Yn 2007 oedd hynny. Fel y dywedodd y bobl ifanc yng ngogledd Cymru wrthym bryd hynny, mae angen cyfryngu ac ymyrraeth gynnar ar gam mwy buan—mae angen inni fynd i mewn i ysgolion a gweithio gyda theuluoedd cyn i bobl fynd yn ddigartref.

Mynegwyd pryder bryd hynny gan sawl sefydliad gwirfoddol, gan gynnwys Shelter Cymru, nad oedd llawer o bobl ddigartref neu bobl a allai fynd yn ddigartref yn cael eu cynnwys yn yr ystadegau digartrefedd. Dysgodd y pwyllgor wedyn fod niferoedd cynyddol o ymgeiswyr digartref yn cael eu hystyried yn ddigartref yn fwriadol ar y pryd. Wrth orffen yr araith honno, dywedais

Rhaid i Lywodraeth y Cynulliad adolygu ei pholisi ar gyfer pobl sy'n gadael gofal, mynd i'r afael â phroblemau digartrefedd mewn ardaloedd gwledig, a gweithio gyda'r Adran Gwaith a Phensiynau i fynd i'r afael â'r anghysonderau yn y system fudd-daliadau sy'n cosbi pobl ddigartref, yn 2007.

Er na fydd brics a morter yn datrys y broblem ar eu pen eu hunain, ni chaiff ei datrys heb raglen adeiladu tai uchelgeisiol. Yn 1999, pan ddaeth Llafur i rym yma gyntaf, nid oedd yn argyfwng ar y cyflenwad tai yng Nghymru, ond fe wnaethant dorri'r grant tai cymdeithasol a thorri'r cyflenwad o dai fforddiadwy newydd 71 y cant yn ystod eu tri thymor cyntaf. Yn ystod yr ail Gynulliad, daeth y sector tai at ei gilydd i rybuddio Llywodraeth Cymru y byddai argyfwng tai pe na baent yn gwrando—ond ni wnaethant wrando.

Neidiwch ymlaen, mae'r ffigurau blynyddol diweddaraf sydd ar gael ar gyfer Cymru yn dangos gostyngiad yn nifer yr anheddau newydd a ddechreuwyd, nifer y tai a gwblhawyd yn y sector preifat, nifer y tai a gwblhawyd gydag awdurdodau lleol ac unedau tai fforddiadwy newydd. Er bod y ffigurau chwarterol diweddaraf a gyhoeddwyd gan y Cyngor Cenedlaethol Adeiladu Tai yn dangos bod y nifer uchaf o gartrefi newydd ers 12 mlynedd wedi’u cofrestru yn y DU, cynnydd o 12 y cant ers yr un cyfnod y llynedd a chynnydd o 14 y cant yn Lloegr, dim ond 3 y cant o gynnydd a welwyd yng Nghymru. Dim ond 3 y cant o'r cartrefi newydd hyn a gofrestrwyd oedd yng Nghymru, er bod ganddynt 5 y cant o boblogaeth y DU ac er gwaethaf maint argyfwng tai Llafur yma.

Roedd tystiolaeth ar gysgu allan i’r Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau yr wythnos diwethaf gan Dr Helen Taylor, Prifysgol Metropolitan Caerdydd, yn dyfynnu tystiolaeth gan ymatebwyr, na fyddai gwneud rhywun yn flaenoriaeth yn unig yn datrys y problemau y maent yn eu profi.

Nododd un,

Ni fydd yn datrys y problemau drwy roi rhywle iddynt fyw, drwy roi help iddynt; mae’n rhaid iddynt fod eisiau ei wneud.

Nododd ymatebwyr y berthynas rhwng deddfwriaeth ddigartrefedd a darparu gwasanaethau eraill, megis gwasanaethau camddefnyddio sylweddau. Ac eto mae Llywodraethau olynol yng Nghymru wedi anwybyddu'r angen am wasanaethau dadwenwyno ac adfer preswyl yng Nghymru fel y nodwyd mewn adroddiadau annibynnol olynol yn rhybuddio bod hyn yn cyfrannu, er enghraifft, at y boblogaeth ddigartref a phoblogaeth y carchardai .

Fel y nododd y canllaw a gyhoeddwyd ddydd Llun i helpu gweithwyr tai proffesiynol i gefnogi pobl awtistig, mae pobl awtistig wedi nodi heriau yn gyson wrth ddod o hyd i wasanaethau tai, cefnogaeth a chymorth priodol oherwydd diffyg dealltwriaeth o'r cyflwr a'u hanghenion unigol. Rwy'n dal i gael gwaith achos o’r fath bob dydd.

Argymhellodd adroddiad End Youth Homelessness fis Awst ar ddigartrefedd ymhlith ieuenctid LHDT+, y dylai Llywodraeth Cymru gefnogi treialu gwasanaeth ar ffurf Upstream, lle mae ysgolion yn gweithio gydag arbenigwyr ar ddigartrefedd ieuenctid i nodi pobl ifanc sydd mewn perygl o fynd yn ddigartref.

Déjà vu—a ydych chi'n cofio hynny o 2007? Yn y cyfarfod ar y cyd yr wythnos diwethaf o’r grwpiau trawsbleidiol ar dai ac ar drais yn erbyn menywod a phlant, clywsom fod gwasanaethau tai a digartrefedd yn ganolog i oroeswyr trais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol, ac y dylai angen blaenoriaethol gynnwys pob ffurf ar y rhain. Déjà vu unwaith eto.

Yng ngogledd Cymru, mae pobl ifanc wedi creu Youth Shedz. Pan ymwelais â'r prosiect Grŵp Cynefin hwn yn Ninbych, dywedodd y bobl ifanc wrthyf ei fod yn darparu gofod diogel iddynt ddatblygu ac ymbaratoi ar gyfer byw'n annibynnol. Yn nigwyddiad Digartref Ynys Môn a Phrifysgol Bangor yma ym mis Medi 2017, clywsom bobl ifanc ddigartref eu hunain yn dweud y gallai pobl ifanc sy'n byw mewn llety â chymorth fod â llu o broblemau i ymdrin â hwy ac y gallent ei chael hi'n anodd gwneud hynny ochr yn ochr ag astudio.

Felly, rwy’n eich annog i gefnogi ein cynnig, sy’n canmol yn briodol yr arferion da sydd i’w canfod yn y sector tai ac sy'n nodi cynllun 10 pwynt y Ceidwadwyr Cymreig i fynd i’r afael â digartrefedd, ‘Mwy na Lloches yn Unig’. Rydym wedi aros yn rhy hir yn barod.