Mae eitem 4 yn ddatganiad gan Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ynglŷn â pharatoi'r economi yng Nghymru ar gyfer Brexit heb gytundeb. Galwaf ar Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth, Ken Skates.

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Gan fod perygl uniongyrchol o hyd o Brexit trychinebus heb gytundeb, mae Llywodraeth Cymru yn parhau i baratoi ar gyfer pob posibilrwydd. Gan ein bod yn Llywodraeth gyfrifol, rydym ni wedi torchi llewys i fynd i'r afael ag effeithiau gwirioneddol ansicrwydd Brexit sydd eisoes yn cael eu teimlo ac, wrth gwrs, heriau'r posibilrwydd o Brexit heb gytundeb sy'n dal ar y gorwel. 

Rydym ni eisoes wedi dioddef canlyniadau tair blynedd o ansicrwydd, sydd wedi esgor ar sefyllfaoedd megis oedi wrth fuddsoddi a lleihad cyson mewn mewnfuddsoddi—pob un yn ganlyniad i'r modd trychinebus yr ymdriniwyd â Brexit, y gellid â bod wedi eu hosgoi nhw i gyd.

Mae busnesau yr wyf yn siarad â nhw yn dweud wrthyf am yr effaith andwyol y mae ansicrwydd yn ei chael ar eu gweithrediadau. Yn hytrach na sicrhau eglurder, mae ymadael heb gytundeb yn ymestyn yr ansicrwydd hwn gan na fydd gennym ni unrhyw sail i negodi cytundeb masnach newydd, ac mae'n annhebygol y bydd yr UE yn bartner negodi parod wrth i'r berthynas â Llywodraeth y DU ddirywio'n fwy nag erioed. 

Y penderfyniad i gau ffatri beiriannau Ford ym Mhen-y-bont ar Ogwr, gyda 1,700 o golledion swyddi; cau Schaeffler yn Llanelli, gyda mwy na 200 o golledion swyddi; ac mae methdaliad y ddau gwmni adeiladu—Dawnus, 700 o swyddi wedi'u colli, a Jiscourt, 60 o swyddi wedi'u colli—i gyd, o leiaf yn rhannol, yn cael eu priodoli i'r ansicrwydd a grëwyd gan drafodaethau Brexit, neu ddiffyg hynny.

Mae'r cynllun gweithredu a gyhoeddwyd gennym ni ar gyfer Brexit heb gytundeb yn nodi ystod o ymyriadau a chamau gweithredu sy'n ategu ymateb Cymru, gan fynd i'r afael â'r effeithiau sy'n cael eu teimlo eisoes a'r rhai y rhagwelwn ni a ddaw i'n rhan pe bai Brexit heb gytundeb. Mae'r mesurau hyn yn cwmpasu ein cyfraniad at y camau gweithredu sydd eu hangen i sicrhau bod trafnidiaeth yn parhau i symud drwy ein porthladdoedd yn ogystal â'r cymorth a'r cyngor hanfodol yr ydym yn eu darparu i fusnesau ledled Cymru.

Bron yn syth gallai Brexit heb gytundeb achosi anherefn difrifol i'r rhwydwaith trafnidiaeth a gwasanaethau cysylltiedig yng Nghymru. Rydym ni eisoes yn gweld yr effaith hon gan fod rhaid i ni wneud penderfyniadau ar sail y dybiaeth y byddwn yn gadael yr UE heb gytundeb ddiwedd mis Hydref. Er nad oes modd diystyru gwaith brys os oes ei angen, ni fydd unrhyw waith yn cael ei gynllunio i gau lonydd yn ystod y dydd ar yr A55 tua'r gorllewin rhwng 31 Hydref a diwedd y flwyddyn. Bydd hyn yn sicrhau na fydd unrhyw darfu o ganlyniad i wiriadau'r tollau yng Nghaergybi yn cael ei gymhlethu gan unrhyw waith ar yr A55. Fodd bynnag, bydd hyn yn effeithio ar ein rhaglen waith ffordd, rhywbeth y gellid yn hawdd fod wedi'i osgoi heb Brexit dinistriol a fyddai'n ein taflu dros y dibyn.

Ni allwn ni fynd i'r afael â holl achosion yr amhariad hwn, gyda threfniadau ffin a phrosesau tollau yn gyfrifoldeb Llywodraeth y DU. Fodd bynnag, rydym ni'n gweithio'n agos gyda phorthladdoedd yng Nghymru, y cwmnïau fferi a phartneriaid lleol i reoli unrhyw darfu ar y traffig o ganlyniad yn ddiogel. Ein nod yw lleihau effaith annhrefn yn y porthladd ar draffig lleol o gwmpas Caergybi a sicrhau bod pobl leol yn gallu parhau i deithio. O ran Doc Penfro ac Abergwaun, mae ein dadansoddiad yn awgrymu y gellid rheoli achosion o oedi wrth reoli cerbydau yn y porthladd. Rydym ni hefyd yn cadw golwg ar hyn yn gyson rhag ofn y bydd angen mesurau wrth gefn ychwanegol.

Mae'n hanfodol sicrhau bod llif y traffig ar y ffin mor llyfn â phosib, a bod gan gludwyr y dogfennau cywir ar ôl cyrraedd porthladdoedd i'w galluogi i deithio. Rydym ni wedi bod yn gweithio gyda chwmnïau fferi i sicrhau bod eu cwsmeriaid yn ymwybodol o'r ddogfennaeth y bydd ei hangen arnynt ac rydym yn annog pob cludwr sy'n cyrraedd porthladdoedd fferi Cymru i gael y ddogfennaeth gywir yn barod, ac osgoi'r perygl o gael eu troi ymaith.

Rwyf wedi amlinellu ein cynlluniau uchelgeisiol ar gyfer y rhwydwaith trafnidiaeth lawer gwaith yn y Siambr hon, ac nid wyf eisiau eu gweld yn cael eu difetha gan sefyllfa ddiofyn o Brexit heb gytundeb. Fodd bynnag, er gwaethaf yr heriau y byddai Brexit heb gytundeb yn eu creu, bydd yn parhau i fod yn hanfodol i fuddsoddi yn ein seilwaith trafnidiaeth a phwyso i gyflawni ein gweledigaeth ar gyfer rhwydwaith trafnidiaeth gyhoeddus integredig sy'n rhoi hwb hanfodol i economi Cymru ar adeg o ansefydlogrwydd economaidd.

Gan droi at yr economi a pharodrwydd busnes, mae effeithiau Brexit wedi cael eu teimlo ers peth amser bellach, a byddant yn parhau i effeithio ar hyder busnesau ar ôl ymadael. Nid mater o'r diwrnod cyntaf ar ôl ein hymadawiad yn unig yw hwn. Ond o ran parodrwydd ar gyfer y diwrnod cyntaf hwnnw, fe'm sicrheir bod ein gwasanaethau rheng flaen i fusnesau ac unigolion yn barod i ymateb, gydag, er enghraifft, Busnes Cymru a Banc Datblygu Cymru bellach mewn sefyllfa i ryddhau adnoddau dynol ac ariannol yn hyblyg ac yn gyflym.

Yn arwain at y diwrnod ymadael, rydym yn parhau i dynnu sylw at gamau gweithredu 'cost isel, dim difaru' ar gyfer busnesau. Rydym yn cylchredeg gwybodaeth drwy rwydweithiau busnes ac rydym ni hefyd wedi ysgrifennu'n uniongyrchol at dros 18,500 o fusnesau. Achubaf ar y cyfle hwn i annog pob busnes i gofrestru i gael gohebiaeth reolaidd drwy Busnes Cymru, i ddefnyddio ein porth Brexit a'n hofferyn diagnostig, ac i drafod â'u cyrff masnach a'u sefydliadau cynrychioliadol.

