4. Datganiad gan y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd: Rhagolygon y Dyfodol ar gyfer Gwariant Cyhoeddus yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:18 pm ar 16 Gorffennaf 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Alun Davies Alun Davies Labour 5:18, 16 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Rhaid imi ddweud, mae hwn wedi bod yn ddatganiad siomedig, braidd, Gweinidog. Gwyddom i gyd fod polisi cyni Llywodraeth y DU wedi bod yn drychinebus i Gymru—mae wedi bod yn drychineb i wariant cyhoeddus—ac rydym ni i gyd yn gwybod ei fod wedi cael effaith ar bobl ledled y wlad hon hefyd, a phobl y mae'r Gweinidog a minnau'n eu cynrychioli. Fodd bynnag, yr hyn nad ydym yn ei wybod, ac, yn anffodus, yr hyn nad ydym yn dal i'w wybod, yw'r hyn y mae Llywodraeth Cymru yn  bwriadu gwneud ynglŷn â hyn. Beth yw ymateb y Llywodraeth? Rydym ni'n disgwyl mwy gan y Llywodraeth, a chredaf fod gennym ni bob hawl i ddisgwyl mwy gan y Llywodraeth na dim ond tynnu ystumiau ar y gwrthbleidiau yma, y Llywodraeth yn San Steffan, ac areithiau yn condemnio'r Torïaid. Yn sicr, mae pobl yn fy etholaeth i eisiau gwybod pam yr ydym ni'n ethol pobl i ddod yma. Rydym ni eisiau cael mwy nag areithiau; rydym eisiau cael mwy na phenderfyniadau.

Rwyf i'n cydnabod y niferoedd y cyfeiriodd hi atyn nhw y prynhawn yma o ran Brexit, ond mae hynny, wrth gwrs, yn atgyfnerthu'r galw a'r angen i weithredu a dull o weithredu gan y Llywodraeth sy'n mynd y tu hwnt i rethreg. Nid ydym yn gwybod dim am y sylfaen drethi sy'n datblygu. Nid ydym yn gwybod dim am ddull Llywodraeth Cymru o fynd ati i erydu'r sylfaen drethi honno o bosib. Nid ydym yn gwybod dim am y dull o weithredu polisi trethiant. Nid ydym yn gwybod dim am ddull Llywodraeth Cymru o fenthyca. Ac nid ydym yn gwybod dim am sut y mae Llywodraeth Cymru yn disgwyl defnyddio cronfa wrth gefn Cymru. Mae gwariant cyhoeddus wedi'i leoli yma yn ogystal ag yn San Steffan bellach ac, fel rhywun sydd wedi ymgyrchu dros ddatganoli ar hyd ei oes fel oedolyn ac wedi ymgyrchu dros gael cyfrifoldeb yn y lle hwn ac nid ar ben arall yr M4 yn unig, mae'n hynod siomedig mai ymateb y Llywodraeth i'r heriau hyn yw beio rhywun arall yn rhywle arall. Mae'n rhaid inni gymryd cyfrifoldeb am y materion hyn yma hefyd.

Gweinidog, clywsom gan y Prif Weinidog mewn datganiad yn gynharach y prynhawn yma nad yw'n bwriadu bwrw ymlaen â'n hymrwymiad yn y maniffesto ar ddiwygio llywodraeth leol. Felly, a ninnau wedi cael ein gadael â model Redwood, llywodraethu cyn datganoli mewn gwlad sydd wedi newid y tu hwnt i adnabyddiaeth, mae gennym nawr y posibilrwydd o wario mwy ar weinyddu system lywodraethu nad oedd yn gweithio pan oedd mwy o arian ar gael i ni yn ystod Llywodraethau Blair yn Llundain. Ac mae hyn yn gofyn am fwy gan Lywodraeth Cymru. Rwyf i eisiau i Lywodraeth Cymru ystyried o ddifrif sut, felly, yn y cyd-destun hwn, yr ydym ni'n mynd i ddiogelu gwasanaethau craidd. A ydym ni'n mynd i ddweud—defnyddiaf hyn fel enghraifft, Gweinidog—ein bod yn mynd i ariannu ysgolion yn uniongyrchol, y byddwn ni'n ariannu ysgolion yn uniongyrchol o Lywodraeth Cymru, neu y byddwn ni'n ariannu ysgolion drwy'r consortia? Oherwydd mae'n fy nychryn bod gennym agenda ddiwygio radical ar gyfer addysg, ond nid oes gennym ni'r arian i dalu athrawon na chynorthwywyr addysgu na staff cynorthwyol mewn ysgolion i gyflawni'r pethau hanfodol.

Felly, nid wyf i'n credu ei bod yn ddigon pell yn y dyfodol i feio'r Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan. Rwy'n derbyn yn llwyr y dadleuon am gyni, wrth gwrs fy mod i; rwyf wedi gwneud areithiau tebyg i'r Gweinidog yn y gorffennol. Ond byddwn yn dweud wrth y Gweinidog, o ran y dyfodol, pan ddaw hi 'nôl o'i thaith cyllideb dros yr haf, rwy'n credu y bydd y Siambr hon yn disgwyl llawer mwy ganddi nag ymosodiad ar Lywodraeth Geidwadol sy'n methu.