2. A wnaiff y Dirprwy Weinidog ddatganiad am ymdrechion Llywodraeth Cymru i hyrwyddo cydraddoldeb yn Nwyrain De Cymru? OAQ54283

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i greu cymdeithas lle y gwerthfawrogir ac y perchir amrywiaeth, lle nad yw pobl yn wynebu gwahaniaethu a rhagfarn, a chymdeithas lle gall pawb gymryd rhan, ffynnu, a chael y cyfle i gyflawni eu potensial, ledled Cymru gyfan.

Diolch am eich ymateb. Efallai eich bod yn ymwybodol bod y penderfyniad i gau canolfan hamdden Pontllanfraith wedi ei wrthdroi'n ddiweddar, ar y sail bod Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili wedi methu ag ystyried effaith y cau ar bobl ddifreintiedig yn yr ardal yn rhan o'i ddyletswydd cydraddoldeb. Gweinidog, a fyddech chi'n cytuno bod y cyngor wedi methu yn ei ddyletswyddau ar gyfer pobl ddifreintiedig yn hyn o beth, ac a allwch chi ddweud wrthym ni sut y mae eich Llywodraeth chi yn bwriadu sicrhau bod awdurdodau lleol yn cydymffurfio â'u dyletswyddau yn gysylltiedig â chydraddoldeb yn y dyfodol?

Mae pwynt ehangach i'w ystyried yn y fan yma hefyd, sef bod anghenion pobl sy'n agored i niwed yn cael eu hesgeuluso'n rhy aml oherwydd nad yw eu lleisiau'n cael eu clywed ac oherwydd pwysau a achosir gan gyni. Mae'n rhy hawdd iddyn nhw ddisgyn i'r bylchau mewn gwasanaethau pan na eir ar drywydd atgyfeiriadau a phan nad yw gwasanaethau'n siarad â'i gilydd. Pan fo pobl yn agored i niwed, boed nhw'n dioddef camdriniaeth, yn bobl sy'n gaeth i alcohol neu gyffuriau, pobl sy'n ddigartref neu'n gyn-filwyr y lluoedd arfog, mae'n effeithio ar bob agwedd ar eu bywydau. Felly, Gweinidog, a wnewch chi ddweud wrthyf i pa waith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gryfhau llwybrau atgyfeirio i bobl yn y sefyllfaoedd ansicr hyn er mwyn lleihau nifer yr achosion sy'n diflannu oddi ar y llyfrau?

Wel, rwy'n falch eich bod chithau hefyd, Delyth, yn cydnabod effaith cyni. Wrth gwrs, mae hynny'n cael effaith enfawr o ran gallu awdurdodau lleol nid yn unig i gynnal gwasanaethau hanfodol fel ein gwasanaethau hamdden, ond hefyd o ran cyfleoedd i ddatblygu gwasanaethau gyda chymorth gan Lywodraeth Cymru. Rwy'n credu eich bod yn codi materion pwysig am gydraddoldeb a hawliau dynol oherwydd mae gennym ni gynllun cydraddoldeb strategol sy'n edrych tuag at ganlyniadau. Mae'n ymwneud â'r canlyniadau cydraddoldeb y mae angen i ni eu cyflawni. Ond hefyd mae gennym ddyletswyddau cydraddoldeb yn y sector cyhoeddus y mae'n rhaid i bob awdurdod lleol hefyd eu hystyried a chydymffurfio â hwy, ac, mewn gwirionedd, rydym ni'n ceisio cryfhau canlyniad y dyletswyddau hynny ar awdurdodau lleol oherwydd bod yn rhaid iddyn nhw sicrhau eu bod yn diwallu anghenion ein pobl mwyaf agored i niwed, ond yn enwedig y rhai hynny â nodweddion gwarchodedig. Felly, mae hwn yn fater lle mae'n rhaid inni, wrth gwrs, weithio ar y cyd â'n hawdurdodau lleol, gan gydnabod y pwysau sydd arnyn nhw, ond hefyd sicrhau bod lleisiau pobl, yn enwedig y rhai hynny sydd fwyaf agored i niwed, yn cael eu clywed.

Dirprwy Weinidog, o ran y bwlch cyflog rhwng y rhywiau, mae'n ffaith nad yw menywod yn cael eu cynrychioli'n ddigonol mewn lleoliadau prentisiaethau mewn diwydiannau sy'n talu'n well yng Nghymru. Yn 2016-17, mewn rhaglenni adeiladu a pheirianneg, dim ond 360 o brentisiaid oedd yn fenywod o'u cymharu ag 8,330. Pa drafodaethau y mae'r Dirprwy Weinidog wedi eu cael gyda'i chydweithwyr i fynd i'r afael â'r bwlch cyflog rhwng y rhywiau drwy annog mwy o fenywod i gymryd prentisiaethau yn y busnesau a'r sectorau hyn? Rydych chi newydd sôn am y canlyniad yn eich plaid chi, ond beth yw'r ddyletswydd? Nid ydych chi wedi cyflawni'r ddyletswydd i wneud yn siŵr bod cydbwysedd rhwng y rhywiau yn y sector cyflog yn cael ei gyflawni gan y Blaid Lafur.

Yn amlwg, mae Deddf Cydraddoldeb 2010 yn darparu'r dyletswyddau penodol hynny i sicrhau ein bod yn amddiffyn pawb rhag gwahaniaethu ac mae hynny yn arbennig yn cynnwys mynd i'r afael â'r bwlch cyflog rhwng y rhywiau. Mae'n gyfrifoldeb ar—. Mae'r dyletswyddau penodol sydd o dan y Ddeddf yn sicrhau bod yn rhaid i ni edrych ar y dyletswyddau penodol hynny yn enwedig y bwlch cyflog rhwng y rhywiau, ond fe fyddwn i'n dweud hefyd bod y bwlch cyflog rhwng y rhywiau yn rhywbeth sy'n ymwneud â sicrhau bod gennym ni'r data am y gwahaniaethau mewn cyflog rhwng y rhywiau, a bod gennym gynllun gweithredu ar y bwlch cyflog rhwng y rhywiau. Ac rwy'n credu hefyd bod yn rhaid i ni gydnabod y ceir hefyd fylchau cyflog y mae angen i ni fynd i'r afael â nhw o ran ethnigrwydd ac anabledd, ac rydym ni'n ystyried ffyrdd y gallwn ni fynd i'r afael â'r rheini hefyd. Ond mae'n bwysig bod ein dyletswyddau sy'n benodol i Gymru o ran y Ddeddf cydraddoldeb yno i sicrhau ein bod ni'n mynd i'r afael â'r materion hyn, bod gennym ni asesiadau o'r effaith ar gydraddoldeb, bod gennym ni gydraddoldeb yn yr wybodaeth am gyflogaeth, a'n bod yn ei chyhoeddi. Ac fe gwrddais i â'r holl awdurdodau lleol yr wythnos diwethaf i bwysleisio pwysigrwydd y ddyletswydd honno a'r cyfrifoldeb hwnnw.