6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ffigurau cyflogaeth Llywodraeth Cymru? OAQ54270

Ddiwedd mis Mehefin, roedd Llywodraeth Cymru yn cyflogi nifer staff cyfwerth â 5,251 o staff llawn amser. Cyhoeddir ffigurau ar nifer y staff a gyflogir yn gyfnodol ar wefan Llywodraeth Cymru.

Wel, diolchaf i'r Prif Weinidog am ei ateb, ond wrth ateb cwestiwn tebyg a ofynnais yr wythnos diwethaf, dywedasoch fod gan Gymru lefelau cyflogaeth uwch nag erioed, y diweithdra isaf erioed a'r nifer uchaf erioed o bobl mewn gwaith. Er fy mod i'n croesawu'r sylwadau hyn fel ag y maen nhw, pan wnaethom ni ddadansoddi'r ffigurau y tu ôl i'ch datganiad, mae'n ymddangos nad yw'r darlun mor gadarnhaol â'r hyn yr ydych chi'n ei honni yn wreiddiol. Mae'n ymddangos bod y rhan fwyaf o'r swyddi newydd sy'n cael eu creu naill ai yn y sector cyhoeddus neu'r trydydd sector. Ac, unwaith eto, os byddwn ni'n dadansoddi'r rhai sy'n cael eu creu yn y sector preifat, rydym ni'n gweld mai naill ai gweithwyr asiantaeth neu, yn waeth fyth, gweithwyr contractau dim oriau ydyn nhw. Bu anghydbwysedd yng Nghymru ers amser maith o ran bod y sector cyhoeddus yn llawer rhy fawr i'r sector preifat ei gynnal. A allai'r Prif Weinidog ddweud wrthym ni pa fesurau y mae'n eu rhoi ar waith i unioni'r orddibyniaeth hon ar dwf gweithlu'r sector cyhoeddus ac i gynyddu swyddi da, sy'n talu'n dda, yn y sector preifat?

Wel, Llywydd, ni wnaf i ymuno yn yr hen fantra hwn o 'preifat da, cyhoeddus drwg'. Nid yw'n wir ac ni fu ganddo hygrededd yma yng Nghymru nac ar lawr y Cynulliad hwn erioed. Ond mae'r Aelod yn ffeithiol anghywir beth bynnag. Mae'r twf mewn cyflogaeth yng Nghymru yn dod i raddau llawer mwy o gyflogaeth yn y sector preifat nag y mae o gyflogaeth yn y sector cyhoeddus. Mae'n gwbl anghywir yn yr hyn y mae wedi ei ddweud yn y fan yma y prynhawn yma. Dyna o ble mae'r twf mewn cyflogaeth yng Nghymru wedi dod. Mae hefyd yn anghywir wrth ailadrodd yr hen honiad blinedig hwnnw nad yw'r swyddi sy'n cael eu creu yng Nghymru yn swyddi gwerth eu cael. Mae mwy na hanner y swyddi a grëwyd yng Nghymru yn ystod y degawd diwethaf wedi bod yn y tri dosbarth galwedigaethol uchaf. Felly, mae'r syniadau hen a blinedig dros ben hyn bod economi Cymru wedi ei gorbwyso o blaid y sector cyhoeddus—nid yw hynny'n wir. Mae gennym ni sector cyhoeddus bywiog sy'n gweithredu o amgylch gweithgarwch sector preifat, ac mae mwy o dwf mewn swyddi preifat na swyddi cyhoeddus. Mae'r swyddi sy'n cael eu creu wedi eu canolbwyntio ymhlith swyddi sy'n talu'n well, nid y swyddi sy'n talu waethaf. Dyna wirionedd economi Cymru, ac nid yw'r darlun truenus y mae ef yn ei gyfleu ohoni yn wir o gwbl.

Yn y Rhondda, lle mae gennym ni broblem ystyfnig gyda thangyflogaeth yn ogystal â diweithdra, mae cwmni cydweithredol newydd ei ffurfio o weithwyr dillad medrus iawn, a gyflogwyd gynt gan Burberry, sy'n gobeithio gwneud rhywbeth ynglŷn â hynny. Arweiniwyd y grŵp hwn i gredu y byddai arian Llywodraeth Cymru ar gael iddyn nhw ar gyfer buddsoddiad cyfalaf fel y gallen nhw sefydlu ac, fel archeb cyntaf, gwneud y gwisgoedd presennol a newydd ar gyfer Trafnidiaeth Cymru. Cafodd y cynnig hwn gefnogaeth undeb yr RMT yng Nghymru, ond am ryw reswm mae Llywodraeth Cymru wedi oeri'n sydyn. Roedd y cyfnod oeri hwn yn cyd-daro ag ymrwymo tua £1.5 miliwn i Lynebwy, lle nad oes unrhyw weithwyr â'r sgiliau penodol hyn. Mae cwmni cydweithredol Burberry Treorci wedi cael gwybod y gallai fod rhywfaint o arian ar gael iddyn nhw yn y dyfodol o hyd, ond nid oes unrhyw addewidion ac nid oes unrhyw sicrwydd. Ar ôl y brwdfrydedd cychwynnol, mae'r bobl hyn wedi cael eu gadael yn y tywyllwch. Prif Weinidog, pa sicrwydd allwch chi ei roi i'r cwmni cydweithredol hwn ynghylch cyllid a chontractau yn y dyfodol? A wnewch chi a Gweinidog yr economi gytuno i gyfarfod â'r cwmni cydweithredol hwn cyn gynted â phosibl er mwyn gwireddu eu gobeithion realistig? Rwy'n argyhoeddedig y gallai hwn nid yn unig fod yn gyfle cyffrous i'r Rhondda, ond y gallai yn y dyfodol hefyd gyfrannu'n helaeth at economi Cymru a bod yn gyflogwr tra sylweddol yn y pen draw. Felly, a wnewch chi adfywio eich brwdfrydedd gwreiddiol tuag at y prosiect hwn?

Llywydd, rwy'n ymwybodol o syniad cydweithredol y gweithwyr dillad, ac rwy'n adnabod rhai o'r bobl sydd wedi bod wrth wraidd datblygu'r syniad. Felly, mae'r achos cadarnhaol drosto yn un yr wyf i'n credu bod yr Aelod yn ei wneud yn briodol. Rwy'n credu ei bod hi'n drueni ei bod hi'n mynd ymlaen wedyn i geisio gwahanu pobl sydd dan anfantais drwy geisio gwneud cyferbyniad rhwng un rhan o Gymru a rhan arall. Nid dyna'r ffordd o ddatblygu cefnogaeth i'r syniad hwn. Nid wyf i'n ymwybodol fy hun yn uniongyrchol o unrhyw oeri ar ran Llywodraeth Cymru yn ein cefnogaeth i'r syniad o gwmni cydweithredol y gweithwyr dillad. Byddaf yn cael trafodaethau pellach gyda chyd-Weinidogion, wrth gwrs, er mwyn cael gwybod beth yw'r sefyllfa ddiweddaraf ynglŷn ag ef. Os yw'r cynllun yn werth ei gefnogi, byddwn yn sicr eisiau ei gefnogi, ac ni fyddwn yn ei gefnogi ar y sail ei bod yn gystadleuaeth rhwng y gweithwyr hynny a gweithwyr mewn mannau eraill yng Nghymru.