Part of the debate – Senedd Cymru am 5:56 pm ar 16 Gorffennaf 2019.
A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma? Mae'n cael ei werthfawrogi'n fawr. Rwy'n gwybod ein bod ni wedi dweud yn aml ein bod yn ei glywed o hyd, ond mae'n bwysig ein bod yn parhau i gael y newyddion diweddaraf, yn enwedig mewn byd lle nad yw'r hyn a ddywedwyd ddoe yn ddilys mwyach heddiw, ac mae'n anwadal iawn—nid yn hollol wyneb i waered, ond yn symud yn gyflym iawn, gan newid yn gyflym iawn—ac rwyf hefyd yn gwerthfawrogi'r ffaith nad yw'r sylwadau a wnaed gan y ddau ymgeisydd yn helpu'r sefyllfa honno. Ddoe ddiwethaf, roedd Boris Johnson yn dweud yn glir ei fod, mewn gwirionedd, am i'r backstop gael ei ddileu'n llwyr, felly mae wedi newid ei safbwynt hyd yn oed ar hynny nawr. Ar un adeg 'aildrafod' oedd popeth; nawr 'diddymu' yw hi, ac rydym ni i gyd yn gwybod bod yr Undeb Ewropeaidd wedi dweud yn bendant nad yw hynny'n mynd i ddigwydd, felly rydym yn anelu am sefyllfa o ymadael heb gytundeb, ac rwy'n credu ei fod yn ceisio dod o hyd i esgus i gyfiawnhau ei sefyllfa o ymadael heb gytundeb ar 31 Hydref. Os felly, mae angen inni baratoi ar ei gyfer, oherwydd mae'n amlwg bod rhai materion difrifol y mae'n rhaid i Gymru roi sylw iddyn nhw ar y mater hwnnw.
Mae'n debyg fy mod eisiau gofyn rhai o'm cwestiynau gan ganolbwyntio ar y parodrwydd hwnnw'n llythrennol, gan eich bod wedi tynnu sylw yn eich datganiad at y sefyllfaoedd yr ydym ni'n gweithredu ynddyn nhw, y cyd-destun yr ydym ni ynddo, ac yna symud ymlaen at rai o'r materion yr ydych chi wedi ymdrin â nhw. Ond a gaf i siarad am drwyddedau cludo nwyddau a thrwyddedau cerbydau trymion, er enghraifft? Mae'n un o'r meysydd yr ydym ni wedi siarad amdano o' r blaen. Mae gennym ni lawer o gwmnïau logisteg yng Nghymru; bydd nifer cyfyngedig o drwyddedau ar gael, ac mewn sefyllfa o ymadael heb gytundeb, gallem fod yn wynebu sefyllfa heriol iawn i'r cwmnïau hynny. Pa drafodaethau a ydych chi wedi'u cael gyda Llywodraeth y DU ynghylch dyrannu trwyddedau i gwmnïau o Gymru, er mwyn sicrhau y gallan nhw weithredu petai sefyllfa o ymadael heb gytundeb ar 1 Tachwedd? Hefyd, pa drafodaethau a ydych chi wedi'u cael gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â'r porthladdoedd? Oherwydd, unwaith eto, os bydd hynny'n digwydd, byddwn mewn sefyllfa lle bydd yn rhaid i ni gael rheolaethau ffiniau a rheolaethau rheoleiddiol yn ein porthladdoedd, i edrych ar y sefyllfaoedd. Nid Llywodraeth Cymru sy'n gyfrifol am rai o'r cyfrifoldebau hynny; maen nhw'n gyfrifoldebau Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Ac eto, mewn gwirionedd, Llywodraeth Cymru sy'n gyfrifol am y porthladdoedd, felly pa drafodaethau ydych chi'n eu cael i sicrhau ein bod yn y sefyllfa honno lle nad oes rhaid i ni wynebu problem am nad yw wedi cael ei ystyried?
Soniaf am gyfreithlondeb hynny, oherwydd fe wnaethoch chi sôn nawr am y ddeddfwriaeth frys efallai y bydd angen ei chyflwyno. A ydych chi wedi gwneud unrhyw ddadansoddiad o ran pa fathau a pha feysydd y byddwch yn edrych arnyn nhw? Oherwydd roeddech chi'n dweud bod angen i ni fod yn ymwybodol ohono, ond mae a wnelo hynny nid dim ond â bod yn ymwybodol ohono; mae angen inni fod yn barod amdano. Felly, ar ba feysydd ydych chi'n edrych arnyn nhw nawr, ac a ydych chi'n edrych ar y meysydd hynny fel y byddwch, pan ddown yn ôl ar ôl toriad yr haf, yn gallu dweud wrthym ni'n union ym mha feysydd y credwch y bydd angen deddfwriaeth frys os byddwn yn y sefyllfa honno?
Hefyd, a wnewch chi drafod y warysau? Dywedwyd wrthym ni—mae eich datganiad yn amlygu'r pwynt yn glir—fod y mater yn ymwneud â warysau yn mynd i fod yn ddadleuol, oherwydd bod busnesau eisiau parhau i weithredu o dan eu rheoliadau busnes arferol. Mae hynny'n golygu y byddan nhw eisiau cael eu safleoedd warws ar gyfer eu busnesau eu hunain. Rydym ni'n gwybod bod Llywodraeth Cymru wedi edrych ar warysau cyn 29 Mawrth. Beth yw'r sefyllfa o ran warysau rheweiddiedig ar gyfer meddyginiaethau, os oes angen hynny? Beth yw'r sefyllfa o ran warysau eraill, os oes angen hynny, oherwydd rydych chi bellach mewn cystadleuaeth â sefydliadau mawr sydd eisiau gofod warysau? Felly, unwaith eto, a ydych chi wedi symud tuag at y maes hwnnw eto?
Hoffwn wybod hefyd a ydych chi wedi trafod unrhyw un o'r materion hyn gyda swyddogion yr UE a chenhedloedd a rhanbarthau eraill ledled yr UE, oherwydd fel cenedl cawsom lawer o femoranda o ddealltwriaeth a chytundebau â rhanbarthau a chenhedloedd eraill, a byddwn eisiau gweithio gyda'r rheini yn y sefyllfa pan fyddwn yn gadael yr UE heb gytundeb. Felly, dechreuais gael trafodaethau gyda'r gwledydd hynny i weld sut y gallan nhw ein helpu ni hefyd oherwydd y byddan nhw, yn dechnegol, ar ochr arall y ddadl. Hefyd, a ydych yn cytuno â mi—rwyf wedi blino, wedi blino'n lân clywed Aelodau'n dal i ddweud 'anhyblygrwydd yr UE'—nid anhyblygrwydd yr UE ydyw; yr hyn ydyw yw methiant y Llywodraeth yn San Steffan i fynd i'r afael â'r gwir ateb? Mae'n bryd iddyn nhw ledaenu'r neges honno mewn gwirionedd. Nid anhyblygrwydd yr UE ydyw ond anallu'r Ceidwadwyr sydd wedi ein harwain at y sefyllfa hon, ac mae angen inni sicrhau bod y neges honno'n glir ac yn groch ar draws y wlad, oherwydd nhw sy'n ein dal yn ôl. Y ddau ymgeisydd blaenllaw ar hyn o bryd yw dau o hyrwyddwyr mwyaf y methiant hwnnw heddiw.