5. Datganiad gan y Cwnsler Cyffredinol a'r Gweinidog Brexit: Parodrwydd am Brexit

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:48 pm ar 16 Gorffennaf 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru 5:48, 16 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch, Dirprwy Lywydd. Tybed a allem ni gymryd ennyd i fyfyrio ar y sefyllfa anffodus a rhyfedd yr ydym ni ynddi. Rydym ni'n sôn am barodrwydd ar gyfer gwahanol sefyllfaoedd o ran Brexit, a bydd pob un o'r rhain yn golygu y byddwn yn waeth ein byd nag yr ydym ni nawr. Yn syml rydym ni'n paratoi'n i leihau'r niwed yr ydym yn ei achosi i ni ein hunain. Croesawaf lawer o baratoadau Llywodraeth Cymru, ond mae'n sefyllfa ryfedd yn wir, gan fod paratoi fel arfer yn golygu cynllunio ar gyfer digwyddiad penodol, ond yn lle hynny, mae Llywodraethau yn cael eu gorfodi i ddyrannu adnoddau ar gyfer gwahanol sefyllfaoedd gan wybod y bydd rhywfaint yn cael ei wastraffu.

Mae'r Gweinidog yn sôn am wneud yr amhosib. Mae'n addas, oherwydd mae'n ymddangos ein bod ni mewn byd sydd a'i wyneb i waered, nid yn unig oherwydd ein bod ni'n paratoi am rywbeth na allwn ni ei ragweld, ond hefyd oherwydd bod pob penderfyniad a wneir gan y rhai sydd mewn grym yn San Steffan i'w weld yn awdurdod ar gyfer rhywbeth arall. Galwyd y refferendwm yn 2016 fel ymgais gan David Cameron i dawelu adain Ewrosgeptig ei blaid. Pleidleisiodd pobl yn rhannol ar sail anwiredd, a nawr, bydd polisi tebygol Llywodraeth y DU, o dan Boris Johnson neu Jeremy Hunt, yn cael ei ddylunio i apelio at lai na 160,000 o aelodau'r Blaid Geidwadol a fydd yn ethol ein Prif Weinidog nesaf. Mae cadw'r Blaid Geidwadol gyda'i gilydd wedi dod yn ddrama a berfformiwyd ar y llwyfan rhyngwladol. Efallai y gallwn ddweud, 'As flies to wanton Tories are we in this scenario, they play us for their sport', ond rwy'n gwybod fy Shakespeare, ac nid wyf yn credu y bydd y naill ymgeisydd na'r llall yn datblygu i fod yn gymeriad diwygiedig, rhadlon megis y Brenin Llyr ar ddiwedd y gystadleuaeth hon.

Fel rwyf wedi'i ddweud, rwy'n croesawu'r hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i baratoi ar gyfer ymadawiad trychinebus heb gytundeb—a bydd hynny'n drychinebus—a hoffwn ddiolch i swyddogion sy'n gweithio mor galed ar hyn yn y cefndir. Mae Brexit wedi gwastraffu amser, adnoddau a chyfleoedd anhygoel. Yn ôl adroddiad diweddar gan S&P Global, mae Brexit wedi costio £66 biliwn i economi Prydain mewn ychydig llai na thair blynedd. Dyna £1,000 y pen—nid yw wedi digwydd eto—oherwydd diffyg twf a fyddai wedi'i ddisgwyl fel arall, ar ben yr arian a wariwyd yn uniongyrchol ar baratoi. Byd a'i wyneb i waered yn wir.

O ran y paratoadau ariannol ar gyfer ymadael heb gytundeb, a wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni am unrhyw gynnydd a wnaed o ran ceisio sicrhau cyllid ychwanegol i Gymru petai Brexit heb gytundeb yn cael ei orfodi arnom ni. Pa gynnydd a fu gyda'r trafodaethau a faint ydych chi'n gobeithio ei sicrhau? O ran yr amser sydd gennym ni ar ôl cyn y dyddiad ymadael presennol ar Galan Gaeaf, a wnaiff y Gweinidog roi ei ddehongliad cyfreithiol o'r hyn a fyddai'n digwydd pe na bai'r holl ddeddfwriaeth Brexit berthnasol yn cael ei phasio mewn pryd? Os cawn ein hunain â llyfr statud aneglur neu un yn llawn bylchau, sut bydd hyn yn effeithio ar allu'r lle hwn i weithredu?

Hoffwn groesawu camau i gefnogi dinasyddion yr UE. Mae un o'm hetholwyr sy'n ddinesydd yr UE wedi bod yn byw yn y DU ers 50 mlynedd, ac mae'n bryderus iawn erbyn hyn gan iddi adael i'w phasbort, nad oedd yn un y DU, ddod i ben yn y 1980au ac nid yw'n gallu talu am ddinasyddiaeth y DU. Mae bywydau pobl go iawn yn cael eu troi wyneb i waered, o ddydd i ddydd, gan yr ansicrwydd hwn; mae croeso mawr i unrhyw beth y gallwn ei wneud i'w helpu. Felly, a fyddai'r Gweinidog cystal â rhoi ychydig o fanylion ynghylch sut y mae'r Llywodraeth yn bwriadu ymestyn at y bobl hynny i gynnig cymorth?

Yn olaf, Gweinidog, rydych yn dweud yn eich datganiad, petai etholiad cyffredinol brys yn digwydd; gwnawn bopeth a allwn ni i ddarbwyllo Plaid Lafur y DU i ddiddymu Brexit yn gyfan gwbl. A wnewch chi egluro pwy yw 'ni' yn yr achos hwn? Ai dyna'r Llywodraeth glymblaid Llafur-Democratiaid Rhyddfrydol yng Nghymru, ynteu a yw hyn yn cyfeirio at Lafur Cymru? Mae Llafur y DU wedi datgan yn glir ei bod o blaid refferendwm, cyn belled ag nad yw mewn sefyllfa i gyflawni hynny, ac y bydd yn cyflawni Brexit os ydy hi mewn Llywodraeth. Felly, os bydd eich ymdrechion i newid y sefyllfa honno yn methu, a fydd Llafur Cymru yn sefyll ar faniffesto gwahanol i Lafur y DU, ac os felly, a fyddech yn cymeradwyo torri'n rhydd i fod yn endid ar wahân, fel y gall eich ASau fod o dan chwip gwahanol yn San Steffan, neu a fydd gennym ni sefyllfa lle bydd polisi Llywodraeth Lafur Cymru yn groes i faniffesto'r Blaid Lafur? Rwy'n gofyn am eglurder yn y cyfnod cythryblus hwn.