Rwy'n cydnabod mor hanfodol yw hi ein bod yn trefnu dull cydgysylltiedig a chynaliadwy o weithredu pan fydd busnesau a'u gweithwyr yn wynebu cwtogi a, neu dorri swyddi. Gan ddefnyddio'r gwersi a ddysgwyd o ymyriadau'r gorffennol a'r presennol, yn y dyfodol bydd ein hymateb yn seiliedig ar ddull rhanbarthol o weithredu, gan gyd-fynd â'r model datblygu economaidd rhanbarthol a nodir yn y cynllun gweithredu economaidd.

Mae'r Llywodraeth hon yn glir y bydd parhau i gefnogi ac, yn wir, cryfhau sut y byddwn yn mynd i'r afael â sefyllfaoedd swyddi a sgiliau yn hollbwysig yn ein hymateb i Brexit. Rydym ni eisiau sicrhau bod gan Gymru'r gweithlu medrus i gyflawni ein huchelgais economaidd fel y'i nodir yn y cynllun gweithredu economaidd a 'Dyfodol mwy disglair i Gymru'. Mae ein dull yn adeiladu ar y systemau cefnogi busnesau, unigolion a chymunedau sydd wedi eu profi ac y mae parch iddynt. Byddwn yn ymatebol ac yn gefnogol i anghenion pobl sy'n colli eu swyddi a chyflogwyr, yn wir, sydd â chyfleoedd, fel y caiff y bobl a'r sgiliau eu paru mor gyflym â phosib, ac yn rhoi cymorth, wrth gwrs, i gyflogwyr y mae angen iddyn nhw ddatblygu eu gweithlu.

Cymru'n Gweithio yw ein hadnodd newydd i droi ato a byddwn yn sicrhau y caiff unigolion eu cyfeirio i'r lle cywir ar yr adeg gywir. Yn ogystal â hynny, rwyf wedi sefydlu timau ymateb rhanbarthol, fydd yn gweithio gyda phartneriaethau sgiliau rhanbarthol a phartneriaid megis byrddau iechyd lleol, yr Adran Gwaith a Phensiynau a Llywodraeth Leol, i weithredu mewn ffordd draws-lywodraethol, gydweithredol er mwyn sicrhau bod modd cael ymateb rhanbarthol ar lefel gymunedol.

Mae derbyniad brwd o hyd i'r cymorth yr ydym yn ei roi i fusnes ac rwy'n ddiolchgar i'r holl arweinwyr busnes a'r sefydliadau sy'n eu cynrychioli sy'n parhau i lywio ein ffordd o weithio gan herio'n gadarnhaol. Mae cyfres o gamau gweithredu sy'n defnyddio cyllid pontio Ewropeaidd wedi'u cymeradwyo i helpu busnesau i feithrin cydnerthedd, mae £9.2 miliwn ar gael ar draws chwe phrosiect sy'n darparu cymorth a chyngor ynghylch masnach ac allforion, gan alluogi cynyddu capasiti a gweithgareddau cyfathrebu, yn ogystal â chynnig cymorth ariannol drwy grantiau cydnerthedd busnes i fusnesau cymwys.

At hynny, wrth imi drafod â busnesau ledled Cymru, mae'n rhoi sicrwydd mawr imi fod mwy a mwy o fusnesau bach a chanolig yn darganfod sut y gall gweithio gyda Banc Datblygu Cymru eu helpu i wireddu eu huchelgeisiau a goresgyn eu heriau. Erbyn hyn mae gan Banc Datblygu Cymru dros £0.5 biliwn mewn amrywiol gronfeydd sy'n hygyrch i fusnesau bach a chanolig ac mae bellach mewn sefyllfa i chwarae rhan allweddol yn ein hymateb i Brexit.

Mae'r adnoddau cyffredinol sydd ar gael i ni yng Nghymru i fynd i'r afael â heriau Brexit yn dibynnu ar gyllid a ryddheir gan Lywodraeth y DU. Rwy'n dyheu am gynnydd yn y cyfarfod pedairochrog y bu disgwyl mawr amdano bellach gyda'r Ysgrifennydd Gwladol dros Fusnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol, Andrea Leadsom. Mae'n hanfodol bod Llywodraeth y DU yn ystyried barn y gweinyddiaethau datganoledig yn llawn ac mai dim ond drwy ymgysylltu strwythuredig y gall wneud hyn. Rwy'n siomedig, felly, fod y cyfarfod a drefnwyd ar gyfer dydd Llun nesaf, y bu cynllunio maith ar ei gyfer, bellach wedi'i ohirio. Pan fyddwn yn cyfarfod, byddaf yn pwyso am eglurder a chymorth ariannol os bydd ysgytwad economaidd sylweddol, ac yn gwrthwynebu'n gryf iawn gynigion Llywodraeth y DU ar gyfer cronfa ffyniant gyffredin arfaethedig.

Fy ymrwymiad i yw gwneud popeth o fewn fy mhwerau i feithrin twf cynhwysol i Gymru, gan greu amgylchiadau lle mae busnesau'n ffynnu a lle mae cymunedau ledled Cymru yn elwa.

Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad y prynhawn yma. Rydym ni wedi clywed llawer o sylwadau negyddol ynglŷn ag effaith bosib Brexit ar economi Cymru, ond rwy'n gobeithio y bydd y Gweinidog yn cytuno â mi ei bod hi bellach yn bryd i ni gyflawni ar sail canlyniad refferendwm Brexit, er mwyn rhoi'r sicrwydd sydd ei eisiau ar fusnesau ac y mae'r Gweinidog eisiau ei weld. Rwyf yn credu ei bod yn briodol i'r cyhoedd ym Mhrydain deimlo'n rhwystredig nad ydym ni wleidyddion wedi llwyddo i gyflawni Brexit eto wedi tair blynedd.

Rwyf yn cytuno ag un o linellau agoriadol y Gweinidog lle dywedodd y Gweinidog ein bod eisoes wedi dioddef canlyniadau tair blynedd o ansicrwydd. Byddwn yn gofyn a yw'r Gweinidog yn cytuno â mi, ar ôl tair blynedd hir, mai'r effaith fwyaf niweidiol ar economi Cymru fyddai wynebu mwy o ansicrwydd Brexit. Rwyf eisiau ein gweld yn gadael ar 31 Hydref ac rwyf eisiau ein gweld yn gadael gyda chytundeb. Dyna'r hyn yr wyf i eisiau ei weld, fel y gallwn ni wedyn symud ymlaen gyda pherthynas economaidd gadarnhaol newydd gyda'n cyfeillion a'n cydweithwyr yn Ewrop, a hefyd llunio cytundebau newydd ledled y byd.

Rwyf yn poeni bod cymaint o sôn am y canlyniadau negyddol i'n heconomi yng Nghymru. Os byddwn yn bychanu economi Cymru, dyna fydd ei hanes. Mae'n rhaid i ni chwilio am y cyfleoedd a ddaw yn sgil Brexit hefyd. Rwy'n un a bleidleisiodd i aros. Roeddwn i eisiau i ni aros yn yr Undeb Ewropeaidd, ond mae'n rhaid i ni barchu canlyniad y refferendwm. Deuthum yn Brecsitiwr ar ddiwrnod y refferendwm, oherwydd ar y diwrnod hwnnw bu'n rhaid i ni barchu canlyniad pobl Prydain.

A ydych chi mewn peryg o golli eich enwebiad?

Nac ydw.

