Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn gyntaf, rwyf am ddechrau drwy ddiolch i Siân Gwenllian am gyflwyno ac am agor y ddadl hon—rwy'n credu ei bod yn ddadl amserol iawn. Mae gan Siân, wrth gwrs, hanes hir o ymgyrchu ar y materion hyn, fel cryn dipyn o bobl yn y Siambr hon, felly roedd yn braf gweld y rhain yn dod at ei gilydd ar gyfer y ddadl hon heddiw.

Nid wyf yn bwriadu crynhoi'r hyn y mae pawb wedi'i ddweud, fel sydd weithiau'n draddodiadol gyda'r rhain, oherwydd mae'r pwyntiau wedi cael eu gwneud mor rymus; mae'r ystadegau yno. Felly, roeddwn yn meddwl y gallai fod yn gyfle i feddwl o ble rydym wedi dod mewn gwirionedd, oherwydd yn sicr bydd y rheini o fy nghenhedlaeth i, ac unrhyw un a fynychodd yr ysgol ar ddiwedd y 1950au a dechrau'r 1960au, yn gwybod fod hiliaeth, homoffobia a gwrthsemitiaeth yn rhan o ddiwylliant ysgolion. Mae'r newidiadau gwirioneddol sydd wedi digwydd drwy'r 1960au, yr 1970au, y 1980au hyd heddiw yn eithaf syfrdanol ac rwy'n credu ei bod yn bwysig eu cydnabod, oherwydd wrth gydnabod y rheini, rydym hefyd yn gallu nodi beth yw'r heriau sy'n dal i fodoli.

Cofiaf pan oeddwn yn fyfyriwr, pan ffurfiwyd Undeb Cenedlaethol Myfyrwyr Cymru, roeddent yn un o'r cyrff a aeth dros y baricedau gyntaf, mewn gwirionedd, er mwyn bwrw iddi â'r ymgyrch dros hawliau hoywon bryd hynny, rhywbeth nad oedd yn boblogaidd. Nid oedd yn ymgyrch gysurus y byddai pobl yn bwrw iddi gyda breichiau agored. Ond credaf fod pobl ifanc a oedd yn tyfu i fyny yn y 1970au yn teimlo ei bod yn ymgyrch angenrheidiol roedd yn rhaid ei hymladd; roedd yn rhan o'r newid yn y gymdeithas. Ac yng Nghymru, a dweud y gwir, y sefydliadau cenedlaethol Cymreig a gynhyrchodd, rwy'n credu, y cyfieithiad Cymraeg cyntaf o'r ymgyrch—'ymgyrch hawliau hoyw'—gan ddosbarthu bathodynnau yn Eisteddfod 1976 neu 1977. Ac roedd yn ddiddorol iawn gweld yr holl bobl hyn yn mynd o gwmpas yn credu eu bod yn cefnogi ymgyrch hapus, ond fe agorodd y drws ac roedd yn gam cyntaf i wynebu'r rhagfarn ddiwylliannol gynhenid a fodolai mewn cymaint o gymunedau ac yn y cenedlaethau hynny.

Wrth gwrs, mae hefyd yn bwysig cydnabod o ble rydym wedi dod o ran nifer y bobl a gafodd eu herlyn a'u carcharu mewn gwirionedd, oherwydd eu cyfeiriadedd rhywiol cyn i'r cyfreithiau gael eu newid. Yn 1945, erlynwyd 800 o ddynion, oherwydd câi ei ystyried yn drosedd wrywaidd. Yn 1955, erlynwyd 2,500, ac fe gafodd 700 eu carcharu. Felly, arwyddocâd gwirioneddol yr hyn a gâi ei wneud yn y 1950au gan arweinwyr fel Bertrand Russell, Clem Attlee ac Isaiah Berlin i gyflwyno'r cysyniad o ddiwygio'r gyfraith, mewn gwirionedd, ac i herio'r rheini—. Mae'n eithaf trist ein bod weithiau'n gorfod gwneud iawn am gynifer o anghyfiawnderau yn ein cymdeithas ar ôl marw'r rhai a gafodd gam. Felly yn achos Alan Turing, pan wnaeth Gordon Brown ymddiheuro am hynny, gyda chefnogaeth David Cameron ar y pryd. Mae cynifer o'r materion hyn yn rhai y mae'n rhaid inni ymdrin â hwy yn y ffordd honno, ar ôl i bobl farw. A byddai'r syniad o sbaddu cemegol fel triniaeth arferol ar gyfer trosedd yn rhywbeth y byddem yn ei ystyried yn ffasgaidd.

Wrth gwrs, rydym wedi byw drwy ymgyrch yr 1980au, ymgyrch adran 28, lle cafodd grymoedd Ceidwadol eu cynnull i ailsefydlu'r normau o gyfyngu ar hawliau hoyw, ac ymgyrch i frwydro yn erbyn y rheini mewn gwirionedd. Ac yna'r camau i ostwng yr oedran cydsynio o 21 i 18, sef, mewn gwirionedd, yr ymgyrch i'w ostwng i 16, ond wrth gwrs, oherwydd y gwrthwynebiadau, 18 oed yn unig ydoedd ar y pryd. Rwy'n credu bod pawb wedi rhyfeddu bryd hynny, eto, at y cam mawr ymlaen o ran deddfwriaeth, sef Deddf Partneriaeth Sifil 2004, a agorodd y drws go iawn yn fy marn i.

