Mae gan bawb hawl sylfaenol i dŷ. Mae gan bobl yr hawl i gartref diogel a gweddus sy'n fforddiadwy gyda'r rhyddid rhag cael eu gorfodi i adael. Mae'n ddyletswydd ar Lywodraeth i warantu y gall pawb arfer eu hawl i fyw mewn lle diogel, heddychlon ac urddasol. Mae'n fater o bryder, felly, fod ystadegau tai diweddar yn dangos gostyngiad yn y lefelau adeiladu tai yng Nghymru. Mae nifer yr anheddau newydd a ddechreuwyd yn ail chwarter y flwyddyn hon 7 y cant yn is na flwyddyn yn gynharach. Yn ogystal, mae nifer yr aelwydydd yng Nghymru sydd dan fygythiad o ddigartrefedd wedi cynyddu.

Cysgu ar y stryd yw'r math mwyaf gweladwy o ddigartrefedd. Rydym yn byw yn un o'r gwledydd mwyaf datblygedig a llwyddiannus yn y byd—y bumed gyfoethocaf fel mae'n digwydd—ac edrychwch ar hyn, pobl yn dal i fyw ar y strydoedd ac o dan draffyrdd, mae'n gwbl annerbyniol. Mae'r ffaith bod gennym bobl o hyd heb gartref ac yn cysgu ar ein strydoedd yn destun cywilydd i bawb ohonom. Yn ein trefi a'n dinasoedd, mae gweld pebyll yn ymddangos ar gylchfannau a chloddiau glaswellt ac ochrau ffyrdd yn digwydd yn rhy gyffredin y dyddiau hyn. Y llynedd, cyfrifodd awdurdodau lleol yng Nghymru 158 o bobl yn cysgu ar y stryd ledled Cymru. Fodd bynnag, mae'r dull a ddefnyddiwyd i wneud y cyfrifiad wedi cael ei feirniadu'n eang. Cafodd ei alw'n hen ffasiwn gan Shelter Cymru, gyda Chyngor Sir Ddinbych yn adrodd mai dim ond un person yn unig oedd yn cysgu ar y stryd.

Yn hanesyddol, mae gwasanaethau digartrefedd ar gyfer rhai sy'n cysgu ar y stryd wedi cael eu darparu gan hosteli, ond mae llawer o bobl sy'n cysgu ar y stryd yn dewis peidio â defnyddio hosteli. Mae'r rhesymau a roddant yn cynnwys problemau cyffuriau, alcohol a thrais dwys. Mae pobl ddigartref yn aml wedi datblygu problemau caethiwed ac iechyd meddwl difrifol tra'u bod yn byw ar y strydoedd. Mae'r holl ffactorau hyn yn cyfuno i wneud hosteli yn ddewis anneniadol. Gelwais yn y Siambr hon yn y gorffennol am atebion arloesol i gael pobl ddigartref oddi ar y strydoedd. Yng Nghasnewydd, agorodd yr elusen Amazing Grace Spaces bodiau cysgu i ddarparu llochesi dros dro diogel. Mewn ymateb i fy nghwestiwn yn croesawu hyn, dywedodd y Prif Weinidog:

'er y gall atebion arloesol fod o gymorth yn y presennol, yr ateb hirdymor i fynd i'r afael â'r problemau tai yr ydym ni'n eu hwynebu ar draws y wlad yw mwy o gartrefi parhaol'.

Rwy'n cytuno â'r dyfyniad, Lywydd. Mae angen i ni ddiwallu anghenion cymhleth pobl sy'n cysgu ar ein strydoedd. Mae angen gweithredu beiddgar ar frys. Mae angen strategaeth sy'n atal cysgu ar y stryd cyn iddo ddigwydd, strategaeth sy'n ymyrryd ar bob pwynt argyfwng ac yn helpu pobl i wella'u sefyllfa, gyda chymorth hyblyg sy'n diwallu eu hanghenion. Dyna pam rwy'n croesawu dogfen strategaeth fy nghyd-Aelod, David Melding, 'Mwy na Lloches yn Unig'. Diolch yn fawr, David; da iawn. Mae'r ddogfen hon yn rhoi lle blaenllaw i ddigartrefedd a chysgu ar y stryd yn ein blaenoriaethau gwleidyddol. Mae'n ein hymrwymo i'r targedau uchelgeisiol ar gyfer dod â chysgu ar y stryd i ben yng Nghymru erbyn 2026. Bydd tasglu cenedlaethol yn ymgymryd â rhaglen helaeth i ddatgelu'r holl ddigartrefedd yng Nghymru. Byddai'r problemau sy'n gysylltiedig â hosteli'n cael eu datrys drwy adolygu llety argyfwng a llety dros dro. Byddai hyn yn arwain at osod targed ar gyfer darparu atebion hirdymor o ran tai. Mae'r Lleng Brydeinig Frenhinol yn amcangyfrif bod 6,000 o gyn-filwyr digartref yn y Deyrnas Unedig. Mae'r strategaeth hon yn galw am ailgyflwyno 150 o dai cymdeithasol gwag, rhywbeth a grybwyllwyd gan ein cyd-Aelod, yn benodol ar gyfer cyn-filwyr sydd mewn perygl o fynd yn ddigartref, ac mae'n galw am benodi tsar digartrefedd i gydlynu'r gwaith o ddatblygu a chyflawni polisïau.

Ddirprwy Lywydd, mae'r adroddiad hwn wedi cael ei groesawu gan lawer o elusennau a sefydliadau tai. Os gweithiwn gyda'n gilydd ar draws y Cynulliad, gallwn ddileu cysgu ar y stryd ac atal digartrefedd yng Nghymru; gallwn roi cyfle i bobl gael cartrefi saff a diogel a darparu sylfaen gadarn i wella ansawdd eu bywydau. Cyfarfûm yn bersonol â rhai o'r bobl ddigartref yng Nghasnewydd ac roedd gan bawb stori wahanol i'w hadrodd. Rwy'n credu bod angen hanner awr arall arnaf i ddweud wrth fy nghyd-Aelodau, ond dim ond ychydig eiliadau sydd gennyf. Ond credwch fi, nid oes neb—neb—eisiau byw ar y strydoedd geirwon hynny, maent angen cartrefi diogel a saff lle gallant fyw eu bywydau mewn heddwch a chyfrannu at y gymuned, oherwydd mae stori drist i'w hadrodd am bob un o'r 158 o bobl ddigartref yn y wlad hon ac fel y dywedais yn gynharach, mae'n destun cywilydd i ni. Rhaid inni wneud rhywbeth ac mae'n hen bryd; rhaid inni ei wneud yn awr. Diolch.