Part of the debate – Senedd Cymru am 1:51 pm ar 24 Medi 2019.
Rydym ni'n amlwg wedi cyrraedd trobwynt ac mae gennym ni ddyfarniad o 11-0—efallai fod 'eithafol' yn ffordd deg o ddisgrifio hynny. Ond, yn amlwg, yr hyn sydd wedi digwydd yw na ystyrir bellach bod pwerau uchelfreiniol y tu hwnt i reolaeth y gyfraith ac maen nhw'n destun adolygiad barnwrol. O gofio bod pwerau uchelfreiniol mor enfawr, o bosibl, ac nad ydynt yn addas, neu o leiaf yn flaenorol, i unrhyw adolygiad arall, a'n bod ni wedi gweld yn eglur yn y ffordd yr oedd y Goron yn ymwneud â hyn—nawr, mae'n wir y gallai'r Goron fod wedi atal gweithrediad yr uchelfraint gan Brif Weinidog y DU mewn canrifoedd a fu, ond, yn amlwg, yn ein hoes ddemocrataidd ni rydym ni wedi mynd ymhell y tu hwnt i hynny. Felly, o ystyried yr holl feysydd annelwig hynny o ran pa mor bell y gellir ymestyn pwerau uchelfreiniol, rydym ni wir angen yr egwyddor o adolygiad barnwrol, a chroesawaf yn gynnes y dyfarniad y bore yma. Mae wir yn sefydlu y tu hwnt i unrhyw amheuaeth ein democratiaeth a rheolaeth briodol y gyfraith.
Mae'n amlwg bod angen cyfres fwy eglur o reolau ar gyfer addoedi, yn seiliedig ar gytundeb pob plaid. Mae'n ymwneud â phryd y caiff y Senedd eistedd, ac mae'n llawer mwy na gwaharddiad, oherwydd, yn ystod y cyfnod hwnnw, mae'n atal pob gweithgarwch Seneddol. Mae'n ymddangos i mi bod yr holl drafod yn dod i lawr i hyn: a ddylai'r Senedd eistedd yn ystod argyfwng cenedlaethol? Ac a ydym ni o ddifrif yn mynd i ddweud na ddylai? Gwn efallai y bydd llawer o bobl nad ydyn nhw'n cytuno â'r hyn y mae'r Senedd yn ei wneud gyda'r amser hwnnw, ond mae'n ymddangos i mi yn rhyfeddol y byddem ni'n credu ei bod hi'n addas na fyddai'r Senedd yn eistedd ar yr adeg honno o bwysigrwydd.
Pe byddech chi'n derbyn hynny, y mwyaf eithafol fyddai, ym Mai 1940, y dylai Neville Chamberlain fod wedi addoedi'r Senedd fel y gallai'r Llywodraeth ganolbwyntio'n llawn ar y bygythiad allanol a milain yr oedd Prydain yn ei wynebu. Yn amlwg, byddai hynny wedi bod yn anghywir. Rydych chi angen sefydliad y Senedd a'r Goron, h.y. Llywodraeth a'r Senedd, yn gweithredu gyda'i gilydd. Mae annibyniaeth y farnwriaeth yn ganolog i reolaeth y gyfraith, ac mae hynny'n golygu bod yn rhaid i chi dderbyn y dyfarniad yn llwyr, yn enwedig pan fo mor bendant. Yn breifat, efallai nad ydych chi'n cytuno ag ef yn llawn, ond nid yw dod allan wedyn a chwestiynu dyfarniad, sut bynnag y byddwch chi'n ei wneud, a cheir ffyrdd cymhleth o ddweud eich bod chi'n anghytuno, nid yw o gymorth o gwbl.
Byddwn yn dweud hyn, fodd bynnag, o gofio tôn rhai o'r trafodaethau, yn eu trafodion, roedd y barnwyr yn awyddus iawn i wahanu'r achos hwn oddi wrth fater Brexit, ac rwy'n credu y dylem ni wneud hynny hefyd. Mae'n dod ar yr adeg bwysig hon o'r cwestiwn o Brexit, ond mae hyn yn ymwneud â llawer mwy na Brexit, mae'n ymwneud ag ymarferoldeb cyfansoddiad Prydain.