4. Datganiad gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth: Paratoi'r economi yng Nghymru ar gyfer Brexit heb gytundeb

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:39 pm ar 1 Hydref 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 3:39, 1 Hydref 2019

(Cyfieithwyd)

Gwyddom fod ansicrwydd yn ddrwg i fusnes, sydd ynddo'i hun yn gondemniad o'r ffordd y cynhaliwyd y refferendwm, heb fod y gwaith cartref wedi'i wneud, oherwydd roedd hi'n anorfod y byddai'n cymryd blynyddoedd i ddatrys Brexit. Do, bu llithro o ran yr amserlen wreiddiol, ond byddai'n gyfnod o flynyddoedd beth bynnag, felly roedd hi'n anorfod y byddai'r cyfnod hwnnw o ansicrwydd, fel y dywedodd y Gweinidog, yn arwain at ohirio buddsoddi yn y fath fodd ag yr ydym ni wedi'i weld yn niweidio economi Cymru—gostyngiad mewn mewnfuddsoddi ac ati. Ac rwy'n credu, wrth i ni edrych ar bosibilrwydd Brexit heb gytundeb, ac, yn sicr, newidiadau wedyn i gyfnod dwys o drychineb posib i rai busnesau yng Nghymru—. Rwyf wedi siarad yn y Siambr hon droeon am yr allforwyr cregyn gleision yn allforio 97 y cant o'u cynnyrch yn fyw ac angen cael eu cynnyrch i gyfandir Ewrop o fewn 17 awr ar ôl eu codi o'r môr. Dyna'r math o sector na all ymdopi ag unrhyw oedi, pa mor fychan bynnag y bo, mewn porthladdoedd. Ac rwy'n meddwl am fusnesau eraill yn fy etholaeth sy'n allforio i'r Undeb Ewropeaidd a fydd yn llai cystadleuol, oherwydd naill ai materion ymarferol o ran gallu cael eu cynnyrch i'r farchnad neu faterion yn ymwneud â thariffau sydd efallai'n eu gwneud yn anghystadleuol, ac mae'r rhain yn broblemau real iawn y mae fy etholwyr yn eu hwynebu.

Cyfeiriodd y Gweinidog at y cyllid—£0.5 biliwn ar gael drwy Banc Datblygu Cymru drwy'r cronfeydd amrywiol sydd ar gael i fusnesau bach a chanolig. Tybed a allech chi egluro pa fesurau sy'n cael eu rhoi ar waith fel rhwyd diogelwch fel y gall busnesau sydd mewn sefyllfa lle mae'r esgid yn wirioneddol wasgu gael arian ar fyrder, o ran colled mewn gwerthiannau, a cholli allforion efallai, os byddwn yn gadael heb gytundeb.

Rydym ni weithiau'n anghofio, ac mae'n werth ein hatgoffa ein hunain, bod Cymru'n allforiwr net i'r Undeb Ewropeaidd, ac mae hynny'n ein hatgoffa bod angen i ni gadw mewn cof amgylchiadau penodol Cymru pan fyddwn ni'n trafod Brexit. Ofnaf mai cwestiwn Seisnig oedd y ddadl a gafwyd yn y misoedd byr hynny yn 2016 i raddau helaeth. Ystyriodd yr ardaloedd eraill y gofynnwyd y cwestiwn iddyn nhw, 'beth mae hyn yn ei olygu i ni?' Gofynnwyd yr un cwestiwn yn union i Gibraltar â Chymru, ac fe bleidleisiodd Gibraltar 95 y cant i aros, oherwydd gallent weld, 'Arhoswch funud, mae hyn yn hollol, hollol amlwg yn ddrwg i Gibraltar.' Yn anffodus, rwy'n credu y cymysgwyd mater Cymru ynghanol cwestiynau Seisnig, ond rwy'n crwydro braidd.

O ran trafnidiaeth, rwy'n falch o glywed bod paratoadau wedi'u gwneud i sicrhau y gall cerbydau deithio ar hyd yr A55 yn ddi-rwystr ar ôl 31 Hydref, ac y caiff gwaith ffordd ei glirio i wneud yn siŵr nad oes unrhyw rwystrau ychwanegol i gynnydd yn y traffig neu i'r problemau y bydd y traffig yn eu hwynebu yng Nghaergybi. Efallai y gallech chi roi ychydig mwy o fanylion inni am yr hyn sy'n cael ei wneud, serch hynny, yn eich geiriau chi, i leihau effaith tarfu ar draffig lleol ym mhorthladd Caergybi yn benodol. Oherwydd rydym ni'n gwybod bod lle i 600 o lorïau yng Nghaergybi; mae cynlluniau wedi'u hegluro inni, o'r blaen, i gael ychydig o leoedd ychwanegol i gynyddu hynny i oddeutu 1,000 o gerbydau nwyddau trwm, ond mae posibilrwydd y bydd problemau yng nghyffiniau'r porthladd, lle mae problemau traffig eisoes. Felly, byddwn yn ddiolchgar o gael rhagor o fanylion am hynny.

Hefyd, er bod cynigion diweddaraf Downing Street ar y cwestiwn ynghylch ffiniau Iwerddon wedi eu disgrifio gan y rhan fwyaf o bobl a fu'n rhan o'r trafodaethau hynny fel rhai cwbl ddiffygiol, pa ystyriaeth y mae Llywodraeth Cymru wedi'i rhoi i effaith y syniadau diweddaraf hynny ar lif masnach a sut i ymdrin â'r ffin ar Ynys Iwerddon, a sut y gallai hynny effeithio arnom ni yng Nghymru?