Felly, gadewch i ni fod yn gadarnhaol ynghylch rhai o'r cyfleoedd sydd gennym ni o'n blaenau. Bydd cylch gwario 2019 yn gweld Cymru'n elwa ar hwb o £600 miliwn gan Lywodraeth y DU. Er gwaethaf ansicrwydd Brexit, rydym hefyd yn gweld bod allforion nwyddau wedi codi 4.2 y cant. Rhestrodd y Gweinidog nifer o benderfyniadau diweddar a thrist gan fusnesau'n gorfod cau a swyddi'n cael eu colli, ond nid yw'r rhain, fel y dywedodd y Gweinidog, o ganlyniad i Brexit, yn ôl y datganiadau hynny a ddarparwyd gan y busnesau. Gwelwn hefyd fod Canolfan Awyrofod Eryri wedi cael bron i £500,000 o arian gan Lywodraeth y DU i greu canolfan ar gyfer ymchwil a datblygu gofodol. Er gwaethaf Brexit, rydym ni hefyd wedi gweld cwmnïau eraill yn dewis buddsoddi yng Nghymru, fel Ineos ym Mhen-y-bont ar Ogwr. Ac er gwaethaf Brexit, rydym ni hefyd wedi gweld nifer y bobl sy'n cael eu cyflogi yng Nghymru yn cynyddu 10,000, a nifer y bobl sy'n cael eu cyflogi yn y diwydiant gwybodaeth a chyfathrebu yn cynyddu o 34,000 i 58,000. Felly, byddwn yn pledio wrth y Llywodraeth, yn ei holl ddatganiadau ar Brexit, ein bod yn gweld datganiadau mwy cytbwys yn cael eu cyflwyno. [Torri ar draws.] Cydffederasiwn Diwydiant Prydain—dof at y Cydffederasiwn, Dirprwy Weinidog, peidiwch â phoeni.

Hefyd, Gweinidog, fe wnaethoch chi sôn, yn eich datganiad y prynhawn yma, am y ffaith eich bod wedi ysgrifennu at 18,000 o fusnesau, a'ch bod yn eu hannog hwythau hefyd, fel y byddwn i, i gael gohebiaeth drwy wefan Busnes Cymru, i ddefnyddio Porth Brexit. Ac rwy'n tybio a oes gennych chi unrhyw ystadegau neu ddata ynglŷn â faint o fusnesau sydd wedi defnyddio'r porth busnes mewn gwirionedd. Nawr, roedd y Dirprwy Weinidog, a oedd yn gweiddi o'r cefn, yn awyddus imi siarad am Gydffederasiwn Diwydiant Prydain. Wel, Dirprwy Lywydd, mae'r Cydffederasiwn wedi gwneud asesiad yn ddiweddar o gynlluniau ailwladoli Llafur ar ôl Brexit. [Torri ar draws.] Doeddwn i ddim yn meddwl y byddech yn hoffi'r darn hwnnw. Felly, fe wnaethon nhw ddweud, ac rwy'n dyfynnu:

Bydd gwamalu am ailwladoli yn andwyol i fuddsoddwyr sydd eisoes yn simsanu oherwydd ansicrwydd presennol... Heb fuddsoddiad ac arloesedd gan y sector preifat, bydd ymdrechion i fynd i'r afael â newid yn yr hinsawdd neu uwchraddio seilwaith yn pallu, gan arwain at effeithiau canlyniadol difrifol.

Rwy'n gwybod nad yw'r Dirprwy Weinidog, sy'n gweiddi yn y cefn, eisiau imi siarad am y darn hwn, ond byddai'n dda gennyf glywed ymateb y Gweinidog i'r asesiad hwn gan y Cydffederasiwn, a chlywed a yw Llywodraeth Cymru yn cymeradwyo dull Jeremy Corbyn o reoli economi'r DU, ac a fyddwch yn ceisio efelychu'r dull hwnnw, fel yr wyf wedi'i amlinellu, yma yng Nghymru. Roeddwn yn falch o rai o'r sylwadau a wnaeth y Gweinidog am y seilwaith trafnidiaeth, a fydd, mi gredaf, yn ganolbwynt i sicrhau bod Cymru'n parhau ar agor ar gyfer busnes ar ôl Brexit—

Ydych chi'n dirwyn i ben, os gwelwch yn dda?

Fe wnaf i, Dirprwy Lywydd. A tybed a yw'r Gweinidog yn croesawu'r cyhoeddiad ddoe gan y Canghellor, o ran braenaru'r tir ar gyfer mwy o arian ar gyfer chwyldro mewn seilwaith, i adeiladu mwy o ffyrdd, i adfywio ein gwasanaethau bws hefyd, a sut y bydd Llywodraeth Cymru yn rhoi blaenoriaeth i oblygiadau hyn ar y gyllideb i gefnogi twf economaidd ledled Cymru?

A'm cwestiwn olaf, Dirprwy Lywydd, fyddai: a yw'r Gweinidog yn croesawu cyhoeddiad y Canghellor y bydd yn gwarantu £4.3 biliwn o gyllid ar gyfer rhaglenni'r Undeb Ewropeaidd os na fydd cytundeb, a chyfanswm o £16.6 biliwn hyd at 2020? A sut fydd Llywodraeth Cymru yn ystyried diwygio ei dull gweithredu yn dilyn y sicrwydd hwn o gymorth ariannol i fusnesau Cymru gan Lywodraeth y DU?

A gaf i ddiolch i Russell George am ei gyfraniad a'i gwestiynau? Rwy'n credu, yn gyntaf oll, gadewch i ni fyfyrio ar y ffaith mai'r unig sicrwydd a ddeuai yn sgil ymadael yn ddisymwth â'r UE yw'r sicrwydd o drychineb economaidd, gyda cholli swyddi ar raddfa eang, gwerth yr economi'n crebachu'n gyflym, ac ansicrwydd dwfn, nid am fisoedd yn unig, ond am flynyddoedd lawer. Yr ateb gorau yw'r ateb sydd wedi'i fynegi drwy gyfrwng 'Dyfodol Disglair i Gymru'. Ac o ran y cytundebau masnach newydd cyffrous hynny a addawyd i ni gan y prif Brecsitwyr, wel, bu cryn ddyfalu yr wythnos hon ynghylch yr hyn a allai ddigwydd pe bai Sefydliad Masnach y Byd yn dyfarnu yn erbyn yr UE, a busnesau o fewn yr UE, a sut fyddai'r Arlywydd Trump yn ymateb. A'r dyfalu yw, os penderfynir yn ein herbyn yn Ewrop, yna bydd yr Arlywydd Trump yn ceisio gosod tariffau enfawr ar nwyddau a gwasanaethau o'r DU. A allwn ni mewn difrif ymddiried yn rhywun, sy'n fodlon ac sydd eisiau gwneud hynny, i sefydlu'r cytundeb masnach gorau posib i'r Deyrnas Unedig? Nid wyf yn credu hynny. Ac felly, yr hyn sydd fwyaf llesol inni o hyd yw aros yn yr UE.

O ran lle mae economi Cymru arni ar hyn o bryd, ac fe wnaeth Russell George ddal sylw ar y ffaith bod gennym ni fwy nag erioed o'r blaen mewn gwaith, llai o anweithgarwch nag erioed, bod gennym ni'r nifer mwyaf erioed o fusnesau wedi'u sefydlu yng Nghymru erbyn hyn, bod gennym ni'r nifer mwyaf erioed o bencadlysoedd busnesau yng Nghymru—wel, ni ddylem ni aberthu'r cyflawniad hwn er mwyn, fel y maen nhw'n ei ddweud, 'cyflawni Brexit'. Mae llawer iawn i'w golli os aiff y trafodaethau o chwith, os byddwn yn ymadael yn ddisymwth â'r UE, neu'n wir pe câi'r cytundeb anghywir ei weithredu. A dyna pam fy mod i'n gadarn o'r farn mai'r ateb a geir yn 'Dyfodol Disglair i Gymru' yw'r unig ateb a ddylai gael ei ystyried nawr ar gyfer y Deyrnas Unedig.