Ond ni allwn anwybyddu'r ffaith bod rhagfarn a chasineb yn cynyddu'n sylweddol, rhagfarn a oedd efallai o dan yr wyneb ac sydd bellach yn ailymddangos gyda'r gwenwyn sy'n bodoli yn ein gwleidyddiaeth, nid yn unig yng Nghymru neu'r DU, ond ar draws Ewrop ac yn rhyngwladol. Caiff ei hybu'n rhannol gan dwf yr asgell dde eithafol, ac yn rhannol gan anghydraddoldeb. Os edrychwch ar y sefyllfa y mae pobl hoyw yn ei hwynebu yn Rwsia Putin yn awr, yr erledigaeth gorfforol go iawn sy'n dal i fodoli, ac fel Llywodraethau, rydym yn ymdrin â'r bobl hyn, felly mae angen i'n moeseg ryngwladol newid i fynd i'r afael â hyn o ddifrif, yn hytrach na'r hyn sy'n digwydd yn rhyngwladol i bob pwrpas, sef troi llygad dall i'r digwyddiadau anfoesegol hynny.

Cefais fy nghalonogi—gwn mai anaml y gallaf wneud araith heb sôn am Ukrain oherwydd fy nghefndir—wrth weld eu bod wedi cynnal gorymdaith Pride am y tro cyntaf yn Kyiv, lle na chafwyd unrhyw ddigwyddiadau ac ymunodd gwleidyddion â hi. Credaf ei bod yn bwysig cymharu'r hyn sy'n digwydd yno â'r hyn sy'n digwydd ym Moscow, oherwydd rydym yn byw yn y byd global hwn, ond eto ceir 73 o wledydd lle mae bod yn hoyw yn anghyfreithlon o hyd. Felly, ni fyddaf yn mynd drwy'r datganiadau ar hynny, ond mae'n amlwg fod problemau mawr yn ein cymunedau o ran addysg rhyw, hyfforddiant a'r rôl y mae hynny'n ei chwarae mewn gwirionedd. Ac rwy'n credu ein bod i gyd yn dal i wybod bod yna ffordd eithriadol o bell i fynd, ac isgerrynt.

Ychydig yn ôl, yn ystod un o'r ymgyrchoedd etholiadol, cefais alwad ffôn gan rywun yn fy lobïo i ofyn beth oeddem yn bwriadu ei wneud am anlladrwydd cyfunrhywiaeth a oedd yn cael ei ddysgu yn ein hysgolion. Yr unig ffordd y credwn y gallwn ymateb oedd drwy ddweud, 'Wel, mae fy mab yn hoyw, beth ydych chi'n awgrymu y dylwn ei ddweud wrtho?' a rhoddodd y ffôn i lawr. Ond mae yna isgerrynt sy'n gwneud i bobl deimlo'n fwy parod i siarad yn y ffordd honno, ac rwy'n credu bod cysylltiadau rhwng y mathau o ragfarn a hiliaeth a chasineb sydd wedi dod i'r amlwg.

A gaf fi ddweud hefyd—? Yn fy hen swydd, yn gweithio fel cyfreithiwr i undeb llafur, gwnaeth cynrychiolwyr undebau llafur a chynrychiolwyr pobl hoyw yn ein hundebau llafur lawer o waith i roi llais a chynrychiolaeth. Ni wnaf byth anghofio un cynrychiolydd roeddwn yn siarad ag ef ac yn rhoi cyngor iddo ar rywbeth yn dweud wrthyf yn rhinwedd ei swydd fel cynrychiolydd nad oedd ei rieni wedi siarad ag ef ers iddo ddatgan ei fod yn hoyw, ac mae yna bobl felly yn bodoli o hyd, pobl nad oes ganddynt y mathau hynny o gysylltiadau teuluol mwyach.

Yn ddiweddar, clywsom am yr ymosodiad ar Owen Jones, y newyddiadurwr, a oedd yn amlwg yn ymosodiad heb ei gymell arno am ei fod yn hoyw, ac oherwydd ei safbwyntiau agored. Felly, rwy'n croesawu'n fawr pa mor bell rydym wedi dod, ond mae'n bwysig deall pa mor bell sydd gennym i fynd o hyd. Felly, rwy'n edrych ymlaen yn fawr at yr hyn y bydd yr Arglwydd Thomas yn ei ddweud yfory, oherwydd y peth allweddol am ddatganoli a'r system gyfreithiol—nid yw'n ymwneud â chyfraith er mwyn y gyfraith, mae'n ymwneud â sicrhau bod cyfreithiau yno i alluogi polisi i weithio, i gael ei weithredu a'i orfodi, ac mae'n ymwneud â chreu'r fframwaith hwnnw.

Rwy'n croesawu'r holl areithiau a wnaed heddiw. Rwyf am ganolbwyntio ar gwpl ohonynt, oherwydd roeddwn yn credu bod Joyce—