfan gwbl. Ac yna, o'r 1990au ymlaen, maen nhw wedi cael eu prynu gan landlordiaid—rhai ohonyn nhw'n byw filltiroedd i ffwrdd. Mae rhywun yn byw yn Basingstoke yn berchen ar chwe thŷ mewn un stryd. Mae hynny wedi dileu'r cyfle i bobl leol brynu. Felly, onid yr ateb yw cynyddu nifer y tai cyngor, sy'n sefyllfa lle mae pawb yn ennill o ran perchnogaeth breifat cost isel gan sicrhau hefyd bod gan bawb dŷ digon da?