O ran colli swyddi, wel, os edrychwn ni ar rai o'r penderfyniadau a wnaed yn ddiweddar, bu B yn rhan gyson o'r broblem o ran yr amgylchedd y mae busnesau'n eu cael eu hunain yn gweithio ynddi—ansicrwydd mawr, diffyg eglurder o ran beth allai ddigwydd yn y dyfodol. Ac ni fydd Aelodau'n synnu bod nifer o fusnesau yng Nghymru, ac yn union yr ochr arall i ffin Cymru, wedi dweud, os bydd Brexit heb gytundeb, y byddant yn ceisio symud eu gweithrediadau o'r Deyrnas Unedig. Mae llawer wedi'i ddweud am Vauxhall—ac rwy'n gwybod nad ydyn nhw yng Nghymru, ond bydd o ddiddordeb i'r Aelodau wybod bod Vauxhall yn Ellesmere Port yn cyflogi tua 400 o bobl—400 o bobl—sy'n byw yng Nghymru. Ac fe gyfeirir yn rheolaidd at Vauxhall, sydd wrth gwrs yn rhan o'r grŵp PSA, fel man lle bydd cyswllt uniongyrchol rhwng penderfyniad ynghylch model newydd ar gyfer gwaith Ellesmere Port a chanlyniad trafodaethau Brexit. Yma yn y de mae gennym ni fusnes bwyd OP Chocolate, sydd wedi dweud ar goedd eu bod yn ofni Brexit heb gytundeb oherwydd, yn y sefyllfa waethaf bosib, fe allen nhw golli hyd at werth £5 miliwn o fusnes o ganlyniad i dariffau. Nid nepell i ffwrdd, ym Mlaenau Gwent, mae Continental Teves UK Ltd wedi mynegi eu pryder ynghylch y posibilrwydd o orfod symud neu gau. Unwaith eto, materion sy'n ymwneud yn uniongyrchol â Brexit, ansicrwydd y trafodaethau nad ydynt yn cael eu cynnal yn llawn eto yn ein barn ni, a'r posibilrwydd parhaus o adael yr UE yn ddisymwth.

O ran rheoli economi'r DU, a'r dull sydd wedi'i amlinellu gan Jeremy Corbyn a John McDonnell, credaf fod rhai cynigion eithriadol o ddiddorol wedi'u cyflwyno, y byddwn yn eu cefnogi'n llwyr. Gwyddom o enghraifft Ffrainc fod gwelliannau mewn cynhyrchiant wedi'u cysylltu'n uniongyrchol â lleihau hyd yr wythnos waith, oherwydd mae pobl yn gallu rhoi mwy, a chyfrannu mwy, yn yr amser y maen nhw yn y gwaith. O ran yr ymagwedd tuag at dwf cynhwysol, byddwn yn ei groesawu'n fawr, oherwydd, gan ein bod wedi rheoli economi Cymru yn ystod y blynyddoedd diwethaf— ac mae wedi gwneud yn eithriadol o dda—rydym ni wedi gweld bod y contract economaidd yn ysgogi twf cynhwysol, a bod y galwadau i weithredu'n sbarduno twf busnes cyfrifol a chynaliadwy—gyda'r ddwy fenter hon wedi eu dylunio i gyflawni'r lles mwyaf.

Nid ydym yn gwybod pa ganlyniad a allai fod i Gymru yn y cyhoeddiad a wnaed gan y Canghellor yr wythnos hon—yn wir, a fyddwn yn cael ceiniog o'r cyhoeddiad eildwym a wnaethpwyd yng nghynhadledd y blaid. Ond rwyf yn nodi mai dim ond £250 miliwn o'r cyhoeddiad £25 biliwn hwnnw a neilltuir i wasanaethau bysiau ledled y DU. Ac ar hyd a lled y wlad, mae gwasanaethau bysiau mewn sefyllfa fregus iawn, ac, yn seiliedig ar fy asesiad i, mae arnyn nhw angen llawer mwy na £250 miliwn er mwyn goroesi ansicrwydd Brexit a'r problemau sy'n gysylltiedig â dadreoleiddio.

Yr hyn y byddwn yn ei ddweud, o ran cymorth i fusnesau—mewn ymateb i gwestiwn Russell George am ymgysylltu â busnesau—yw ein bod ni, hyd yma, yn amcangyfrif bod bron i 40,000 o fusnesau wedi defnyddio porth Brexit busnes Cymru, a bod tua 1,000 o fusnesau wedi mynd drwy'r broses hunanasesu lawn.

Gwyddom fod ansicrwydd yn ddrwg i fusnes, sydd ynddo'i hun yn gondemniad o'r ffordd y cynhaliwyd y refferendwm, heb fod y gwaith cartref wedi'i wneud, oherwydd roedd hi'n anorfod y byddai'n cymryd blynyddoedd i ddatrys Brexit. Do, bu llithro o ran yr amserlen wreiddiol, ond byddai'n gyfnod o flynyddoedd beth bynnag, felly roedd hi'n anorfod y byddai'r cyfnod hwnnw o ansicrwydd, fel y dywedodd y Gweinidog, yn arwain at ohirio buddsoddi yn y fath fodd ag yr ydym ni wedi'i weld yn niweidio economi Cymru—gostyngiad mewn mewnfuddsoddi ac ati. Ac rwy'n credu, wrth i ni edrych ar bosibilrwydd Brexit heb gytundeb, ac, yn sicr, newidiadau wedyn i gyfnod dwys o drychineb posib i rai busnesau yng Nghymru—. Rwyf wedi siarad yn y Siambr hon droeon am yr allforwyr cregyn gleision yn allforio 97 y cant o'u cynnyrch yn fyw ac angen cael eu cynnyrch i gyfandir Ewrop o fewn 17 awr ar ôl eu codi o'r môr. Dyna'r math o sector na all ymdopi ag unrhyw oedi, pa mor fychan bynnag y bo, mewn porthladdoedd. Ac rwy'n meddwl am fusnesau eraill yn fy etholaeth sy'n allforio i'r Undeb Ewropeaidd a fydd yn llai cystadleuol, oherwydd naill ai materion ymarferol o ran gallu cael eu cynnyrch i'r farchnad neu faterion yn ymwneud â thariffau sydd efallai'n eu gwneud yn anghystadleuol, ac mae'r rhain yn broblemau real iawn y mae fy etholwyr yn eu hwynebu.

Cyfeiriodd y Gweinidog at y cyllid—£0.5 biliwn ar gael drwy Banc Datblygu Cymru drwy'r cronfeydd amrywiol sydd ar gael i fusnesau bach a chanolig. Tybed a allech chi egluro pa fesurau sy'n cael eu rhoi ar waith fel rhwyd diogelwch fel y gall busnesau sydd mewn sefyllfa lle mae'r esgid yn wirioneddol wasgu gael arian ar fyrder, o ran colled mewn gwerthiannau, a cholli allforion efallai, os byddwn yn gadael heb gytundeb.

Rydym ni weithiau'n anghofio, ac mae'n werth ein hatgoffa ein hunain, bod Cymru'n allforiwr net i'r Undeb Ewropeaidd, ac mae hynny'n ein hatgoffa bod angen i ni gadw mewn cof amgylchiadau penodol Cymru pan fyddwn ni'n trafod Brexit. Ofnaf mai cwestiwn Seisnig oedd y ddadl a gafwyd yn y misoedd byr hynny yn 2016 i raddau helaeth. Ystyriodd yr ardaloedd eraill y gofynnwyd y cwestiwn iddyn nhw, 'beth mae hyn yn ei olygu i ni?' Gofynnwyd yr un cwestiwn yn union i Gibraltar â Chymru, ac fe bleidleisiodd Gibraltar 95 y cant i aros, oherwydd gallent weld, 'Arhoswch funud, mae hyn yn hollol, hollol amlwg yn ddrwg i Gibraltar.' Yn anffodus, rwy'n credu y cymysgwyd mater Cymru ynghanol cwestiynau Seisnig, ond rwy'n crwydro braidd.

