Part of the debate – Senedd Cymru am 3:47 pm ar 10 Gorffennaf 2019.
Mae'n swnio'n debyg i farchnad i mi, Ddirprwy Lywydd, ac mae hynny'n iawn. Mae gan yr Aelod berffaith hawl i arddel y gwerthoedd hynny’n sail i'w ymagwedd at bolisi addysg. Mae hynny'n hollol iawn. Realiti byw yn ein gwlad, Mark—realiti byw yn y wlad hon—yw nad yw plant yn gallu symud o gwmpas—[Torri ar draws.] Y realiti yw bod angen i bob ysgol fod yn ysgol leol dda heb allu cael sefyllfa lle mae rhieni sy'n gallu fforddio symud i'r dalgylchoedd cywir yn gallu gwneud hynny. Mae angen i bob ysgol fod yn ysgol dda waeth ble maent wedi’u lleoli. Ac nid ydym yn helpu ysgolion i wneud cynnydd drwy beri iddynt gystadlu â’i gilydd.
Hanfod y mater yw hunanwerthuso trylwyr a pharhaus ar gyfer pob haen o'r system addysg yn hytrach nag athrawon yn cadw'r hyn sy’n arferion da yn eu hysgolion oddi wrth ysgolion eraill. Mae angen i ni agor hynny a rhannu'r arferion da hynny, ac nid ydych yn gwneud hynny os ydych yn creu system farchnad lle mae ysgolion yn cystadlu yn erbyn ei gilydd, a lle mae hunan-fudd i'w gael o beidio â rhannu'r arferion da hynny.
Nawr, mae angen i ni ddefnyddio'r targedau hyn hefyd, ynghyd â deialog broffesiynol, i gefnogi dysgu a gwella, ymwreiddio cydweithredu, fel y dywedais, adeiladu ymddiriedaeth yn ein proffesiwn, hybu hunanwella a chodi safonau i'n holl ddysgwyr. Bydd atebolrwydd allanol yn parhau i fod yn un o nodweddion ein system, ond byddwn yn darparu mwy o annibyniaeth i ysgolion hunanwella a datblygu targedau go iawn sy'n cyfrannu at y gwaith o wella ansawdd addysg mewn ysgolion a safonau cyflawni eu dysgwyr sy'n benodol i'w hanghenion yn eu hysgolion.
Bydd y gofyniad i gyrff llywodraethu ysgolion osod targedau mesur perfformiad yng nghyfnod allweddol 4 yn cael ei ddileu er mwyn cynyddu nifer y targedau amhenodol sy'n rhaid eu gosod, yn seiliedig ar werthusiad ysgolion. Felly, mewn gwirionedd, rydym yn gofyn iddynt osod mwy o dargedau nag y maent yn eu gosod ar hyn o bryd, ond bydd ganddynt ryddid i fyfyrio ar eu perfformiad eu hunain a barnu lle mae angen iddynt wneud gwelliannau. Mae ein cynlluniau'n ymwneud â sicrhau bod y ffordd rydym yn asesu perfformiad ysgolion yn cynrychioli perfformiad yr ysgol yn ei chyfanrwydd a byddwn yn ymddiried mwy yn ein haddysgwyr proffesiynol sydd yno bob dydd yn ein hystafelloedd dosbarth a'r rheini sy’n arwain ein hysgolion i nodi'r materion sydd bwysicaf iddynt hwy yn eu cyd-destun lleol.
Gofynnaf i'r Aelodau bleidleisio yn erbyn y cynnig heddiw a pheidio â chymryd cam yn ôl ar gam pwysig, ymarferol yn y gwaith o helpu i sicrhau'r newid diwylliannol y credaf fod ei angen yn ein hysgolion yn y pen draw, ac y bydd ei angen er mwyn cyflawni cenhadaeth ein cenedl. Rwy’n derbyn y pwynt a wnaeth Suzy Davies ynglŷn â gweithdrefnau. Rwy'n fwy na pharod i ystyried y ffordd rydym yn cyflawni'r gweithdrefnau hynny yng nghyd-destun yr adran addysg, ac rwy'n siŵr y bydd fy nghyd-Aelodau yn y Llywodraeth ehangach yn myfyrio ar y pwyntiau a wnaed heddiw. Nid yw'r weithdrefn wedi bod yno i osgoi craffu, ond byddaf yn ystyried hynny gydag unrhyw ddeddfwriaeth neu reoliadau pellach y byddwn yn eu cyflwyno yn yr adran addysg.