Part of the debate – Senedd Cymru am 5:20 pm ar 10 Gorffennaf 2019.
Nid ydym o blaid diddymu'r Cynulliad.
Nawr, ar y pwynt iaith, cawsom ymgynghoriad, ac mae memorandwm esboniadol y Llywydd yn dweud wrthym fod 53 y cant yn credu bod yr enw 'Senedd' yn disgrifio'n dda yr hyn y mae'r sefydliad hwn yn ei wneud. Nid yw'r memorandwm esboniadol yn dweud wrthym fod yr ymgynghoriad wedi dangos—neu nid wyf wedi darllen ynddo, ac rwyf wedi edrych yn weddol ofalus—fod 73 y cant o'r ymgynghoriad wedi dweud y dylem gael ein galw'n 'Welsh Parliament'. Ac yn Neddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012—mae'n datgan y bydd gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru ddwy iaith swyddogol, sef y Gymraeg a'r Saesneg, ac y dylid eu trin yn gyfartal. Nid yw hynny'n wir yn y Bil fel y mae ar hyn o bryd. Rhoddir blaenoriaeth i 'Senedd' dros 'Welsh Parliament', ac mae'r fersiwn Saesneg o'r Bil yn dweud 'Senedd' yn hytrach na 'Welsh Parliament'. Credaf fod hynny'n anghywir, a chredaf ei fod yn peri pryder gwirioneddol nad yw pobl allan yno yn ymgysylltu cymaint ag y byddem yn ei hoffi â'r lle hwn. Ac mae arnaf ofn fod hynny'n fwy gwir ymysg pobl nad ydynt yn siarad Cymraeg na'r rhai sy'n gwneud hynny.
Cyfeiriaf yn unig at y sylw arweiniol ar yr ymgynghoriad a gynhaliwyd gennym mewn perthynas ag a ddylem gael enw uniaith Gymraeg:
Dylid cymryd gofal mawr i sicrhau ei fod yn adlewyrchu holl boblogaeth Cymru yn hytrach na pharhau i atgyfnerthu'r canfyddiad o'r Senedd fel rhywbeth ar gyfer elît sy'n siarad Cymraeg.
Rwy'n gresynu bod y Bil wedi cael ei gyflwyno yn y ffordd a wnaethpwyd.
O ran mesurau eraill sydd gennym, dywedodd y Llywydd yn ei haraith fod yr Aelodau yn gyffredinol eisiau adeiladu perthynas newydd â'r Comisiwn Etholiadol. Nid ydym eisiau gwneud hynny. Rydym o'r farn nad yw'r Comisiwn Etholiadol yn sefydliad effeithiol na chryf. Rydym yn pryderu nad yw'n dilyn y broses briodol ac nad yw'n gweithredu'n deg. Yn wir, buaswn yn cysylltu fy hun â sylwadau'r Heddlu Metropolitanaidd am y Comisiwn Etholiadol, sylwadau a wnaethant yn ddiweddar, ac nid wyf wedi fy argyhoeddi y byddai cael pwyllgor Llywydd yma, ynghyd â'r problemau a nodwyd gan Aelodau eraill, o gymorth gyda'r Comisiwn Etholiadol a'i safbwynt. Credwn fod angen rhywbeth yn ei le. Mae'n ddrwg gennym fod y rhan fwyaf o'r Bil hwn—nid ydym yn cefnogi dwy o'r elfennau allweddol a nifer o'r diwygiadau eraill. Felly, byddwn yn pleidleisio yn erbyn yr egwyddorion cyffredinol heddiw.