O ran trafnidiaeth, rwy'n falch o glywed bod paratoadau wedi'u gwneud i sicrhau y gall cerbydau deithio ar hyd yr A55 yn ddi-rwystr ar ôl 31 Hydref, ac y caiff gwaith ffordd ei glirio i wneud yn siŵr nad oes unrhyw rwystrau ychwanegol i gynnydd yn y traffig neu i'r problemau y bydd y traffig yn eu hwynebu yng Nghaergybi. Efallai y gallech chi roi ychydig mwy o fanylion inni am yr hyn sy'n cael ei wneud, serch hynny, yn eich geiriau chi, i leihau effaith tarfu ar draffig lleol ym mhorthladd Caergybi yn benodol. Oherwydd rydym ni'n gwybod bod lle i 600 o lorïau yng Nghaergybi; mae cynlluniau wedi'u hegluro inni, o'r blaen, i gael ychydig o leoedd ychwanegol i gynyddu hynny i oddeutu 1,000 o gerbydau nwyddau trwm, ond mae posibilrwydd y bydd problemau yng nghyffiniau'r porthladd, lle mae problemau traffig eisoes. Felly, byddwn yn ddiolchgar o gael rhagor o fanylion am hynny.

Hefyd, er bod cynigion diweddaraf Downing Street ar y cwestiwn ynghylch ffiniau Iwerddon wedi eu disgrifio gan y rhan fwyaf o bobl a fu'n rhan o'r trafodaethau hynny fel rhai cwbl ddiffygiol, pa ystyriaeth y mae Llywodraeth Cymru wedi'i rhoi i effaith y syniadau diweddaraf hynny ar lif masnach a sut i ymdrin â'r ffin ar Ynys Iwerddon, a sut y gallai hynny effeithio arnom ni yng Nghymru?

Wel, a gaf i ddiolch i Rhun ap Iorwerth am ei gwestiynau a'i gyfraniad. Gan ymdrin â'r dyfyniad olaf hwnnw yn gyntaf, yn amlwg, mae Llywodraeth y DU eisoes mewn rhywfaint o lanast ynghylch ei chynigion, neu ei chynigion honedig i ymdrin â ffin Iwerddon. A bydd unrhyw un sy'n edrych ar y newyddion heddiw yn holi sut ar wyneb y ddaear gallai gwiriadau ar y ffiniau beidio â chynnwys ffin galed ar Ynys Iwerddon. Felly, mae arnaf ofn ei bod hi'n ymddangos y caiff y cynigion sy'n cael eu cyflwyno gan y Prif Weinidog eu diystyru'n llwyr gan 27 yr UE, o gofio safbwynt clir a chyson ein partneriaid yn Ewrop yn hyn o beth. Ac, felly, mae pob un o'n hasesiadau o gyfnod cynharach yn y flwyddyn yn ymwneud ag effaith debygol gweithredu rhaglen o reoli ffiniau o'r fath yn dal yn berthnasol heddiw.

Mae Rhun ap Iorwerth yn gywir i ddweud y bydd ansicrwydd yr ysgariad oddi wrth yr Undeb Ewropeaidd, yn ôl pob tebyg, yn para am flynyddoedd. Roedd llawer o academyddion amlwg yn dweud yn ystod ymgyrch y refferendwm—wrth gwrs, ni chlywyd eu lleisiau gan lawer, yn anffodus, ond roedden nhw'n dweud yn gyson ac yn rymus, yn fy marn i, y byddai'n cymryd blynyddoedd i'r ysgariad ddigwydd ac yna i gytuno ar drefniadau dilynol ar gyfer cytundebau masnachu newydd, ac, yn ystod y cyfnod hwnnw, ni allai economi Cymru a'r DU dim ond crebachu oherwydd yr ansicrwydd a'r tarfu a achosid gan hyn.

Ac mae Rhun ap Iorwerth yn llygad ei le: mae'r problemau yr ydym ni yn awr yn eu hwynebu heddiw yn ganlyniad uniongyrchol i'r ddau ddewis a gynigiwyd i bleidleiswyr yn y refferendwm rhwng sicrwydd y sefyllfa fel yr oedd hi a dim byd mwy na syniad, heb unrhyw fanylder. Dyma'r ddau ddewis a gyflwynwyd i bobl heb roi unrhyw ystyriaeth i'r posibilrwydd o ddiwygio'r UE ymhellach. Ac rwy'n credu hefyd, pe bai Llywodraeth y cyfnod hwnnw wedi gallu cynnig rhyw fath o gytundeb o leiaf gyda'r UE a rhoi'r dewis hwnnw i bobl y DU, y byddai'r bobl wedi penderfynu'n fwy gwybodus. Credaf hefyd y byddai hynny wedi golygu y byddai pleidlais i aros wedi bod yn llwyddiannus.

Fodd bynnag, dyma'r sefyllfa sydd ohoni, ac mae Llywodraeth Cymru yn cymryd camau breision wrth baratoi ar gyfer Brexit heb gytundeb—mae'n rhaid inni; mae'n gyfrifoldeb arnom ni. Ac, o ran y cyllid a all fod ar gael, hyd yn hyn, nid yw'r prosiect Kingfisher, sy'n nodi'r busnesau hynny sydd mewn perygl o gau, y busnesau hynny a allai adael ein glannau, wedi gwneud dim mwy na chasglu a rhannu gwybodaeth. Rydym ni wedi bod yn dweud wrth Lywodraeth y DU, i gefnogi'r prosiect Kingfisher, bod yn rhaid i arian fod ar gael. Rydym ni'n amcangyfrif, er mwyn ymdrin â'r galwadau ar Lywodraeth Cymru am gymorth brys, y byddai angen i ni weld cronfa dyfodol yr economi yn cynyddu o'r £10 miliwn presennol i £35 miliwn o leiaf. A gobeithiaf y bydd Llywodraeth y DU yn parchu hynny pan fydd yn ystyried pa fath o gyllid a fydd ar gael.

Ond rhan fach yn unig fyddai hyn o'r ymateb a'r gefnogaeth ariannol y byddai gofyn i'r Llywodraeth hon ei rhoi i fusnesau ledled Cymru. Yn ogystal â hynny, mae'r banc datblygu gennym ni, ac, fel y dywedais eisoes, mae gan hwnnw £0.5 biliwn o gronfeydd amrywiol ar gael y gellid eu defnyddio i gefnogi busnesau. Ar hyn o bryd, mae'r banc datblygu yn edrych ar sut y gall sicrhau y caiff staff eu hadleoli i'r rheng flaen os bydd Brexit heb gytundeb. Mae'n ystyried symud tua 200 o aelodau o staff i wasanaethau rheng flaen. Hefyd, mae Busnes Cymru wedi cadarnhau eu bod yn barod i ddargyfeirio 20 aelod o staff i'r rheng flaen, yn ogystal â'r 74 sydd eisoes yn weithredol, ac mae Llywodraeth Cymru, yn ogystal, yn fy adran i yn unig, yn ystyried adleoli 100 o aelodau staff—mwy na 500 o bobl yn cael eu hanfon i faes gweithgarwch y gellid bod wedi ei osgoi.

