1. A wnaiff y Dirprwy Weinidog ddatganiad am gyflawni Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015? OAQ54288

Yn gynharach heddiw cyhoeddais adroddiad ar gyfraniad Cymru at ymdrechion byd-eang i weddnewid y byd ar gyfer pobl, y blaned a ffyniant. Roedd hyn yn adlewyrchu pwysigrwydd ein Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol wrth ysgogi'r newid hwn yng Nghymru a thu hwnt.

Diolch am yr ateb yna, Gweinidog. Rwy'n siŵr y byddwch chi'n ymwybodol bod nifer y tafarndai ledled Cymru yn gostwng. Yn aml iawn, wrth gwrs, mae'r dafarn leol yn gweithredu fel canolfan gymunedol, lle i bobl gyfarfod a chael sgwrs. Gall swyddogaeth y dafarn leol fod yn ganolog yn aml o ran mynd i'r afael ag unigrwydd ac arwahanrwydd ac o ran creu cymunedau cynaliadwy, cydlynol yn unol â Deddf llesiant cenedlaethau'r dyfodol. Nawr, pan fydd tafarndai'n cau ac yn newid eu defnydd, yn aml at ddibenion preswyl, fel y gwelir gyda thafarn bresennol yn Resolfen, yng nghwm Nedd, mae'r gymuned yn colli ased. A wnaiff Llywodraeth Cymru ymrwymo nawr i edrych ar ddiogelu tafarndai a bwytai, trwy roi cyfle i gymunedau lleol eu cofrestru fel asedau o werth cymunedol, fel sy'n digwydd yn Lloegr, a rhoi cyfle i'r cymunedau hyn gadw'r tafarndai hyn ar agor fel cyfleusterau cymunedol?

Diolch yn fawr, Dai Lloyd. Myfyrdod diddorol ar Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015. Wrth gwrs, mae colli tafarndai yn aml wedi arwain at golli cyfleusterau cymunedol, ac yn wir mae llawer o dafarndai wedi—mae gennyf dafarn yn fy etholaeth fy hun sydd wedi llwyddo, drwy ymdrech gymunedol, i aros ar agor fel canolbwynt pwysig iawn ar gyfer gweithgareddau cymunedol. Ond rwy'n credu y byddwn ni'n sicr yn ymchwilio i'r mater, o ran statws y tafarndai hynny. Rwy'n siŵr bod hyn yn dibynnu ar berchnogaeth, o ran yr adeilad, a rhan y bragdy ynddo. Ond yn sicr, rwy'n credu mai'r pwynt yw bod angen i ni ystyried ein holl gyfleusterau cymunedol, ystyried trosglwyddo asedau cymunedol, sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn, ac edrych, er enghraifft, ar gyfleoedd o'r rhaglen cyfleusterau cymunedol. Ac rwy'n gobeithio y bydd Aelodau ar draws y Siambr wedi gweld fy natganiad ysgrifenedig heddiw, yn dangos sut yr ydym ni wedi buddsoddi mewn nifer o brosiectau cymunedol y gallant hefyd helpu i leihau unigrwydd a sicrhau bod lles yn ein cymunedau.

Janet Finch-Saunders.

Ai rhif un yw hwn?

Ie.

Dim ond gwneud yn siŵr ydw i.

Ydych chi'n barod, Janet Finch-Saunders?

Rwyf yn barod, diolch, Llywydd.

Rydych chi'n ffodus mai hon yw wythnos olaf y tymor.

Mae gan y Ddeddf y nod clodwiw o gyflawni saith nod llesiant ledled Cymru. Mae'r rhain yn cynnwys, wrth gwrs, Cymru o gymunedau cydlynus, sy'n golygu y dylem ni fod â chymunedau sydd â chysylltiadau da. Yn allweddol i hyn, wrth gwrs, mae cludiant cyhoeddus. Er hynny, rwyf i wedi canfod fy hun yn brwydro tair ymgyrch fawr i achub ein gwasanaethau bysiau yn Aberconwy. Felly mae'n ymddangos bod y gogledd mewn gwirionedd yn camu'n bellach o fod â chymuned gydlynus. Mae Comisiynydd Cenedlaethau'r Dyfodol Cymru wedi tynnu sylw at yr angen i Lywodraeth Cymru fuddsoddi mwy mewn cludiant cyhoeddus. Ceir ffeithiau deifiol yn yr adroddiad a gyhoeddodd hi fis diwethaf, gan gynnwys bod gwariant fesul pen ar drafnidiaeth yng Nghymru yn is nag yn Lloegr a'r Alban. A wnewch chi ymrwymo i sicrhau bod mwy o arian ar gael, fel y gallwn ni gyrraedd nod Deddf cenedlaethau'r dyfodol, fel y gallwn ni sicrhau cymunedau cydlynus, ac felly, ar yr un pryd, byddwn yn achub ein rhwydweithiau bysiau lleol, y mae dirfawr angen amdanynt, ond a werthfawrogir yn fawr gan ein cymunedau lleol?

Wel, nid wyf i'n anghytuno o gwbl â Janet Finch-Saunders am bwysigrwydd ein system cludiant cyhoeddus. Roeddwn yn gresynu'n fawr at ddadreoleiddio gwasanaethau bysiau pan oeddwn yn gyn-gynghorydd, a gallwn ni weld yr anhrefn y mae hynny wedi'i achosi—dim cyfeiriad strategol, awdurdodau lleol yn ceisio cyflawni eu swyddogaeth, gan sicrhau'n arbennig fod rhai o'n cwmnïau bysiau, fel Caerdydd a Chasnewydd, er enghraifft, wedi gallu cadw eu gwasanaethau bysiau. Mae'n bwysig bob tro yr ydych chi'n cymryd rhan mewn ymgyrch i achub gwasanaeth, bod yn rhaid i chi hefyd gydnabod bod hyn yn ymwneud â blaenoriaethau. Bob tro y mae Ceidwadwr Cymreig yn dweud, 'A allwch chi roi mwy o arian yn hyn?', byddwn i'n dweud, 'Wel, beth ydych chi'n ei ofyn i'ch Llywodraeth chi yn San Steffan ar ôl 10 mlynedd o gyni?', ac, 'o ble y byddech chi'n cymryd yr arian, Janet Finch-Saunders, er mwyn rhoi mwy o arian i'n gwasanaethau bysiau?' Nawr, rwy'n gwybod bod Comisiynydd Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol wedi gwneud gwaith defnyddiol iawn o ran ein trefniadau system drafnidiaeth, ac wedi cyfrannu, yn benodol, er enghraifft, at ystyriaethau WelTAG, yn ogystal â pholisi cynllunio. Ond mae'n bwysig ein bod ni'n gweld bod ein gwasanaethau bysiau yn rhan o gymunedau cydlynus, wrth ddarparu mynediad i'n cymunedau at waith, at hamdden, ac i frwydro yn erbyn unigrwydd.