O ran yr A55, gallaf ddweud wrth Aelodau heddiw imi wneud penderfyniad anodd iawn yn ddiweddar i ohirio prosiect o wella wyneb y ffordd ar hyd un darn penodol o'r A55 gan fod y gwaith wedi'i raglennu i ddigwydd yn yr wythnos y gallem ni adael yr UE yn ddisymwth. Nid oeddwn eisiau gweld tarfu ar yr A55 tra bod tarfu hefyd ym mhorthladd Caergybi o ganlyniad i ymadael yn ddisymwth â'r UE. Mae goblygiadau gwirioneddol o ran gohirio gwaith ffordd. Mae'n golygu mai dim ond cynyddu bydd yr ôl-groniad. Mae'n golygu, yn nes ymlaen, y bydd mwy o darfu o ganlyniad i'r gwaith hanfodol. Byddai'r gwaith penodol hwnnw a oedd fod i ddigwydd ddiwedd mis Hydref wedi arwain at leihad yn y sŵn sy'n dod o'r ffordd i eiddo sy'n ffinio â'r A55. Byddai'n dda o beth pe gallem ni fod wedi bwrw iddi gyda'r gwaith hwn, ond, o ganlyniad i'r sefyllfa yr ydym ni ynddi oherwydd Brexit, bu'n rhaid inni wneud y penderfyniad cyfrifol a gohirio'r ymyriad penodol hwnnw.

Draw ym mhorthladd Caergybi, mae Rhun ap Iorwerth yn llygad ei le wrth ddweud ar y safle, a chydag ardal arall yr ydym ni wedi gallu ei sicrhau, bydd lle i ychydig llai na mil o gerbydau nwyddau trwm. Os bydd angen rhagor o le, ein cynigion yw defnyddio ochr yr A55 tua'r gorllewin a chael traffig gwrthlif ar ochr ddwyreiniol yr A55 yn y porthladd. Rydym yn dymuno tarfu cyn lleied â phosib ar borthladd Caergybi, ond ni allwn ni warantu, os na fydd dogfennaeth briodol gan gludwyr, na chânt eu troi'n ôl ac na fyddant yn gorfod ffurfio rhesi aros, ond hoffem osgoi hyn os oes modd. Yn wir, rydym ni'n gweithio gyda'r cwmnïau fferi sydd, yn eu tro, yn gweithio gyda busnesau cludo nwyddau, ac rwy'n falch o ddweud bod arwyddion ar draws y ffin bellach ar draffyrdd allweddol yn Lloegr fel y gall cwmnïau cludo nwyddau eu gweld yn glir, ar yr M6 a thraffyrdd eraill yn Lloegr, i annog cwmnïau cludo nwyddau i sicrhau bod ganddyn nhw'r dogfennau cywir ddiwedd mis Hydref pan fyddant yn cyrraedd porthladd Caergybi.

Gweinidog, mae rhai cwestiynau yr hoffwn i eu gofyn o ran masnach, nid masnach Cymru yn unig, ond masnach y DU, a'r berthynas â masnach ryngwladol. Nawr, yn ystod gohiriad anghyfreithlon y Senedd—ac, i'r rhai sy'n amau hynny, y Goruchaf Lys yw'r corff cyfreithiol goruchaf; os ydynt yn penderfynu ei fod yn anghyfreithlon, dyna yw cyfraith y wlad, dyna beth mae rheol y gyfraith yn ei bennu—. Felly, yn ystod gohiriad anghyfreithlon y Senedd, wrth gwrs, diffygiodd sawl darn o ddeddfwriaeth, gan gynnwys y Bil Masnach a nifer o ddarnau eraill o ddeddfwriaeth y buom ni'n edrych arnyn nhw yn ein gwahanol bwyllgorau, ond mae'r Bil Masnach yn un arbennig o bwysig, ac yn arbennig o berthnasol i'ch portffolio a hefyd i'r buddiannau economaidd sydd gennym ni yng Nghymru.  

Nawr, fel y dywedodd y Fonesig Ustus Hale, os oedd y Gorchymyn gohiriad fel dalen wag o bapur yna, yn ôl pob tebyg, mae'r Bil Masnach yn dal i fodoli. Ond y broblem yw bod gennym ni Lywodraeth nad oes ganddi unrhyw fwriad ar hyn o bryd i fwrw ymlaen â'r Bil hwnnw. Nawr, wrth gwrs, mae gennym ni bryderon mawr ein hunain ynghylch cynnwys y Bil hwnnw, yn arbennig o ran y ffordd y gallai geisio diystyru pwerau datganoledig yng Nghymru, yn enwedig materion sy'n ymwneud â masnach, materion amgylcheddol ac, mewn gwirionedd, y gwasanaeth iechyd gwladol. Gwnaed y pwyntiau hynny yn ystod y Cydgyngor Gweinidogion a buont yn destun cryn drafod. Ond, wrth gwrs, y gwir amdani yw nad oes Bil Masnach yn mynd rhagddo ar hyn o bryd, ac, wrth gwrs, y gwir bryder yw, pe baem yn gadael heb gytundeb, ac yn sydyn yn ymadael yn ddisymwth â'r Undeb Ewropeaidd, yr hyn a fyddai'n digwydd yw y byddai'r llywodraeth yn gweithredu ar sail uchelfraint frenhinol, sy'n golygu y gellir cytuno ar gytundebau masnach gydag ychydig iawn o graffu seneddol o gwbl, ac y gellir osgoi'r Siambr hon yn llwyr, y gellir osgoi'r Cynulliad a Llywodraethau datganoledig y DU.

Nawr, rwy'n cofio, yn ystod y refferendwm—rwy'n cofio ymgyrchwyr UKIP yn sefyll gyda phlacardiau yn dweud, 'Dim TTIP'. Wrth gwrs, roeddem yn pryderu'n fawr am fater y Bartneriaeth Masnach a Buddsoddi Trawsiwerydd yn y Siambr hon, ac, wrth gwrs, roedd yr UE hefyd—roedd pob un o'r 28 cenedl—oherwydd, ar hyn o bryd, mae negodiadau'n dal i fynd rhagddynt â'r Unol Daleithiau, ond yn sicr maen nhw'n araf iawn oherwydd y safonau a fynnir o ran yr amgylchedd a bwyd. Ond, wrth gwrs, yr hyn sy'n cael ei ddweud yn awr gan Nigel Farage a chan y Blaid Brexit, a chan yr adain dde eithafol yn gyffredinol, yw mai'r ffordd ymlaen, wrth gwrs, fydd y cytundeb masnach anhygoel hwn gyda'r Unol Daleithiau. Wel, wrth gwrs, ar hyn o bryd, y mater o ran yr Unol Daleithiau yw nad ydym ni wedi cael unrhyw sicrwydd o gwbl gan Lywodraeth y DU y bydd ein gwasanaeth iechyd gwladol yng Nghymru, er enghraifft, yn cael ei ddiogelu mewn gwirionedd. Nid oes eithriad i'r GIG, a byddwn i gyd yn cofio i Theresa, mewn gwirionedd, wrthod rhoi unrhyw beth yn ysgrifenedig am eithriad o'r fath.

Felly, mae angen inni edrych ar beth yw amcanion negodi'r Unol Daleithiau. Wel, edrychwch ar ychydig ohonyn nhw'n unig: ynghylch nwyddau fferyllol, darparu mynediad llawn i'r farchnad ar gyfer cynnyrch yr Unol Daleithiau; ynghylch mentrau sy'n eiddo i'r wladwriaeth—er enghraifft, y Gwasanaeth Iechyd Gwladol—rhoi triniaeth gyfartal mewn perthynas â phrynu a gwerthu nwyddau a gwasanaethau; cynyddu'r cyfleoedd sydd ar gael i gwmnïau werthu cynnyrch a gwasanaethau'r Unol Daleithiau i'r DU; a sefydlu dulliau datrys anghydfodau—a fydd bron yn sicr yn seiliedig ar sofraniaeth ddeddfwriaethol yr Unol Daleithiau. Yn y bôn, nid yn unig y bydd ein GIG yng Nghymru'n ddibynnol yn sydyn—drwy uchelfraint frenhinol—ar gytundebau masnach gan Boris Johnson gyda'r Unol Daleithiau, sy'n caniatáu ymyrryd yn uniongyrchol gyda'n gwasanaeth iechyd ein hunain a gwasanaeth iechyd y DU—. A'r hyn y mae pob un ohonom ni yn ofni y bydd yn digwydd yw gwerthu a phreifateiddio'r gwasanaeth iechyd mewn gwirionedd, sy'n drysor allweddol y mae diwydiannau'r UD wedi bod yn anelu ato. A dyna pam, pan gawsom ni gynhadledd ddiweddar y Blaid Lafur, mai dyma'r sylw—yr wyf yn cytuno ag ef—a wnaeth Jeremy Corbyn. Dywedodd:

Dyna pam fod Brexit heb gytundeb mewn gwirionedd yn Brexit sy'n gytundeb gyda Trump. Dyna fyddai'r gwrthwyneb i adfer rheolaeth. Byddai'n trosglwyddo dyfodol ein gwlad i Arlywydd Unol Daleithiau America a'i bolisi o America'n Gyntaf. Wrth gwrs, mae Trump yn falch o gael Prif Weinidog Prydeinig ufudd yn ei boced. Byddai Brexit sy'n gytundeb gyda Trump yn golygu y cai corfforaethau rwydd hynt i feddiannu ein gwasanaethau cyhoeddus yn llwyr.

Felly, mae gennyf gwestiwn neu ddau ichi, Gweinidog, ynglŷn â hyn: beth yw'r sefyllfa ar hyn o bryd o ran y cytundeb masnach? Pa drafodaethau, pa gysylltiadau, ydych chi wedi'u cael gyda Llywodraeth y DU o ran buddiannau Cymru? Yn ail, os yw'r Bil Masnach, mewn gwirionedd, yn dal i fodoli, beth yw oblygiadau gadael yr UE heb gytundeb i fasnach ryngwladol? Yn drydydd, heb ddeddfwriaeth, a allai Llywodraeth y DU sathru ar fuddiannau Cymru? Yn bedwerydd, faint o graffu seneddol a fyddai yn yr hinsawdd bresennol? Ac, yn bumed, pa warantau a roddwyd i Lywodraeth Cymru ynghylch diogelu'r gwasanaeth iechyd gwladol yng Nghymru rhag cytundeb masnach rhwng Prydain ac America gan Boris Johnson?

Wel, rwyf bob amser yn fodlon cael darlithoedd ar y gyfraith gan Mick Antoniw, o gofio ei arbenigedd yn y maes hwn, a chredaf heddiw ei fod wedi cyfleu'r canlyniadau ofnadwy tebygol o gael cytundeb gwael gyda'r Unol Daleithiau o dan Arlywydd presennol y wlad honno sydd ar fin cael ei uchelgyhuddo. O ran y Bil Masnach, rwy'n siŵr y gall y Gweinidog Cysylltiadau Rhyngwladol a'r Iaith Gymraeg roi'r wybodaeth ddiweddaraf am statws y Bil penodol hwnnw, ond fy nealltwriaeth i yw y rhoddwyd ef o'r neilltu ar hyn o bryd, a'i bod hi'n bur annhebygol y caiff ei brosesu unrhyw bryd yn fuan.

O ran yr hyn y gallai cytundeb masnach â'r Unol Daleithiau ei wneud i Gymru, wel, fy marn i yw y byddai cytundeb masnach yn ei hanfod yn weithred lle gallai'r Unol Daleithiau ysbeilio ein hasedau mwyaf gwerthfawr er ei budd ei hun, yn bennaf y gwasanaeth iechyd gwladol, ac mae hyn yn rhywbeth y dylem ni mewn difrif calon ei ddiystyru'n llwyr. Byddai goblygiadau hefyd o ran ein sector bwyd a diod, sydd wedi cael sylw trylwyr iawn ar y cyfryngau, yn ogystal ag i sawl maes arall o wasanaethau cyhoeddus a'r sector cyhoeddus.

O ran goblygiadau gadael yr UE heb unrhyw gytundebau masnach sylweddol, wel, wrth gwrs, byddem wedyn yn dychwelyd at reolau Sefydliad Masnach y Byd, a allai beri i economi Cymru grebachu'n sylweddol, ac mae'r ffigur o 9 y cant eisoes wedi'i gyflwyno i'r Siambr heddiw, ond byddai rhai sectorau yn cael eu taro'n arbennig o galed, ac mae'r sectorau penodol hynny'n bwysig iawn, iawn yng Nghymru. Rydym ni'n amcangyfrif y gallai goblygiad ymadael yn ddisymwth â'r UE heb gytundeb arwain at berygl cymedrol i sylweddol o golli cynifer â 30 y cant o'r swyddi mewn un ardal awdurdod lleol penodol yng Nghymru, sef Sir y Fflint. Nawr, os mai 30 y cant yw'r ganran yn y fan yna, mae'n debyg ei bod hi'n 30 y cant ychydig dros y ffin, ac rwyf eisoes wedi amlinellu'r sefyllfa y mae Vauxhall ynddi, ac, ar draws y ffin rhwng Cymru a Lloegr, gallem weld swyddi sylweddol yn cael eu colli a fyddai'n effeithio ar ein heconomi hefyd. Yng Nghymru, byddai'r ardal awdurdod lleol uchaf ond un ar ôl Sir y Fflint sydd wedi ei dynodi fel un sydd â risg ganolig neu uchel o golli swyddi yn gweld colli oddeutu 20 i 25 y cant o swyddi o bosib. Mae hyn yn drychinebus i economi Cymru ac i'n cymunedau.

Wel, diolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad ac rwy'n cydnabod doethineb blaengynllunio, ond rhaid imi ddweud, wrth eistedd yn y Siambr hon heddiw, bod gwrando ar Weinidogion y Llywodraeth Lafur yn rhoi gwybod inni sut y maen nhw'n paratoi ar gyfer Brexit heb gytundeb yn cythruddo rhywun. Pam ydw i'n dweud hyn? Gan mai'r Blaid Lafur sydd ar fai yn rhannol am y sefyllfa sy'n bodoli bellach. Ni ddylai Brexit heb gytundeb erioed fod wedi bod yn ystyriaeth. 

Drwy bleidleisio ar sawl achlysur yn erbyn Brexit, a oedd, ar bob achlysur, yn gwadu ewyllys miliynau o gefnogwyr Llafur a bleidleisiodd i adael yr Undeb Ewropeaidd, gellid dweud bod y Blaid Lafur wedi achosi'r digwyddiadau hyn. Maen nhw, mewn gwirionedd, wedi bod yn benseiri ymadael heb gytundeb, os a phan fydd hynny'n digwydd. Fe wnaethon nhw alw am etholiad ar anterth poblogrwydd Corbyn ac yna pleidleisio yn erbyn hynny am fod y blaid bellach mewn cyflwr mor enbyd. Dywedant eu bod yn credu mewn democratiaeth—[Torri ar draws.]

Ewch ymlaen—[Anhyglyw.]—oherwydd mae amser yn brin.

Diolch. Dywedant eu bod yn credu mewn democratiaeth, ond yn gwadu'r ymarfer democrataidd mwyaf yn hanes gwleidyddol Prydain, ac yn parhau i alw am bleidlais y bobl fel y gadewir pobl a bleidleisiodd 'gadael' yn gofyn iddynt eu hunain, 'onid pobl ydym ni? ' Onid yw'r Gweinidog yn cytuno â mi fod y Blaid Lafur yn San Steffan bellach wedi dod yn blaid o anwadalwch, gan alw am un peth ar un diwrnod a rhywbeth hollol wahanol y diwrnod canlynol? Does ryfedd bod Nigel Farage yn dweud bod y Blaid Lafur bellach yn blaid fwy perthnasol i Islington nag i Islwyn.

Pan gawsant y cyfle i gael etholiad cyffredinol, a dweud y gwir, fe aethon nhw i'w cragen. Pam? Oherwydd eu bod bellach yn gweld bod eu safiad ar Ewrop a gwadu dilysrwydd pleidlais y refferendwm wedi'u gwneud yn amhoblogaidd iawn ymhlith llawer o'u cefnogwyr selog hyd yma. Os oedd y refferendwm yn ddiffygiol, fel y dadleua Llafur yn barhaus, pa ffordd well i brofi ewyllys y bobl yn wir nag etholiad cyffredinol? Onid yw hi'n wir, Gweinidog, fod rhagfynegiadau chwerthinllyd ynghylch y trychinebau posib sy'n hanfodol mewn sefyllfa o ymadael heb gytundeb, ac y mae'r ddadl hon ar barodrwydd nawr yn canolbwyntio arnyn nhw, yn ailadrodd y rhagfynegiadau enbyd yn dilyn canlyniad y refferendwm ei hun? Byddai'r sector bancio'n gadael yn un haid, byddai cwmnïau gweithgynhyrchu mawr yn symud i'r cyfandir, byddai mewnfuddsoddi'n gostwng yn ddramatig, a byddai cyflogaeth yn cynyddu—a profwyd eu bod i gyd yn gwbl gamarweiniol.

Fe wnaethoch chi eich hun, Gweinidog, sôn am waith Ford ym Mhen-y-bont ar Ogwr, er bod Ford yn bendant na wnaeth Brexit ddylanwadu ar eu penderfyniad. Efallai y dylem ni gofio i Ford symud ei gynhyrchiant i Dwrci o Southampton. Wrth gwrs, nid yw Twrci ei hun yn yr UE. Ac fe wnaethoch chi anghofio sôn am golli 900 o swyddi yn Bosch ym Meisgyn—canlyniad uniongyrchol o fod yn yr Undeb Ewropeaidd. Bu mwy o fewnfuddsoddi yn y DU yn 2018 nag yn Ffrainc a'r Almaen gyda'i gilydd. Mae cynhyrchu diwydiannol sydd wedi creu swyddi wedi bod yn uwch nag erioed tra bod economïau Ewrop wedi marweiddio, ac mae cyflogaeth wedi cynyddu yn holl wledydd y cyfandir. Mae'r rhai sy'n dymuno gwadu canlyniad y refferendwm yn anwybyddu'r ffaith bod y DU, yn hanesyddol, yn wlad flaengar, entrepreneuraidd a rhyddfrydol. Ond yn y degawdau diwethaf, mae'r egni rhyddfrydol hwn wedi cael ei beryglu gan ein haelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd, lle mae system o or-reoleiddio ac ymyrraeth gan y wladwriaeth yn rhemp.

Mae Brexit yn gyfle unwaith mewn cenhedlaeth i'r DU ryddhau ein masnach, busnes a phobl. Ac mae'n rhaid i mi ddweud, gan fy mod wedi treulio 40 mlynedd ym myd masnach fy hun, sef rhywbeth na fu bron pob un Aelod o'r sefydliad hwn ynghlwm ag ef, rwy'n gwybod beth yw gallu pragmatig busnesau i oresgyn anawsterau. Unwaith eto, rwy'n cymeradwyo ymdrechion Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth ond ni allaf beidio â meddwl bod hwn yn ymarfer diangen, costus a llafurus. Mae eich paratoadau yn y ddogfen hon yn glodwiw iawn mewn sawl modd, Gweinidog. Teimlaf eich bod yn gwneud popeth a allwch chi i sicrhau bod Cymru'n barod, os ydym ni yn—hoffwn ddweud 'torri'n rhydd' o'r Undeb Ewropeaidd, nid 'ymadael yn ddisymwth'. Oni fyddai'n ddoethach i Lywodraeth Cymru ganolbwyntio ar greu marchnadoedd y tu allan i'r UE ar gyfer busnesau yng Nghymru? Diolch.

Gweinidog, fel yr ydych chi wedi sylwi, mae'n siŵr, mae amser wedi ein trechu, felly efallai gallwch chi fod yn gryno.

Ymddiheuriadau, Dirprwy Lywydd—

Na, na. Ond byddwch yn gryno.

Byddaf yn gryno. O ran pwy sydd ar fai am y perygl o Brexit heb gytundeb, wel, mae'n amlwg y bu Nigel Farage yn dweud ers peth amser bellach bod angen torri'n rhydd, hynny yw, Brexit heb gytundeb. Bu'n hyrwyddo'r posibilrwydd o Brexit heb gytundeb ac ni fyddwn yn cytuno bod ymadael heb gytundeb yn ganlyniad i ni'n ymladd am y cytundeb gorau. Mae'r risg o ymadael heb gytundeb yn deillio o'r ffaith bod y Prif Weinidog presennol a'r Prif Weinidog blaenorol wedi gwrthod diystyru Brexit heb gytundeb. O ran profi ewyllys y bobl, wel, ni fyddai ffordd well o brofi ewyllys y bobl ynghylch y mater hwn na chael refferendwm ystyrlon ynghylch y ffordd ymlaen. Ac o ran y busnesau hynny sydd, ysywaeth, wedi colli swyddi, mae ansicrwydd Brexit, yn ôl eu cyfaddefiad nhw eu hunain, wedi bod yn broblem gyson y maen nhw wedi gorfod mynd i'r afael â hi, gan gynnwys Ford.

Os gallaf grybwyll risg real iawn i les y cyhoedd o ran Brexit, gadewch i ni ddewis bysiau am y tro. Rydym ni'n gwybod y caiff olew ei brisio mewn doleri ac o ganlyniad i'r bunt yn llithro o ran gwerth, mae cost tanwydd wedi bod yn cynyddu. Nawr, credwn fod y diwydiant yng Nghymru—ac mae mwy na 80 o gwmnïau bysiau yng Nghymru yn cael y grant cymorth gwasanaethau bysiau neu ad-daliad ar gyfer tocynnau teithio rhatach—gwyddom y gallant amsugno cynnydd o oddeutu 2 y cant mewn pris tanwydd. Dau y cant. Pe bai'n cynyddu mwy na hynny, yna gallai hynny olygu bod cymunedau yng Nghymru yn colli gwasanaethau bysiau neu yn gweld cynydd—[Torri ar draws.] Wel, wyddoch chi, gwasanaethau bysiau—mae'r Aelod yn gweiddi ar ei eistedd am wasanaethau bysiau—

Ydy, ac mae'r Aelod wedi'i restru i siarad—

Y rheswm mae gwasanaethau bysiau mor fregus yw oherwydd i'w blaid ei hun ddadreoleiddio'r sector yn 1986—[Torri ar draws.]

A'r Aelod—[Torri ar draws.] Esgusodwch fi. Andrew R.T. Davies. Esgusodwch fi.

Dyna'r rheswm. Ac mae'n bosibl y gallai mwy o wasanaethau bysiau ddioddef o ganlyniad i ni ymadael â'r UE heb gytundeb a gwerth y bunt yn plymio wrth i brisiau tanwydd gynyddu.

Ond, Dirprwy Lywydd, yng ngeiriau Darren Millar, rydym ni'n gwneud popeth yn ein gallu i baratoi Cymru ar gyfer Brexit heb gytundeb. Ac roedd hi'n ddiddorol ei fod wedi dewis defnyddio'r term hwnnw, 'paratoi Cymru'. Rydych chi'n ymbaratoi pan fydd awyren ar fin cwympo, pan fydd car ar fin chwalu, a bydd Brexit heb gytundeb yn achosi anhrefn llwyr i'n heconomi. Peidiwch ag amau hynny o gwbl.

Diolch yn fawr iawn, Gweinidog.